نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم زمین، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

2 پژوهشکده علوم زمین، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران

3 گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مشهد، مشهد، ایران

چکیده

رخنمون منحصر به فرد پی‌سنگ حوضه رسوبی کپه داغ (دنباله پی‌سنگ هرسی‌نین توران با پوسته قاره‌ای توران) در منطقه آق‌دربند در شمال خاور ایران دیده شده است. دومین سازند از گروه آق‌در بند در این منطقه، به نام سازند نظرکرده می باشد که با سنگ‌شناسی کربناته –شیلی (در بخش زیرین و کربناته در بخش بالایی) شناخته می‌شود. سازند نظرکرده به سن آنیزین در قسمت زیرین با یک مرز تدریجی بر روی سازند سفیدکوه به سن اسکیتین پسین و در قسمت بالایی با یک مرز مشخص در زیر سازند سینا به سن لادی‌نین قرار می‌گیرد. در این پژوهش، چهار برش به منظور انجام مطالعات سنگ‌نگاری، چینه‌نگاری سکانسی، تعیین ریز رخساره‌ها و محیط رسوبی سازند نظرکرده اندازه گیری ، 200  نمونه برداشت و حدود 100 مقطع نازک تهیه شده است. 11 ریز رخساره کربناته به‌همراه 1رخساره هیبریدی و 2 رخساره آواری شناسایی شده در این سازند متعلق به محیط‌های لاگون، شول و دریای باز هستند. با توجه به نتایج به‌دست آمده در این بررسی، محیط نهشته شدن سازند نظر کرده، یک محیط حد واسط بین سازند سقیدکوه (رمپ کربناته) در زیر و سازند سینا (شلف حاشیه‌دار) در بالا می‌باشد، از این رو، محیط رسوبی این سازند گذر از یک رمپ کربناته به شلف حاشیه‌دار می‌باشد. وجود رخساره‌های سیلیسی آواری و هیبریدی نشان‌دهنده فعالیت‌های زمین‌ساختی در زمان نهشته شدن این سازند هستند. وجود افق کنگلومرایی منومیکتیک و درون‌حوضه‌ای در انتهای برخی از برش‌ها نیز گویای تغییرات شیب کف حوضه و ایجاد رخساره‌های ریزشی است. نوسانات سطح آب دریا در برش‌های  A, B, C, D در مقایسه با منحنی تغییرات سطح آب دریا در زمان آنیزین (تریاس میانی)، نشان‌دهنده وجود یک سکانس رسوبی رده سوم می‌باشند که با یک مرز از نوع غیر فرسایشی  SB2در زیر و در بالای برش‌های A, B, C, D قابل شناسایی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

