مقاله پژوهشی
زمین شناسی اقتصادی
شیوا فرنگی؛ زهرا اعلمی نیا؛ محمد واحدی؛ حمزه صادقی سرخنی
چکیده
گرانیتوییدهای خاور کوه دم (شمال خاوری اصفهان) واقع در بخش باختری پهنه ایران مرکزی، به درون سنگهای آهکی کرتاسه زیرین، آتشفشانی های ائوسن زیرین و پی سنگ دگرگونی تزریق شده است. وجود یک ناهنجاری بسیار قوی در داده های مغناطیسی برداشت شده توسط پهپاد در مرکز محدوده، وجود کانیسازی قابل توجه مگنتیتی را اثبات میکند. ابعاد این ناهنجاری ...
بیشتر
گرانیتوییدهای خاور کوه دم (شمال خاوری اصفهان) واقع در بخش باختری پهنه ایران مرکزی، به درون سنگهای آهکی کرتاسه زیرین، آتشفشانی های ائوسن زیرین و پی سنگ دگرگونی تزریق شده است. وجود یک ناهنجاری بسیار قوی در داده های مغناطیسی برداشت شده توسط پهپاد در مرکز محدوده، وجود کانیسازی قابل توجه مگنتیتی را اثبات میکند. ابعاد این ناهنجاری در حدود 200 متر در 100 متر بوده و واقع شدن در مرز واحدهای آهکی و نفوذی های گرانودیوریتی محدوده، میتواند نشاندهنده کانیسازی از نوع اسکارن باشد. دیگر ناهنجاری های مغناطیسی دیده شده شدت کمتری دارند و در ارتباط با کانی سازی ضعیف مگنتیتی هستند و یا محدود به سنگهای آتشفشانی بوده که کانیسازی ندارند. مجموعه ساده ماده معدنی شامل مگنتیت، هماتیت، اکسیدهای آهن و به ندرت پیریت همراه با کانی های گارنت، کوارتز، کلسیت، فلوگوپیت، اپیدوت و کلریت است. توده نفوذی گرانیتویید ائوسن زیرین طیفی وسیع از گرانیت وگرانودیوریت تا دیوریت است که بر اختلاط گسترده ماگمایی دلالت دارد. رخداد آهن با گرانیتوییدهایی قرابت دارد که ماهیت شوشونیتی داشته و از ماگماتیسم گسیختگی صفحه فرورونده در طی مراحل میانی فرورانش و در مراحل آغازین برخورد صفحات عربی و اوراسیا ایجاد شدهاند. شواهد زمین شیمیایی درجه پایینی از ذوب بخشی اسپینل پریدوتیت فلوگوپیت دار در گوشته بالایی و ژرفای کمتر از 70 کیلومتر را برای تولید گرانیتوییدهای خاور کوه دم پیشنهاد می کند.
مقاله پژوهشی
زمین شناسی اقتصادی
هانیه کیایی؛ احمد کاظمی مهر نیا؛ حمید ثمری؛ پیمان افضل؛ نازنین ظاهری عبده وند
چکیده
کانسار مس فتحآباد در استان خراسان رضوی، در فاصله 35 کیلومتری جنوبخاور شهرستان تربت حیدریه و بخش میانی کمربند آتشفشانی- نفوذی خواف -کاشمر بردسکن واقع شده است. کانهزایی رگه- رگچهای متشکل از کانیهای کالکوپیریت، پیریت، مگنتیت، کالکوسیت، بورنیت، کوولیت، مالاکیت و اکسیدهای آهن، به موازات گسل های فرعی منشعب شده از گسل اصلی ...
