نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مریم حاجی‎بهرامی ¹
• نادر تقی‌پور ²
• قاسم قربانی ³

¹ کارشناسی ارشد، دانشکده علوم زمین، دانشگاه دامغان، دامغان، ایران

² استادیار، دانشکده علوم زمین، دانشگاه دامغان، دامغان، ایران

³ دانشیار، دانشکده علوم زمین، دانشگاه دامغان، دامغان، ایران

چکیده

کانسار آهن همیرد در شمال خاور سمنان و در مرز پهنه ساختاری البرز جنوبی و شمال ایران مرکزی قرار گرفته است. توده نفوذی نیمه‌آتشفشانی با ترکیب مونزونیت- مونزودیوریت به درون سنگ‌های رسوبی آهکی، آذرآواری (معادل سازند کرج با سن ائوسن میانی) نفوذ کرده است. کانه‌زایی آهن در محل تماس توده با این سنگ‌ها رخ داده است. حضور گسترده هماتیت همراه با مقادیر فرعی مگنتیت، گوتیت، لیمونیت، پیریت، دولومیت، باریت و کلسیت از ویژگی‌های مهم کانی‌زایی در کانسار آهن همیرد است. کانی‌زایی به شکل رگه‌ای و عدسی‌هایی با ترکیب هماتیت و مقدار کمتر مگنتیت است. برای تعیین منشأ و ارائه مدل ژنتیکی کانسار آهن همیرد به مطالعه میانبارهای سیال و ایزوتوپ‌های پایدار گوگرد، کربن و اکسیژن پرداخته شده است. مطالعات سنگ‌نگاری نمونه‌های کوارتزی 5 گروه از میانبارهای سیال و نمونه باریتی 4 گروه از میانبارهای سیال را در کانسار همیرد نشان می‌دهند. میانبارهای سیال نمونه‌های کوارتزی، تک‌فازی مایع، تک‌فازی گاز، دوفازی غنی از مایع، دوفازی غنی از گاز و سه‌فازی مایع- جامد- گاز هستند. میانبارهای سیال سه‌فازی مایع- جامد- گاز در نمونه باریتی دیده نشده است. مطالعات دماسنجی انجام شده میانبارهای سیال کوارتز و باریت (دو فازی غنی از مایع) بیشترین فراوانی همگن‌شدگی را در گستره دمایی 200 تا 250 و 100 تا 150 درجه سانتی‌گراد و بیشترین فراوانی شوری را در گستره Wt% NaCl 20-10 و 5-5/0 نشان می‌دهد. میانبار‌های سیال سه‌فازی دارای فاز هالیت در نمونه کوارتزی با بیشترین فراوانی همگن‌شدگی در گستره‌ دمایی 200 تا 350 درجه سانتی‌گراد و بیشترین فراوانی شوری در گستره‌Wt% NaCl 40-30 هستند. مقدار δ³⁴S کانی پیریت در کانسار همیرد میان _(CDT)‰ 2/2 تا _(CDT)‰ 4/7 است. مقادیر δ³⁴S و δ¹⁸O کانی باریت این کانسار به ترتیب دارای محدوده میان  ‰6/13 تا  ‰2/20 نسبت به CDT و  ‰2/10 تا ‰1/12 نسبت به VSMOW است. دامنه تغییرات ایزوتوپ‌های کربن و اکسیژن کانی کلسیت به ترتیب میان ‰ 4/3- تا ‰ 5/4- نسبت به VPDB و ‰ 76/17 تا ‰ 16/19 نسبت به VSMOW در تغییر است. نتایج حاصل از مطالعات دماسنجی میانبارهای سیال و ایزوتوپ‌های پایدار اکسیژن، کربن و گوگرد کانسار آهن همیرد، آمیختگی سیال‌های ماگمایی و جوی را به عنوان منشأ محلول‌های گرمابی بیان کرده است. احتمالاً کانی‌زایی در کانسار آهن همیرد همانند کانسارهای اسکارن آهن است.

کلیدواژه‌ها

• میانبارهای سیال
• ایزوتوپ‌های پایدار
• همیرد
• اسکارن
• سمنان