افشارحرب، ع.، 1373، زمین‌شناسی ایران: زمین‌شناسی کپه داغ، طرح تدوین کتاب زمین‌شناسی ایران، تهران، سازمان زمین‌شناسی کشور، جلد11، 275 ص.
امینی، ع.، 1376، ضرورت تفکیک FRST از LST در مطالعات چینه‌شناسی سکانسی با  مثال‌هایی از سازندهای آسماری و قم، پردیس علوم، دانشگاه تهران، 7 ص. https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper.aspx? ID=125.
امینی، ع.، 1388، مبانی چینه‌نگاری سکانسی، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم، 332 صف.
آرین، م.، 1397، مبانی تحلیل حوضه ها، 232 ص.
آقانباتی ، ع.، 1383، زمین‌شناسی ایران. انتشارات سازمان زمین‌شناسی و اکتشاف معدنی کشور، 606 ص. 
آقانباتی ، ع.، 1388، فرهنگ چینه شناسی ایران. سازمان زمین‌شناسی و اکتشاف معدنی کشور، 592-549ص.
جوانبخت، م.، موسوی حرمی، ر.، محبوبی، الف. و شریفی، الف.، 1386، تفسیر محیط رسوبی و چینه نگاری سکانسی سازند نظرکرده (آنیزین) در ناحیه آق در بند (شمال شرق ایران)، فصلنامه زمین شناسی کاریردی، دوره 3، شماره 4، 238-225ص.  https://profdoc.um.ac.ir/paper-abstract-1008524.html.
جوانبخت، م.، موسوی حرمی، ر.، محبوبی، الف. و قائمی، ف.، 1384، چینه نگاری سکانسی سازند سفیدکوه (تریاس زیرین) در برش الگو در ناحیه آق در بند (شمال شرق ایران) ، بیست و چهارمین گردهمایی علوم زمین.  https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper.aspx؟ID=121.
جوانبخت، م.، موسوی حرمی، ر.، محبوبی، الف. و قائمی، ف.، 1386الف، تاثیر فرآیندهای تکتونیکی در تشکیل رسوبات تریاس زیرین پنجره فرسایشی آق در بند (شمال شرق ایران)، اولین کنگره زمین شناسی کاربردی ایران.  https://profdoc.um.ac.ir/paper-abstract-1030904.html.
رمضانی، م.، و قاسمی، م.ر.، 1393، بررسی ریز ساختاری پنجره فرسایشی آق‌دربند با بهره‌جویی از ویژگی‌های دگرریختی کانی کلسیت، فصلنامه علوم زمین، پیاپی  79، 94 ص. http://dx.doi.org/10.22071/GSJ.2015.43381.87-79.
قائمی، ف.، 1383، تاریخچه تکتونیک و رسوبگذاری پنجره آق دربند، پایان نامه دکتری، دانشگاه شهید بهشتی تهران، 277 صفحه.
قائمی، ف.، 1388، جایگاه تکتونیکی رخساره‌های رسوبی مجموعه پی سنگی حوضه کپه داغ، مجله رخساره‌های رسوبی،دوره 2، شماره 1، 61-80 ص. ؟=135369.80.http://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx
گل قندشتی، ا.، 1390، چینه شناسی و محیط رسوبی سازند نظرکرده در منطقه آق دربند (شمال شرق ایران)، رساله کارشناسی ارشد، دانشکده علوم پایه، دانشگاه آزاد اسلامی مشهد،  99 ص.
لیاقت، م.، آدابی، م.ح.، قویدل سیوکی، م. و آریافر، ب.، 1394، مطالعه نهشته‌های آنیزین پسین در برش‌های کال انگور و کال غالک واقع در پنجره تکتونیکی آق دربند (شمال شرق ایران)، فصلنامه زمین شناسی ایران، ،  دوره 9، شماره 33، ص 89 تا 103. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=25036533
ندافان، ت.، 1391، بررسی میکروفاسیس و محیط رسوب‌گذاری سازند کلات در برش تنگ دوبرادر (شمال شرق مشهد)، شانزدهمین همایش انجمن زمین شناسی ایران، 8 ص. https://civilica.com/doc/181187.
Afshar-Harb, A., 1994. Geology of Kopeh Dagh: Tehran, Geological Survey of Iran 275p.
Balani, M., Alda, N., Zanchetta, S., Zanchef, A., Marchesi, R., Volo, I., Hosseiniyoon, M., Norouzi, M., and Soleimani, S., 2019. Olenekian to early Ladinian Stratigraphy of the western part of the Aghdarband window (Kopeh – Dagh, NE Iran) ,Rivisa Italian di Palaeontologia e Stratigrafia (search in Palaeontology and Stratigraphy), Vol.125(1): 283-315p. https://doi.org/1013130/2039-4942/11446.
Bruchette, T.P, and Wright, V.P., 1992. Carbonate ramp depositional system. Journal of sedimentary Geology, 79, 3-35p. http://doi.org/10.1016/0037-0738(92)90003-A.
Dunham, R,J., 1962. Classification of carbonate rocks according to depositional texture. American Association of petroleum Geology, Memoir, 1, 108-121p.
Emery, D., and Myers, K., 1996. Sequence Stratigraphy , Blackwells, Oxford, 297P. http://dx.doi.org/10.1002/9781444313710.
Flügel. E., 1982. Microfacies Analysis of Limestone. Springer-Verlag, New York, 633. http://dx.doi.org/10.1007/978-3-642-68423-4.
Flügel, E., 2004. Microfacies analysis of carbonate rocks: analysis, interpretation and application , Springer-Verlag, 976p.
Flügel, E., 2010. Microfacies of carbonate rocks: analysis, interpretation and application , Springer, 2nd edition, Berlin, 984p.
