نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیارگروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه ارومیه

چکیده

چشمه‌های آبگرم ایسی‌سو در 70 کیلومتری شمال ارومیه، در شمالی‌ترین بخش زون سنندج-سیرجان قرار گرفته‌اند. پی سنگ منطقه را سنگهای دگرگونی پرکامبرین با ترکیب گنایس، شیست و آمفیبولیت تشکیل می‌دهد که توسط رسوبات جوان‌تر پوشیده شده است. غلظت بور در چشمه‌های آبگرم منطقه حداکثر تا  mg/l451 است. چشمه‌ها از نوع Na-(SO4)-HCO3 بوده و نسبت Na/Cl در آنها بیش از یک و نسبت 0.37=B/Cl است، که دلالت بر تاثیر فرایندهای خاص زمین‌شناسی در تشکیل آنها است. تا زمان انجام این تحقیق، مطالعه‌ای در مورد منشاء زمین‌شناسی بور در منطقه صورت نگرفته است. هدف اصلی این مطالعه تعیین عامل یا عوامل زمین‌شناسی بوجود آورنده غلظت بالای بور در آب این چشمه‌ها است که موجب بروز مشکلات زیست‌محیطی متعددی در منطقه گردیده است. طی این تحقیق مشخص گردید که آب‌های جوی نفوذ یافته، در اثر حرارت ناشی از توده‌های نفوذی اعماق زمین گرم شده و سپس  به‌همراه سیال‌های ماگمایی به بالا صعود می‌کنند. این آب‌ها در سطوح بالا در مخازنی با سنگ مخزن دگرگونی، جمع شده و باعث شستشوی فازهای کانیایی حامل  بور در آنها گردیده است. آب حاوی بور از طریق شکستگی‌ها به سطح زمین می‌رسد. در منطقه بخشی از این آب  بصورت چشمه آبگرم در سطح زمین جاری می‌گردد و بخشی نیز از طریق گسل‌ها، آلودگی را به مناطق همجوار انتقال می‌دهد. این تحقیق نشان داد که در منطقه دو عامل بیشترین تاثیر را بر مقدار بالای  بور چشمه‌های ایسی‌سو دارد: 1) واکنش متقابل بین سنگ ـ آب در شستشوی فازهای کانیایی ناپایدار حامل بور مثل مسکوویت، تورمالین، بیوتیت و هورنبلند موجود در سنگ های دگرگونی مانند گنیس و میکاشیست و 2) نفوذ زبانه‌های سیالات ماگمایی حامل بور مرتبط با فعالیت‌های آتشفشانی جوان. با توجه به‌اینکه درجه حرارت بالا نقش زیادی در مقدار شستشوی بور از سنگ‌های مسیر دارد، لذا حدس زده می‌شود که مقدار بالای بور این چشمه‌ها، احتمالا حاکی از وجود پتانسیل‌های خوبی از مخازن آب گرم در اعماق زمین و همینطور وجود سنگ‌های با محتوی بور بالا در مسیر صعود این آب‌ها باشد.
 

کلیدواژه‌ها