نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
دانشکده علوم‌زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران.
چکیده
توده گرانیتوییدی چاهسالار در جنوب باختر نیشابور، در شمال روستای چاهسالار و در حاشیه شمالی پهنه ساختاری ایران مرکزی واقع شدهاست. این توده به درون مجموعه افیولیتی سبزوار نفوذ کرده است و طیفترکیب سنگشناسی آن را دیوریت، کوارتزدیوریت، گرانودیوریت و آلکالیفلدسپار گرانیت تشکیل میدهد. آلکالی فلدسپار گرانیت‌ها، عضو بسیار تفریقیافته این مجموعه هستند که به صورت دایک یا آپوفیز این توده نفوذی را قطع میکنند. پگماتیت‌های گرانیتی و تودههای کوارتزولیتی همراه آنها، تفریقیافتهترین عضو این مجموعه سنگشناسی هستند. معادل‌های نیمهژرف سنگ‌های نفوذی نامبرده مانند آندزیت پیروکسندار، آندزیت، تراکیآندزیت و داسیت به صورت دایک یا گنبد، این توده نفوذی را قطع میکنند. سنگ‌های مورد مطالعه بافت‌های گرانولار، میرمکیتی، گرافیکی، پورفیری، میکرولیتی پورفیری، گلومروپورفیری و جریانی نشان میدهند. به استثناء آلکالی فلدسپار گرانیت‌ها که بسیار تفریق یافتهاند، دیگر ترکیبات سنگی بر روی نمودارهای تغییرات اکسیدهای عناصر اصلی، کمیاب و کمیابخاکی در برابر SiO2 یا اندیس تفریق، تغییرات به نسبت پیوستهای نشان میدهند. این توده دارای ماهیت کلسیمی- قلیایی و متاآلومین است و به گرانیتوییدهای نوع I تعلق دارد. نمودارهای متمایز کننده محیط زمین‌ساختی نیز نشانمیدهند که تودهگرانیتوییدیچاهسالار در قلمروگرانیتوییدهای کوهزایی نوع کمانآتشفشانی(VAG) و همچنین گرانیتوییدهای حاشیه قاره‌ای (CAG) قرار میگیرد. بررسی جامع ویژگیهای زمینشناسی صحرایی، سنگ‌نگاری و ژئوشیمیایی، حکایت از آن دارد که ماگمای سازنده این توده نفوذی از راه ذوببخشی ورقه اقیانوسی فرورونده (متابازیت) یا گوه گوشتهای متاسوماتیسم شده، حاصل گشته و سپس از روش فرایند تبلور تفریقی، آلایش یا آمیختگی ماگمایی تحول پیدا کرده است.
کلیدواژه‌ها
آقانباتی، ع.، 1383- زمینشناسی ایران، انتشارات سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور، 620 صفحه.
ادهمی، ف.، 1376 - پتروگرافی، ژئوشیمی و پترولوژی افیولیتهای منطقه باغجر سبزوار، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم تهران.
اکرمی، م.ع.، عسگری، ع.، 1375 - نقشه زمینشناسی 1:100000 سلطان‌آباد، انتشارات سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور.
بازوبندی، م. ح.، 1379 - مطالعه پتروگرافی و پترولوژی مجموعه دگرگونی سلطان آباد در ارتباط با مجموعه افیولیت ملانژ سبزوار، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
بغدادی، ا.، 1379- کاربرد ویژگیهای ژئوشیمیایی و پترولوژیکی در تعیین موقعیت تکتونیکی ولکانیک‌های فرومد (شمال‌غرب سبزوار)، 35 صفحه، گزارش داخلی سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور.
بهرودی، ا.، خلقی، م. ج.، 1370- نقشه زمینشناسی 1:250000 تربت‌حیدریه، انتشارات سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور.
رادفر، ج. و کهنسال، ر.، 1377- نقشه زمینشناسی 1:100000 ، داورزن، انتشارات سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور.
رادفر، ج. ، 1380 - نقشه زمینشناسی1:100000 صفیآباد، انتشارات سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور.
سودی شعار، پ.، 1375- پتانسیلیابی کرومیت و بررسی افیولیتهای سیاه کوه شمال‌غرب سبزوار، پایان نامه کارشناسیارشد، دانشگاه صنعتی امیر کبیر.
صادقی، ع.، 1388- پترولوژی و ژئوشیمی توده گرانیتوئیدی ششتمد (جنوب سبزوار) پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم زمین دانشگاه صنعتی شاهرود ، 160 صفحه.
