نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه تکتونیک دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 دانشکده مهندسی معدن دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

سامانه گسل امتداد لغز بیدهند با راستای شمال شمال باختر- جنوب جنوب خاور، مجموعه سنگ‌های آتشفشانی و نهشته­های رسوبی سنوزوییک را در پهنه ارومیه-  دختر در جنوب شهر قم بریده است. شواهد ساختاری مطالعه شده در این سامانه نشان می­دهد که این گسل، سازوکار امتدادلغز راست‌بر دارد و مقدار جابه‌جایی افقی در امتداد آن با جابه‌جا کردن نهشته­های ائوسن، دست‌کم به 16 کیلومتر می­رسد. داده­های ساختاری مشخص می‌کند که پایانه‌های فشاری و کششی در لنگه باختری به‌طور گسترده تشکیل شده و ساختارهای قرینه آنها در بخش خاوری مشاهده نمی‌شود. این موضوع حرکت لنگه باختری در برابر لنگه خاوری را در امتداد گسل بازگو می‌کند که سبب ایجاد گسل‌های معکوس و رانده شده(تراستی) به همراه چین‌خوردگی در پایانه فشاری و نفوذ سیل­های (Sills) گابرودیوریتی در پایانه کششی شده است. در پایانه فشاری شمال باختری و در محل‌های پله شدگی پوششی در امتداد گسل (Releasing zones) در بخش میانی با ادامه جابه‌جایی در امتداد گسل بیدهند فضای کششی محلی ایجاد شده و توده‌های نفوذی سینیتی و گرانیتی با سن جوان‌تر (میوسن) در آن نفوذ کرده‌اند. حضور نهشته‌های آذرآواری میوسن در موقعیت پایانه فشاری جنوب خاوری و رانده شدن سیل­های  گابرودیوریتی چین‌خورده در منطقه کششی پایانه جنوب باختری گسل  نشان‌دهنده تغییرشکل بعدی در این منطقه است.

کلیدواژه‌ها

آقانباتی، س. ع.، 1383- زمین‌شناسی ایران، سازمان زمین­شناسی کشور‌، تهران.
امامی،‌ م. ه.، 1370- شرح نقشه زمین­شناسی چهارگوش قم، مقیاس 000/1:250 سازمان زمین­شناسی کشور‌، تهران، 179 ص.
بوذری، س.، امامی، م. ه.، 1383- الگوی ساختاری فرونشست قم - آران، فصلنامه علوم زمین، سال یازدهم، شماره 49-50، ص 77-62.
دبیری، ر.، 1385- ژئوشیمی و پترولوژی سنگ‌های آتشفشانی شمال غرب کاشان، ‌پایان نامه کارشناسی ارشد زمین‌شناسی - پترولوژی،‌ دانشگاه تربیت مدرس.
سجودی کیسمی،‌ ح.، 1372- بررسی زمین‌شناسی و پترولوژی سنگ‌های آذرین جنوب قم (منطقه نراق، بیدهند، ‌سد پانزده خرداد) در زون ارومیه دختر، ‌پایان نامه کارشناسی ارشد پترولوژی،‌ دانشگاه تربیت معلم تهران.
شهریاری، ش.، 1386- ژئوشیمی و پترولوژی سنگ‌های آتشفشانی شمال شرق نراق، ‌پایان‌نامه کارشناسی ارشد زمین‌شناسی - پترولوژی،‌ دانشگاه تربیت مدرس.
قلمقاش، ج.، بحرودی، ع.، فنودی، م.، 1375- نقشه زمین‌شناسی چهارگوش کهک، مقیاس 100000/1 سازمان زمین­شناسی کشور، تهران.
محجل، م.، 1379- نقش فضاهای کششی نردبانی (en-echelon) در فعالیت سنگ‌های آذرین در منطقه کاشان- اردستان، الگویی برای شکل‌گیری کمان ماگمایی ارومیه- دختر، نوزدهمین گردهمایی علوم زمین، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران.
محجل، م.، پروهان، ن.، 1384- هندسه و سینماتیک سامانه گسل قم- زفره و اهمیت آن در زمین‌ساخت ترافشاری، فصلنامه علوم زمین، سال دوازدهم، شماره 56، ص 83-72.
ندری، ر.، 1385- تحلیل هندسی و جنبشی سامانه گسل بیدهند (جنوب قم)، ‌پایان نامه کارشناسی ارشد زمین شناسی - تکتونیک،‌ دانشگاه تربیت مدرس.
ندری، ر.، محجل، م.، بحرودی، ع.، 1385- چرخش در ساختار شمالی گسل بیدهند (جنوب قم)، بیست و پنجمین گردهمایی علوم زمین، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، ص 252.
ندری، ر.، محجل، م.، یگانه فر، ه.، 1386- مهاجرت صفحه گسل در سیستم گسلی امتدادلغز بیدهند (جنوب قم) متأثر از چرخش پادساعتگرد، مجموعه مقالات یازدهمین همایش انجمن زمین‌شناسی ایران، ص 516-512.
نوگل سادات، م. ع. ا.، 1357- منطقه‌های برشی و خمیدگی ساختاری در ایران، دستاوردهای تحلیل ساختاری ناحیه قم، گزارش شماره 55  سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
 
References
Berberian, M. & King, G. C. P., 1981- Towards a palegeography and tectonic evolution of Iran. Can. Jour. Earth Sci. 18, pp. 210-265.