نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زمین‌شناسی، دانشگاه تربیت معلم، تهران، ایران

2 گروه زمین‌شناسی زیست محیطی، سازمان زمین‌شناسی واکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران

چکیده

در شمال خاوری سنندج (جنوب بیجار) واقع در استان کردستان، و در پهنه ساختاری سنندج- سیرجان سنگ‌های آتشفشانی جوان رخنمون دارند. در این منطقه سنگ‌های وابسته به کرتاسه، الیگوسن، میوسن و پلیوسن نیز دیده می­شوند. بررسی‌های صحرایی نشان می‌دهد که در این منطقه، فعالیت آتشفشانی در دو مرحله صورت گرفته است. در مرحله نخست پرتاب مواد آذرآواری، سبب ایجاد مخروط آتشفشان و تشکیل دهانه شده و در مرحله بعد گدازه بیرون ریخته است. سنگ‌های آتشفشانی ترکیبی، در محدوده تراکی­آندزیت، آندزیت، آندزیت- بازالت و بازالت دارند. فقیر بودن ماگما از سیلیس، وجودآنالسیم و اولیوین، و نبود ارتوپیروکسن و پیژونیت از ویژگی‌های سنگ‌های منطقه است، که گواه بر وابسته بودن  این ماگما به سری قلیایی است. شواهد سنگ‌نگاری مانند وجود بیگانه‌سنگ (زینولیت) گنیسی و وجود بیگانه‌بلور کوارتز با حاشیه واکنشی در سنگ‌های منطقه دلیل بر آلایش ماگما با پوسته است. از نظر ژئوشیمیایی، تغییرات Rb، Sr، Pb و  Hfنیز این پدیده را تأیید می‌کند. با توجه به وجود توپوگرافی پست سنگ‌های آتشفشانی، شکستگی‌ها و گسل‌های امتداد‌لغز و شواهد سنگ‌شناسی، درجه کم ذوب بخشی و آلایش پوسته­ای می­توان محیط زمین‌ساختی- ماگمایی کششی را برای منطقه در نظر گرفت. کشش محلی و باز شدگی در امتداد پهنه گسل‌های امتدادلغز راهی برای صعود ماگما به سطح زمین فراهم کرده است.

کلیدواژه‌ها

کتابنگاری
زاهدی، م.، 1369-  شرح نقشه 000،1:2500 سنندج، سازمان زمین‌شناسی کشور65 ص
زاهدی، م.، 1369-  نقشه 000،1:2500 سنندج، سازمان زمین‌شناسی کشور.
فنودی، م .، صافی، ا. و سیاره، ع.،  1383-  نقشه 000 ،100/1 بیجار ، سازمان زمین‌شناسی کشور
معین وزیری، ح.، امین سبحانی، 1364- مطالعه آتشفشان‌های جوان منطقه تکاب – قروه  انتشارات دانشگاه تربیت معلم تهران 48ص
معین­وزیری، ح.، 1377 –  دیباچه­ای بر ماگماتیسم ایران، انتشارات دانشگاه تربیت معلم تهران440.ص
 
 
References
Berberian, F., Berberian, M., 1981- Tectonic-plutonic episode in Iran.In: Delany F. M., Gupta H.K. (Eds.) Am. Geophys. Union Geodynamics Series. Pp. 5-32.
Boccaletti, M., Innocenti, F., Manetti, P., Mazzuoli, R., Matamed, A., Pasquare, G., Radicati Di Brozolo, F., Amin Sobhani, E., 1977- Neogene and quaternary volcanism of the Bijar(Western Iran)Bull.Volcano.Vo.40-2,Italy.
Cox, K. G., Bell, J. D. and Pankhurst, R. J., 1979- the interpretation of igneous rocks.Allen & Union. London. 
Irvine, T., Baragar, N., Can, W. P. A., 1971- Journal Earth Sci., 8, 523-548.
Mason, B., Morre, C. B., 1982- Principles of geochemistry. Jhon Wiley & Sons. Inc., New York.
Meschede, M., 1986- A method of discriminating between different types of mid –ocean ridge basalts and continental tholeiites with the Nb-Zr-Y diagram. Chem. Geol., 56, 207-218.
Middlemost, E. A. K., 1985- Magmas and magmatic rocks, an introduction to igneous petrology. Longman Groupuk. UK.
Mullen, E. D., 1983- MnO/TiO2/P2O5: a minor element discriminant for basaltic rocks of oceanic environments and its implications for petrogensis Earth Plant. Sci. Lett., 62,53-62
Pearce, J. A. & Cann, J. R., 1973- Tectonic setting of basic volcanic rocks determined using trace elementanalayses . Earth Planet. Sci. Lett.,19, 290-300.
Pearce, J. A. & Norry, M. J., 1979- Petrogenetic implication of Ti,Zr,Y and Nb variationsin volcanic rocks. Con. Min.Petrol.69:33-47
Philpotts, A. R., 1990- Principles of igneous and metamorphic Petrology.Prentice Hall, New Jersey.
Rollinson, H. r., 1993- using Geochemical Data: Evaluation, Presentation, Intertation [(Meschede 1986,Diagram: Zr/4- Y- Nb*2)  (Mullen 1983,Diagram: MnO*10- P2O5*10- TiO2)]  Longman/Wyllie. Harlow/ New York.
Stocklin, J., 1968- Stractural history and tectonics of Iran: a review. AAPG Bulletin52: 1229-1258.
Winchester, J. A. & Floyd, P. A., 1977- Geochemical discrimination of different magma series and their differentiation products using immobile elements.Chem. Geol. 20,325-343