نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• رسول فردوسی ¹
• علی‌اصغر کلاگری ²
• محمد‌رضا حسین‌زاده ²
• کمال سیاه‌چشم ³

¹ دانشجوی دکترا، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

² استاد، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

³ استادیار، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

منطقه استرقان در 50 کیلومتری شمال تبریز، جنوب خاور بخش خاروانا و در استان آذربایجان شرقی قرار گرفته است. این منطقه بخشی از پهنه فلززایی قره‎داغ- ارسباران را تشکیل می‌دهد. مهم‌ترین واحد‌های سنگ‎شناختی منطقه شامل نفوذی‌های گرانودیوریتی پورفیری به فرم استوک (الیگومیوسن) و رسوبات پالئوسن- ائوسن شامل ترادفی از سنگ‌های فلیشی (سنگ‌آهک، ماسه‌سنگ آهکی و مارن) هستند. نفوذ این استوک به درون سنگ‌های رسوبی آنها را به مجموعه‌ای از متاسوماتیت و سنگ‌های دگرگونی مجاورتی مبدل کرده‌ است. مطالعات آماری روی یافته‌های ژئوشیمی آبراهه‌ای و کانی سنگین صورت گرفته که شامل پردازش یافته‌ها، بررسی متغیر‌های تک‎متغیره و چندمتغیره و رسم و تعبیر نقشه بی‌هنجاری عناصر است. ضرایب همبستگی میان عناصر توسط روش‌های زمین آمار محاسبه و بهترین ضرایب همبستگی فلزات با همدیگر و به‌ویژه طلا تعیین شد. عناصری که همبستگی مثبتی با طلا نشان می‌دهند شامل مس، جیوه، سرب، آرسنیک، آنتیموان، نقره، بیسموت و مولیبدنیم هستند. نتایج اولیه مطالعات زمین‌شیمیایی رودخانه‌ای در منطقه سبب شناسایی دو ناحیه با بی‌هنجاری‌های درجه 1 و درجه 2 طلا در منطقه شد. کنترل بی‌هنجاری‌های زمین‌شیمیایی از طریق مطالعات کانی‌ سنگین در رسوبات آبراهه‌ای و نمونه‌های کانی‌سازی شده و دگرسان در سطح برونزد‌های مناطق بی‌هنجاری درجه 1 صورت گرفت. مهم‌ترین کانی‌های سنگین شناسایی شده شامل مگنتیت، مالاکیت، طلا، اولیژیست، پیریت، سروزیت، پیریت- لیمونیت، گوتیت، لیمونیت، باریت، هماتیت و پیریت- اکسید هستند و عمدتاً ارتباط تنگاتنگی با پهنه‌های دگرسانی و کانی‌سازی رگه‌ای و انتشاری دارند. دگرسانی‌های اصلی در منطقه شامل آرژیلیک، فیلیک و پروپیلیتیک در پیرامون رگه‌هاست. مطالعات صحرایی و آنالیتیک برخی از نمونه‌های سنگی برداشت شده از ناحیه بی‌هنجاری درجه 1 طلا سبب شناسایی موقعیت رگه‌های اپی‌ترمال طلادار با عیاری بیش از ppm 5/4 شده است. انطباق نقشه هاله‌های زمین‌شیمیایی با نقشه زمین‌ساخت و دگرسانی منطقه نشان‌دهنده همبستگی بسیار بالای این مناطق و احتمالاً نقش مهم گسل‌ها و درزه‌ها در رخداد پهنه‌های دگرسانی و مناطق بی‌هنجاری است. همچنین تلفیق این یافته‌ها سبب شناسایی چندین محدوده دارای بی‎هنجاری شده است که بیشتر متعلق به عناصر Au، Ag، Cu، As و Pb  هستند که می‌توانند به عنوان عناصر ردیاب برای ذخایر اپی‌ترمال طلا به کار روند. 

کلیدواژه‌ها

• طلا
• استرقان
• دگرسانی
• کانی‌سازی
• زمین‎آمار
• بی‌هنجاری