نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دکترا، گروه زمین‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران
2 دانشیار، گروه زمین‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
3 دانشیار، گروه زمین‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اسلامشهر، اسلامشهر، ایران
4 استادیار، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم‌زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
چکیده
توده گرانیتوییدی مورد مطالعه با گسترش تقریبی 50 کیلومتر مربع در جنوب باختر کلاردشت از توابع استان مازندران قرار دارد و از توده‌های نفوذی پهنه البرز مرکزی به شمار می آید. این توده با سن 4± 54 تا 3± 56 میلیون سال (پالئوسن بالایی تا ائوسن زیرین) در سازندهای مبارک و شمشک نفوذ کرده و از دید سنگ‌شناسی دربردارنده دو واحد فلسیک (گرانیت،کوارتز‌سینیت وکوارتز‌مونزونیت) و حدواسط تا مافیک (مونزونیت تا مونزودیوریت، دیوریت و گابرو) است. سنگ‌های گروه اول به‌ویژه گرانیت‌ها و کوارتزمونزونیت ها همانندی‌های کانی‌شناسی و بافتی زیادی نشان می‌دهند و شواهد اختلاط ماگمایی مانند بافت راپاکیوی، بافت پویی‌کیلیتیک، سوزن‌های آپاتیت، میخ‌های پلاژیوکلاز کلسیک در پلاژیوکلازها و انکلاوهای میکروگرانولرمافیک در آن‌ها دیده می‌شود. این سنگ‌ها ماهیت متاآلومین تا پرآلومین ضعیف (برخی از نمونه‌های گرانیتی) دارند و از نظر K2O، K2O+Na2O و عناصر Hf، Rb و Th نسبت به گروه دوم غنی‌تر هستند. بر پایه نمودار مربوط به عناصر خاکی کمیاب، سنگ‌های این گروه از LREE غنی‌شدگی قابل توجهی دارند و با توجه به رفتار Zr، Cr، Ba و Y در روند تفریق، ویژگی‌های گرانیت‌های نوع I دمای پایین را نشان می‌دهند. در سنگ‌های گروه دوم، مونزونیت‌ها و مونزودیوریت‌ها نیز شواهد مربوط به متاسوماتیسم آلکالن همراه با بافت‌های اختلاط ماگمایی مانند سوزن‌های آپاتیت و میخ‌های آنورتیت در پلاژیوکلازها، دیده می‌شود. این سنگ‌ها ماهیت متاآلومین دارند و از TiO2، FeOT، MgO، CaO و P2O5 و عناصر Y، Ba، V وSr نسبت به گروه اول غنی‌تر هستند و برخلاف گرانیت‌های گروه اول ویژگی‌های نوع I دمای بالا را نشان می‌دهند. با توجه به شواهد ژئوشیمیایی و سن توده مورد مطالعه مشخص شد که توده اشاره‌شده از نوع گرانیت‌های پس از کوهزایی است که ویژگی‌های حدواسط میان VAG و WPG دارند. بررسی ایزوتوپی Nd نشان می‌دهد که تنها گرانیت‌های منطقه می‌توانند دارای منشأ سنگ‌کره (لیتوسفر) غنی‌شده باشند ( εNdمنفی) و بقیه سنگ‌های منطقه، منشأ گوشته‌ای تهی شده، دارند (εNd مثبت). با توجه به شواهد سنگ‌نگاری و ژئوشیمیایی، اختلاط ماگمایی نقش مهمی در تکامل ماگمای منطقه داشته است و بنابراین، مدل ذوب پوسته به وسیله ماگمای مشتق‌شده از گوشته، برای زایش ماگمای منطقه پیشنهاد می‌شود.
کلیدواژه‌ها
)