صادقیان م.، قاسمی، ح.، 1386- پترولوژیو ژئوشیمی تودههای آذرین بعد از ائوسن نوار افیولیتی سبزوار، یازدهمین همایش انجمن زمینشناسی ایران، دانشگاه فردوسی مشهد.
صالحی نژاد رنجبر، ح.، 1387- پترولوژی و ژئوشیمی گنبدهای ساب ولکانیک منطقه باشتین(غرب سبزوار)، پایان نامه کارشناسیارشد، دانشکده علوم زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود.
علوی تهرانی، ن.، 1356- زمینشناسی و سنگشناسی مجموعه افیولیتی ناحیه سبزوار، سازمان زمینشناسی کشور، گزارش شماره 43.
فارسی، ز.، 1386- پترولوژی و ژئوشیمی توده گرانیتوییدی چاه سالار(جنوب‌غرب نیشابور)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه صنعتی شاهرود، دانشکده علوم زمین.
قاسمی، ر.، 1379- نگرشی بر جنبههای اقتصادی افیولیتهای غرب منطقه سبزوار- گفت، پایان نامه کارشناسیارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران.
قریب، ف.، فتونی، و.، 1382 - نقشه زمینشناسی 1:100000 جاجرم، انتشارات سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور.
گوهرشاهی، ر.، 1380- پترولوژی، ژئوشیمی و تکتونیک توده گرانیتوییدی مجاور کوهمیش واقع در جنوب سبزوار، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران.
مجیدی شهر کردی، ع. و فرهادی، ق.، 1369- مطالعه پتروگرافی نوار افیولیتی شمال سبزوار،پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران اهواز.
مجیدی، ج.، 1378- نقشه زمینشناسی 1:100000 سبزوار، انتشارات سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور.
مصلحی، ز.، 1383 - کانیشناسی و پترولوژی رودنژیت‌های بخشی از افیولیتهای سبزوار(مناطق باغجر و سلیمانیه)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه صنعتی شاهرود، 103 صفحه.
نادری میقان، ن.، 1377- ب- نقشه زمینشناسی 1:100000 شامکان، انتشارات سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور.
نادری میقان، ن.، 1377- الف- نقشه زمینشناسی 1:100000 کدکن، انتشارات سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور.
References
Abdollah, S. A., Said, A. A., Visona, D., 1997- New geochemical and petrographic data on the gabbro-syenite suite between Hargeysa and Berbera Shiikh(North Somalia). J. of African Earth ciences, Vol, 23, No.3. pp.303-373.
Alavi- Tehrani, N., 1975 - On the metamorphism in the ophiolitic rocks in the Sabzevar Region (NE-Iran). Report presented Tehran Symposium on the Geodynamics of Southwest Asia.
Alavi- Tehrani, N., 1976 – Geology and petrology in ophiolite range NW of Sabzevar (Khorasan / Iran) with special regard to metamorphism and genetic relations in an ophiolite suite. Dissertation der Mathemathisch – Naturwissen schaftlichen Fakultät der universität Saarland, 147 P.
Alavi, M., 1991- Sedimentary and structural characteristics of the Paleo- Tethys remnants in northeastern Iran. Geol. Soc. Of Amer. Bull. V. 103, PP. 983-992.
Altherr, R., Hall, A., Henger, E., langer, Kreuzer, H., 2002 – High potassium, calc-alkaline I-type plutonism the Euro peanvariscides Northern Vosges (France) and Northern Schwarzwald (Germany). Lithos, 50, pp: 51-73.
Bauman. A., Spies. O. and Lensch. G., 1983 - Strantium isotopic composition of post-ophiolithic tertiary volcanics between Kashmar, Sabzevar and Quchan, NE Iran. Geodynamic project (geotraverse) in Iran, Final report. GSI. Report No. 53.
Chappell, B. W. and White, A. J. R., 2001 - Two contrasting granite types. 25 years later. Australian Journal of Earth Sciences, Vol. 48, 489-499.
Cox, K. G., Bell, J. D. and Pankhurst, R. J., 1979 - The interpretation of igneous rocks. George Allen and Unwin, 450p.
Debon, F. and Le Fort, P. 1983- A chemical mineralogical classification of plutonic roks and associations. Transactions of Royal Society of Edinburgh, Earth science. 73.135-149.
