نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، پژوهشکده علوم زمین، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران

2 دانشجوی دکترا، مرکز مطالعات علوم زمین آلمان، پتسدام، آلمان

چکیده

در آذر ماه سال 1396 سه زمین‌لرزه با بزرگی 9/5 تا 1/6 در منطقه هجدک کرمان روی داد. این زمین‌لرزه‌ها با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، تداخل‌سنجی رادار و بازدید میدانی مورد مطالعه قرار گرفت. رومرکز زمین‌لرزه اول و دوم در مرز کوه و دشت در دامنه شمالی میان کوه که بلندی اصلی منطقه است،  قرار می‌گیرد. هیچگونه گسیختگی سطحی همراه با این زمین‌لرزه‌ها در سطح زمین دیده نشده است وتداخل‌سنجی رادار نیز بالا آمدگی نسبتا متقارن سطح زمین را برای این زمین‌لرزه‎ها نشان می‎‌دهد. بر این اساس، دو سناریوی گسل زمین‌لرزه‌ای با شیب به سوی جنوب باختری و یاگسل زمین‎‌لرزه با شیب به سوی شمال خاوری برای این زمین‌لرزه‌ها امکان‌پذیر است. رومرکز رویداد سوم در دشت آبرفتی شمال میان کوه قرار می‌گیرد . آثار گسلش سطحی همراه با این رویداد نخست در تصاویر ماهواره‌ای پس از رویداد  و تداخل‌سنجی رادار دیده شد و سپس در بازدید صحرایی مورد تأیید قرار گرفت. این زمین‌لرزه با حدود 6 کیلومتر گسیختگی سطحی و بیش از یک متر بالا آمدگی بلوک جنوبی در راستای گسله با  ساز و کار راندگی و شیب به سوی جنوب باختری همراه بود. هیچگونه آثار گسلش پیش از رویداد زمین‌لرزه در دشت آبرفتی دیده نشده است که احتمالا ناشی از شسته شدن آن به‌وسیله سیلاب‌های فصلی است. با این وجود، در ادامه گسله به سوی شمال باختری بریدگی آبرفت‌های جوان بیانگر وجود گسله‌ای جوان و جنبا در این منطقه است. جنبش گسل‌های پنهان پیش از این نیز زمین‌لرزه‌ های بزرگی همچون طبس، بم، و سرپل ذهاب را موجب شده است. زمین‌لرزه هجدک نیز یک بار دیگر اهمیت شناسایی و توجه به این گسل‌ها در برآورد خطر زمین‌لرزه به‌ویژه در مجاورت شهرهای بزرگ را یادآور می‌شود.

کلیدواژه‌ها

 
طالبیان م.، هاشمی طباطبایی ه.، فتاحی م.، قرشی م.، بیت الهی ع.، قلندر زاده ع. و ریاحی م.، 1388- بر آورد نرخ لغزش گسل‌های پیرامون بم و کاربرد آن در ارزیابی خطر زمین‌لرزه، فصلنامه علمی پژوهشی علوم زمین، شماره 74، ص 149-156.
 
