نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران

2 گروه زمین شناسی- دانشکده علوم- دانشگاه گلستان- گرگان- ایران

3 گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

4 گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران

چکیده

منطقه تفت در جنوب شهر یزد و در بخش میانی کمربند آتشفشانی ارومیه- دختر، در مجاورت بلوک خاوری گسل اصلی دهشیر واقع شده است. کمربند آتشفشانی ارومیه- دختر یکی از مناطق مساعد برای رویداد مس پورفیری محسوب می‌شود و تاکنون بیش از 100 اندیس مس پورفیری در آن شناسایی شده است. به نظر می‌رسد که این رخدادهای کانه‌زایی مرتبط با ساختارهای منطقه به‌خصوص گسل‌های اصلی باشند. به همین دلیل ناحیه تفت به عنوان مورد مطالعاتی برای بررسی ارتباط بین کانی‌زایی مس با ساختارها و تکتونیک انتخاب گردید. از مهمترین اندیس‌های مس این منطقه می‌توان به اندیس‌های علی-آباد و دره‌زرشک اشاره کرد. در این پژوهش با استفاده از تکنیک های سنجش از دور، GIS و کنترل‌های صحرایی، ساختارهای اصلی منطقه استخراج و مورد تجزیه و تحلیل‌های ساختاری قرار گرفتند. نتایج مطالعات ساختاری نشان می‌دهد که عملکرد دو نسل از گسلش با امتدادهای N150-160 و N110-120 سبب تشکیل یک رومبوئدر ساختاری شده و در ادامه نسل سومی از گسلش با راستا N60-70 کلیه ساختارها را بریده و جابجا نموده است. این نسل سوم از گسل‌ها جدیدترین نسل گسلش در منطقه هستند و در مرحله شروع برخورد صفحه عربی به ریز قاره ایران (الیگوسن-میوسن) تشکیل و یا فعال شده‌اند. این پهنه گسلیده چون عمود بر محل برخورد بوده، دارای مولفه کششی شده و محیطی مناسب جهت نفوذ توده‌های گرانیتوئیدی در طی الیگوسن- میوسن فراهم نموده‌‌ است. نفوذ واحدهای گرانیتوئیدی مذکور عامل اساسی در شکل‌گیری اندیس های مس با تیپ‌های پورفیری و اسکارن در طول این منطقه گسلیده شده است.

کلیدواژه‌ها

کتابنگاری
خویی، ن.، قربانی، م. و تاجبخش، پ.، 1378- کانسارهای مس در ایران، گزارش سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 421 ص.
زاهدی، ا. و بومری، م.، 1393- بررسی میانبارهای سیال و ایزوتوپ­های پایدار (کربن، اکسیژن و گوگرد) در زایش و تکوین اسکارن مس خوت، باختر یزد، ایران مرکزی. مجله پترولوژی، سال پنجم، شماره بیستم، زمستان 1393، صص. 107 تا 126.
زراسوندی، ع.، سامانی، ب.، پورکاسب، ه.، خورسندی، ز. و جلیلی، ی.، 1394- بررسی ارتباط ساختاری- زایشی کانی­سازی مس در مناطق خضرآباد و شهربابک: با استفاده از آنالیزهای Fry و Fractal. مجله زمین‎شناسی اقتصادی، جلد7، شماره2، صص. 385 تا 402.
سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 1380- نقشه­های زمین­شناسی علی­آباد و خضرآباد، مقیاس 100000/1
شیبی، م. و اسماعیلی، د.، 1389- شواهد سنگ­شناختی و ژئوشیمیایی رستیت در گرانیت آناتکسی شیرکوه، جنوب باختر یزد، مجله بلورشناسی و کانی­شناسی ایران، سال هجدهم، شماره 1، صص. 135 تا 146.
قانعی­اردکانی، ج.، مهدی­زاده شهری، ح.، درویش­زاده، ع. و مکی­زاده، م. ع.، 1393- پتروگرافی و پتروژنز اسکارنهای هشت­کوه خضر­آباد یزد، مجله پترولوژی، سال پنجم، شماره هفدهم، صص. 69 تا  82.
مشرفی­فر، م.ر.، علوی، ا. و محجل، م.، 1387- تفکیک فازهای تنش دیرین بر پایه داده­های گسلی ناهمگن در بخش مرکزی گسل دهشیر، فصلنامه علوم زمین، سال هجدهم، شماره 69، صص. 64 تا 73.
مقصودی، م.، قرشی، م. و نظام­پور، م. ه.، 1391- شواهد ساختاری تغییر رژیم تنش فشارشی به برشی- فشارشی در منطقه جنوب خاور باتلاق گاوخونی (محدوده خوشاب)، فصلنامه علوم زمین، سال هفتم، شماره 24، صص. 197 تا 213.
نوایی، ا.، 1381-  نگرشی بر ذخایر مس ایران: خاستگاه و نحوه پراکندگی، سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور، گزارش داخلی، 234 ص.
 