Furnes, H., El-Sayed, M., Khalil, S. O., 1996 - Pan- African magmatism in the wadi-El-imra district, central Desert, Egept: geochemistry & tectonic environment, Jou, Geo. Soc. Vol. 153.
Hansen J. , Skjerlie K. P. , Pedersen R. B, De La Rosa, J., 2002- Crustal melting in the lower parts of island arcs: an example from the Bremanger Granitoid Complex, west Norwegian Caledonides, Contribution to mineralogy and petrology, 143, 316 – 335.
Irvin, T. N. & Baragar, W. R. A., 1971- A guide to the classification of the common volcanic rocks, Can. Jour. Earth. Sci., No. 8, PP. 235 – 458.
Maniar, P. D. & Picooli, P. M., 1989 - Tectonic discrimination of granitoids, Geo. Soc. of Am. Bull., Vol. 101 , P. 635 – 643 .
Middlemost, E. A. K., 1994 - Naming materials in the magma/ igneousrock system. Longman Group U.K., PP. 73 – 86.
Nakamura, N., 1974 – Determination of REE, Ba, Fe, Mg, Na and K in carbonaceous and ordinary condrites. Geochimica. et. Cosmochimica Acta, 6, 90- 100.
Noghreyan, M. K., 1982 – Evolution gèochemique, minèralogique et structural d’un èdifice ophiolitique singulier: Le massif de Sabzevar(partie centrale), NE de l’Iran(PhD Thèse). Thèse ès Sci. univ. de Nancy I, France. 239 P.
Pearce, J. A., Harris, N. B. W. and Thindle, A. G., 1984 - Trace element discrimination diagrams for the tectonic interpretation of granitic rocks. Journal of Petrology, 25: 956 – 983.
Peccerillo, A., Taylor, S. R., 1976 – Geochemistry of Eocene calc - alkaline rocks from Kastamonu area, Northern Turkey, Contributions to Mineralogy and Petrology 58, 63-81.
Rahgoshay, M. S., H., 2002 - The Nain's ophiolite as an indicator of a paleo- Tethys segment in Central Iran,. J. of Faculty of Earth Sciences, Shahid Beheshti University, 8-9, 45-52.
Rollinson, H., 1993- Using geochemical data: Evaluation, presentation, interpretation. Longman, Singapore.
Šarić, K., Cvetković, V., Romer, R. L., Christofides, G., Koroneos, A., 2008- Granitoids associated with East Vardar ophiolites (Serbia, F.Y.R. of Macedonia and northern Greece): Origin, evolution and geodynamic significance inferred from major and trace element data and Sr–Nd–Pb isotopes, Lithos, in press.
Shand, S. J., 1943 - Eruptive rocks. Composition, classification and their relation to ore deposits. With a chapter on meteorite. New Yorks: john Wiley & sons.
Schandl, E. S. & Gorton, M. P. ,2002- Application of high field strength elements to discriminate tectonic settings in VMS environments. Economic Geology 97, 629–642.
Shojaat, B., Hassanipak, A. A., Mobasher, K., Ghazi, A. M., 2003 - Petrology, Geochemistry and tectonics of the Sabzevar Ophiolite, North Central Iran,. Jorunal of Asian Earth Sciences, 1-15.
Spies, O., Lencsh. G. and Mihm, A., 1980 - Geochemistry of the post – ophiolitic tertiary volcanics between Sabzevar and Guchan / NE – Iran. Internal report of geological and mining exploration of Iran, 248-263.
Sun, S. S., and McDonough, W. F., 1989 - Chemical and isotopic systematics of oceanic basalts: implication for mantle composition and processes. In: Saunders, A. D. and Norry, M. J. (eds), Magmatism in oceanic basins. Geol. Soc. London. Spec. Pub., 42, 313-345.
Sylvester, P. J., 1989 - Post collisional alkaline granites. J. Geol. 97, 261-280.
Takahashi, M., Aramaki, S. and Ishihara, S., 1980- Magnetite-series / Ilmenite-series vs. I-type/S-type granitoids, Mining geology special issue, No. 8, p. 13-28.
Villaseca, C., Barbero, L. & Heneros, V., 1998- A re-examination of the typology of peraluminous granite types in intracontinental orogenic belts. Transactions of the Royal Society of Edinburge, Earth Sciences, 89, 113- 119.
Whalen, J. B., Currie, K. L., Chappell, B. W., 1987- A-type granites: geochemical characteristics, discrimination and petrogenesis. Contrib. Mineral. Petrol. 95, 407– 419.
)