Haq, B.U., Hardenbol, J., Vial, P. R.,  Stover, L.E.,  Colin, J.P.,  Ioannides, N.S.,  Wright, R.C.,  Baum, G.R.,  Gombos, A.M. Jr.,  Pflum, C.E.,  Loutit, T.S.,  Jan du Chêne, R., Romine, K.K.,  Sarg, J.F.,  Posamentier, H.W.,  Morgan, B.E.  1988.  Mesozoic and Cenozoic chronostratigraphy and eustatic cycles, In P.D. Grevello, J. L. Wilson, J. F. Sarg & J. F. Read (Eds.), Controls on carbonate platform and basin development, SEPM (Soc. Econ. Paleont. Mineral), Special Pub., Vol.44: 71-108p. http://dx.doi.org/10.2110/pec.88.01.0071.
Haq, B.U., 2018. Triassic Eustatic Variations Reexamined, The Geological society of America, V. 28 Issue 12 , pp. 4-9. http://doi.org/10.1130/GSATG381A.1.
Heckel, P.H., 1972, Possible inorganic origin for stromatactis in calcilutite mounds in the Tally Limestone, Devonian of New York, Journal of Sedimentary Petrology, Vol.42, 7-18p. http://dx.doi.org/10.1306/47d72478-2b21-11d7-8648000102c1865d.
Kristan, A., and Tollmann, E., 1991. Echinoderms from the Middle Triassic Sina formation (Aghdarbane group) in NE – Iran, Abhandlungen der Geologischen Bundesanstalt,Vol.38, 175-194p .https://www.zobodat.at/pdf/AbhGeolBA_38_0175-0194.pdf.
Logan, B. W., Rezak, R., and Ginsburg, R. N., 1964. Classification and environmental significance of algalstromatolites, J. Geol., Vol. 72, 62-83p. http://www.journals.uchicago.edu/doi/abs/10.1086/626965.
Maurer, F., Martini, R., Rettori, R., Hillgartner, H., and cirilli , S., 2009. The geology of Khuff outcrop analogues in the Musandam Peninsula, United Arab Emirates and Oman, GeoArabia, v.14, no.3, p. 125-158. http://pubs.geoscienceworld.org/geoarabia/article-pdf/14/3/125/5444509/maurer_125-158.pdf.
Miall, A.D., 2000. Participles of Sedimentary Basin Analysis, Third Edition, University of Toronto, Canada, 616P. http://dx.doi.org/10.1007/978-3-662-03999-1.
References
Ruttner, A. W., 1984. The pre-Liassic basement of the eastern Kopet Dagh rang: Neuse Jahrbuch fur geologie und palantologie, Abhandlungen, Vol. 168: 256-268p. http://dx.doi.org/ 10.1127/njgpa/168/1984/256.
Ruttner, A. W., 1988. The coal deposits of Aghdarband (NE) Iran and its geological frame, Second Mining Symposium Iran (Kerman), Ministary of Mines and Metals, Tehran, 183-202p. https://www.zobodat.at/pdf/AbhGeolBA_38_0007-0079.pdf.
Ruttner, A. W., 1991. Geology of the Aghdarband area (Kopet Dagh NE Iran), Abhandlungen Der Geologischen Bundesanstalt, Vol. 38: 7-79p. https://www.zobodat.at/pdf/AghGeolBA-38-0007-0079.pdf.
Ruttner, A. W., 1993. Southern borderland of Triassic Laurasia in northest Iran, Geologisches Rundschau, Vol.82: 110-120p. http://dx.doi.org/10.1007/BF00563274.
Ruttner, A.W., 1983. The Pre-Liassic basement of the Aq Darband area,eastern Kopet Dagh Range. Geological Survey of Iran Report, 51:451–462. https://doi.org/ 10.1127/njgpa/168/1984/256.
Stöcklin, J., 1968. Structural history and tectonics of Iran, a review. Am. Assoc. Petrol. Geol. Bull., 52, 1229–58. https://doi.org/10.1306/5D25C4A5-16C1-11D7-8645000102C1865D.
Stöcklin, J., 1974. Pssible ancient continental margin in Iran. In: Burk, C. A., Drake, C.L. Edotion, The Geology of Continental Margins. Springer, Berlin, Heidelberg, New York, 873-887p. http://dx.doi.org/10.1007/978-3-662-01141-6-64.
Stöcklin, J., 1977. Structural correlation of the Alpine ranges between Iran and Central Asia. Mem. Soc. Geol. France, Ser. h, 8; 333–53. http://pascal-francis.inist.fr/vibad/index.php?action=getRecordDetail&idt=PASCALGEODEBRGM7720435256.
Tucker, M. E. and Wright, V. P., 1990. Carbonate Sedimentary, Blackwell, Oxford, 452p. http://dx.doi.org/10.1002/9781444314175.
Tucker, M. E., 2001. Sedimentary petrology, (3rd Ed.), Blackwell, Oxford, 272p.
Wilson, V.P., 1975, Carbonate Facies in Geologic History, Springer-Verlag, New York, 471p. https://doi.org/10.1007/978-1-4612-6383-8.