References
Agard, P., Omrani, J. and Jolivet, L., 2011- Zagros orogeny: a subduction-dominated process. Geol. Mag., 148 (5–6): 692- 725.
Aliyari, F., Rastad, E. and Mohajjel, M., 2011- Gold Deposits in the Sanandaj–Sirjan Zone: Orogenic Deposits or Intrusion-Related Gold Systems?, Resource Geology Vol. 62, No. 3: 2960- 315
Craig Jowett, E., 1991- Post-Collisional formation of the Alpine Foreland Rifts, Ann. Soci. Geo. Poloniae, Vol. 61, pp. 37- 59.
Ghorbani, M., 2013- The Economic Geology of Iran: Mineral Deposits and Natural Resources, Springer Science+Business Media Dordrecht, 581 p.
Gunn, P. J., 1997- Quantitative method for interpreting aeromagnetic data: a subject review AGSO Journal of Australian Geology & Geophysic, P. 105- 113.
Hosseini, M., Zarasvandi, A. R. and Liaghat, S., 2010- Tectonic setting and petrogenesis of  Darreh-Zereshk granitoids (SW Yazd, Iran) and comparison with some world skarn granitoids. Abstract for the 1st International Applied Geological Congress, Department of Geology, Islamic Azad University-Mashad Branch, Iran, 26- 28 April.
Le Dortz, K., Meyer, B., Sebrier., Braucher, r., Braucher, R., Nazari, H., Benedetti., Fattahi, M., Bourles, B., Foroutan, M., Siame, M., Rashidi, A. and Bateman, D., 2011- Dating inset terraces and offset fans along the Dehshir Fault (Iran) combining cosmogenic and OSL methods. Geophys. J. Int., 185, 1147- 1174.
Lillesand, T. M. and Kiefer, R. W., 2000- Remote Sensing and Image Interpretation, 4th ed.; John Wiley and Sons: New York, NY, USA; pp. 20- 80.
Lotfi, M., Sadeghi, M. M. and Omrani, S. J., 1993- Mineral distribution map of Iran, scale: 1/1000000, Geologic Survey of Iran.
Meyer, B., Mouthereau, F., Lacombe, O. and Agard, P., 2006- Evidence of quaternary activity along the Dehshir Fault, Geophy. J. int., 164, 192- 201.
Mohajjel, M., Fergusson, C. L. and Sahandi, M. R., 2003- Cretaceous-Tertiary convergence and continental collision, Sanandaj-Sirjan zone, eastern Iran. Journal of Asian Earth Sciences, 21, 397- 412.
Moritz, R., Ghazban, F. and Singer, B. S., 2006- Eocene gold ore formation at Muteh, Sanandaj- Sirjan tectonic zone, eastern Iran: a result of late-stage extension and exhumation of metamorphic basement rocks within the Zagros orogen. Economic Geology, 101, 14 97- 1524.
Richards, J. P., 2003- Tectono-Magmatic Precursors for Porphyry Cu-(Mo-Au) Deposit Formation, Economic Geology, Vol. 98, pp. 1515–1533.
Safari, H., Bagas, L. and Shafiei, B., 2015- Structural controls on the localization of Cu deposits in the Kerman Cu metallogenic province of Iran using geoinformatic techniques. Ore Geology.67, 43- 56.
Sengor, C. A. M. and Natlin, B. A., 2001- Rifts of the Worlds, Geological Society of America, Special paper 352, pp. 389- 401.
Shafiei, B., 2010- Lead isotope signatures of the igneous rocks and porphyry Cu deposits from the Kerman Cenozoic magmatic arc (SE Iran), and their magmatic-metallogenetic implications. Ore Geology Reviews, 38, 27- 36.
Tabaei, M., Mehdizadeh, R. and Esmaeili, M., 2016- Stratigraphical evidences of the Qom- Zefreh fault system activity, Central Iran, Journal of Tethys, Vol. 4, No. 1, pp. 018- 026.
Walker, R. and Jackson, J., 2004- Active tectonics and late Cenozoic strain distribution in central and eastern Iran, Tectonics, 23, TC5010, doi: 10.1029/2003TC001529.
Yousefi, E. and Friedberg, J. L., 1978- Aeromagnetic Map of Yazd, Quadrangle H9.
Zarasvandi, A. R., 2004- Geology and genesis of the Darreh-Zerreshk and Ali-Abad copper deposits, Southwest of Yazd, based on fluid inclusion and isotope studies. Shiraz University, Iran (PhD Thesis, 280 pp).
Zarasvandi, A., Liaghat, S. and Zentilli, M., 2004- Evolution of the Darreh-Zerreshk and Ali-Abad porphyry copper deposits, central Iran, within an orogeny –parallel strike-slip system, in 30tj Ann. Meet. of Atl. Geosci. Soci., Jan. 30-31, Canada, p.36.