Berberian, M., Jackson, J.A., Fielding, E., Parsons, B.E., Priestley, K., Qorashi, M., Talebian, M., Walker, R., Wright, T.J. and Baker, C., 2001- The 1998 March 14 Fandoqa earthquake (Mw 6.6) in Kerman province, southeast Iran: re-rupture of the 1981 Sirch earthquake fault, triggering of slip on adjacent thrusts and the active tectonics of the Gowk fault zone. Geophysical Journal International146(2), pp.371-398.
Fielding, E.J., Talebian, M., Rosen, P.A., Nazari, H., Jackson, J.A., Ghorashi, M. & Walker, R., 2005- Surface ruptures and building damage of the 2003 Bam, Iran earthquake mapped by satellite synthetic aperture radar, interferometric correlation, J. geophys. Res.,110, BO3302.
Funning, G.J., Parsons, B.E., Wright, T.J., Jackson, J.A. & Fielding, E.J.,2006- Surface displacements and source parameters of the 2003 Bam(Iran) earthquake from Envisat advanced synthetic aperture radar imagery, J. geophys. Res.,Vol. 110, B09406.
Jackson, J., Bouchon, M., Fielding, E., Funning, G., Ghorashi, M., Hatzfeld, D., Nazari, H., Parsons, B., Priestley, K., Talebian, M. and Tatar, M., 2006- Seismotectonic, rupture process, and earthquake-hazard aspects of the 2003 December 26 Bam, Iran, earthquake. Geophysical Journal International166(3), pp.1270-1292.
Khorrami, F., Vernant, P., Masson, F., Nilfouroushan, F., Mousavi, Z., Nankali, H., Saadat, S.A., Walpersdorf, A., Hosseini, S., Tavakoli, P. and Aghamohammadi, A., 2019- An up-to-date crustal deformation map of Iran using integrated campaign-mode and permanent GPS velocities. Geophysical Journal International.
Savidge, E., Nissen, E., Nemati, M., Karasözen, E., Hollingsworth, J., Talebian, M., Bergman, E., Ghods, A., Ghorashi, M., Kosari, E. and Rashidi, A., 2019- The December 2017 Hojedk (Iran) earthquake triplet—sequential rupture of shallow reverse faults in a strike-slip restraining bend. Geophysical Journal International (in press).
Talebian, M., Fielding, E. J., Funning, G. J., Ghorashi, M., Jackson, J., Nazari, H., Parsons, B., Priestley, K., Rosen, P. A., Walker, R. and Wright, T.J., 2004- The 2003 Bam (Iran) earthquake: Rupture of a blind strike-slip fault. Geophysical Research Letters, 31(11).
Talebian, M., Biggs, J., Bolourchi, M., Copley, A., Ghassemi, A., Ghorashi, M., Hollingsworth, J., Jackson, J., Nissen, E., Oveisi, B. and Parsons, B., 2006- The Dahuiyeh (Zarand) earthquake of 2005 February 22 in central Iran: reactivation of an intramountain reverse fault. Geophysical Journal International164(1), pp.137-148.
Talebian, M., Copley, A.C., Fattahi, M., Ghorashi, M., Jackson, J.A., Nazari, H., Sloan, R.A. and Walker, R.T., 2016- Active faulting within a megacity: the geometry and slip rate of the Pardisan thrust in central Tehran, Iran. Geophysical Supplements to the Monthly Notices of the Royal Astronomical Society207(3), pp.1688-1699.
Vernant, P., Nilforoushan, F., Hatzfeld, D., Abbassi, M.R., Vigny, C., Masson, F., Nankali, H., Martinod, J., Ashtiani, A., Bayer, R. and Tavakoli, F., 2004- Present-day crustal deformation and plate kinematics in the Middle East constrained by GPS measurements in Iran and northern Oman. Geophysical Journal International157(1), pp.381-398.
Walker, R. and Jackson, J., 2002- Offset and evolution of the Gowk fault, SE Iran: a major intra-continental strike-slip system. Journal of structural Geology24(11), pp.1677-1698.
Walker, R.T., Gans, P., Allen, M.B., Jackson, J., Khatib, M., Marsh, N. and Zarrinkoub, M., 2009- Late Cenozoic volcanism and rates of active faulting in eastern Iran. Geophysical Journal International177(2), pp.783-805.
Walker, R.T., Talebian, M., Saiffori, S., Sloan, R.A., Rasheedi, A., MacBean, N. and Ghassemi, A., 2010- Active faulting, earthquakes, and restraining bend development near Kerman city in southeastern Iran. Journal of Structural Geology, 32(8), pp.1046-1060.
Wells, D. L. and Coppersmith, K. T., 1994- New empirical relation among magnitude, rupture length, rupture width, rupture area, and surface displacement. Bulletin of  the Seismological Society of America, 84(4), pp. 974-1002.