نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مریم فریدونی ¹
• محمد لطفی ²
• نعمت‌اله رشید‌نژاد عمران ³
• مهراب رشیدی ⁴

¹ کارشناسی ارشد، پزوهشکده علوم زمین، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران

² دانشیار، گروه زمین‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران، ایران

³ دانشیار، گروه زمین‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

⁴ کارشناسی ارشد، مدیریت اکتشاف، شرکت ملی نفت ایران، تهران، ایران

چکیده

منطقه قالی‌کوه در 35 کیلومتری شهرستان الیگودرز، دارای بخش عظیمی از رسوبات شیل نفتی در دو سازند سرگلو و گرو (سن ژوراسیک و کرتاسه) است. به‌منظور مطالعه متغیرهای آلی و معدنی شیل‌های نفتی قالی‌کوه (تعیین نوع ماده آلی و کروژن های موجود، کل کربن آلی (TOC)، بلوغ گرمایی، غلظت و رده‌بندی عناصر و کانی‌های موجود در نمونه‌ها) و ارائه الگو و چگونگی ارتباط میان این متغیرها، 20 نمونه شیل نفتی از دو برش مجزا (ده یه قالی3 و چرون3) انتخاب شد و مورد تجزیه‌های ژئوشیمیایی همچون پیرولیز راک‎اول، ICP OES، XRF و XRD قرار گرفت. بر پایه نتایج به ‌دست ‌آمده از نمونه‌های تجزیه‌ای، شیل‌های نفتی قالی‌کوه دارای پتانسیل خوب تا عالی برای تولید نفت با میزان بالایی از TOC (5/13 میانگین درصد وزنی)، کروژن نوع II (دریایی و نفت‎زا) و عدم بلوغ کافی (ابتدای پنجره نفتی) هستند. از سوی دیگر، این شیل‌ها بی‌هنجاری‌های مختلفی از عناصر فلزی و غیرفلزی و غلظت بالایی از عناصر استراتژیک نسبت به میزان کلارک پوسته‌ای از خود نشان می‌دهند. نمودارهای دندریتی رسم شده برای عناصر موجود در نمونه‌ها (نتایج به دست از SPSS)، منشأهای متفاوتی را برای هر گروه نشان می‌دهد. برخی در ارتباط و همبستگی مثبت بالا با شکل‌گیری مواد آلی، متغیر TOC، رزین و آسفالتن نمونه‌ها و برخی در رابطه با مواد آواری، آلومینوسیلیکاتی و همچنین هوازدگی سنگ منشأ هستند.

کلیدواژه‌ها

• شیل نفتی
• کل کربن آلی
• پیرولیز راک‎اول
• کروژن
• بی‌هنجاری
• عناصر استراتژیک