بیشتر
کانسار مس فتحآباد در استان خراسان رضوی، در فاصله 35 کیلومتری جنوبخاور شهرستان تربت حیدریه و بخش میانی کمربند آتشفشانی- نفوذی خواف -کاشمر بردسکن واقع شده است. کانهزایی رگه- رگچهای متشکل از کانیهای کالکوپیریت، پیریت، مگنتیت، کالکوسیت، بورنیت، کوولیت، مالاکیت و اکسیدهای آهن، به موازات گسل های فرعی منشعب شده از گسل اصلی درونه تشکیل شده است. در سامانه رگه ای محدوده فتح آباد، رگه های کوارتز، پیریت، کالکوپیریت و مگنتیت همراه با دگرسانی پروپیلیتیک در مرحله اولیه کانه زایی، رگه های کوارتز، پیریت، کالکوپیریت و مگنتیت همراه با دگرسانی سریسیتی در مرحله اصلی کانه زایی و رگه های کوارتز، پیریت و کالکوپیریت همراه با دگرسانی های رسی و اکسیدآهن و رگه های کلسیتی همراه با دگرسانی های سریسیتی، رسی و اکسیدآهن در مرحله پسین کانه زایی شناسایی شدند. روند یکسان الگوی تغییرات عناصر نادر خاکی و کمیاب رگههای کانهدار و سنگهای آتشفشانی میزبان نشاندهنده منشا ماگمایی- گرمابی عناصر است. غنیشدگی عناصر کمیاب، غنیشدگی نسبت LREE/HREE، مقادیر مثبت *Eu و مقادیر منفی *Ce، نشانگر شرایط احیایی و pH بالای سیال ماگمایی-گرمابی است . میانبارهای سیال با شوری (wt% NaCl equiv. 4/74 تا 13/9) و دمای پایین ( oC 111 تا 192) نشانگر رقیقشدگی و اختلاط سیال ماگمایی-گرمابی با آبهای جوی است. مقادیر δ34S کانه کالکوپیریت (1/58- تا 2/86- ‰) نشانگر منشا ماگمایی گوگرد است. سیال ماگمایی-گرمابی گوگرددار و غنی از فلز رقیق شده با آبهای جوی موجب آبشویی عناصر کمیاب، نادر خاکی و مس و نهشت آنها بهصورت رگه-رگچههای کوارتزی-کلسیتی کانهدار شده است. مطالعات زمینشناسی، زمینشیمی و ویژگیهای سیال گرمابی کانهساز رگههای کانهدار، نشانگر کانیسازی مس رگهای اپی ترمال در کانسار فتحآباد است.
مقاله پژوهشی
زمین شناسی اقتصادی
ربابه معصومی؛ یوسف رحیم سوری؛ حمایت جمالی؛ علی عابدینی
چکیده
هدف از این پژوهش، مطالعه زمینشیمیایی عناصر اصلی و ردیاب در سامانه دگرسانی محدوده کمر- گوو (جنوب هشتجین، استان اردبیل)، واقع در کمربند ماگمایی البرز باختری- آذربایجان میباشد. واحدهای سنگی منطقه شامل سنگهای آتشفشانی با ترکیب تراکی آندزیت بازالتی تا ریولیت و آذرآواری (کریستال، ویتریک توف) با سن ائوسن و الیگوسن هستند. این ...
بیشتر
هدف از این پژوهش، مطالعه زمینشیمیایی عناصر اصلی و ردیاب در سامانه دگرسانی محدوده کمر- گوو (جنوب هشتجین، استان اردبیل)، واقع در کمربند ماگمایی البرز باختری- آذربایجان میباشد. واحدهای سنگی منطقه شامل سنگهای آتشفشانی با ترکیب تراکی آندزیت بازالتی تا ریولیت و آذرآواری (کریستال، ویتریک توف) با سن ائوسن و الیگوسن هستند. این سنگها ماهیت کالک آلکالن و شوشونیتی داشته و به موقعیت زمینساختی کمان پساتصادمی تعلق دارند. در منطقه کمر-گوو، پهنههای دگرسانی شامل، سیلیسی، سریسیتی (کوارتز + سریسیت + پیریت ± ایلیت ± روتیل)، سریسیت-آرژیلیک (کوارتز + سریسیت + کائولینیت + دولومیت)، آرژیلیک حدواسط (کوارتز + کائولینیت + ایلیت)، آرژیلیک پیشرفته (کوارتز + کائولینیت + آلونیت + دیاسپور ± آناتاز ± مسکوویت) و کلریتی (کوارتز + کلریت + ایلیت) می شوند. الگوی توزیع عناصر اصلی و ردیاب بهنجار شده نسبت به ترکیب گوشته اولیه (BSE) و محاسبات تغییرات جرم (به روش فاکتور حجم) نشان میدهند که پهنههای دگرسانی سیلیسی و آرژیلیک پیشرفته، به مقدار بیشتری از عناصر، تهی شده و الگوی توزیع عنصری متمایزی از سنگ مادر دارند. این در حالی است که در دگرسانیهای کلریتی، آرژیلیک حدواسط و سریسیت-آرژیلیک، مقدار تغییر جرم عناصر، به نسبت کم بوده و الگوی توزیع عناصر، تقریباً مشابه سنگ مادر اولیه است. عناصر اصلی مانند Ca, Mg, Al, Na, Fe (به ترتیب) تهی شدهاند. تیتانیم تهیشدگی بسیار جزئی نشان میدهد. فسفر تثبیت شده و پتاسیم (غالباً) غنیشده است. عناصر ردیابی چون Zr, Nb, Sc, Th با کاهش جرم همراه شدهاند. عناصری همچون Co, Cr, Ni, Rb، هر دو فرایند تهیشدگی و غنیشدگی را تجربه نمودهاند. عناصر Sr, V تهیشدگی نسبتاً زیادی نشان میدهند. S, Sb و به ویژه As، غنیشدگی نشان میدهند. عناصر نادر خاکی سبک در مقایسه با عناصر نادر خاکی سنگین تهیشدگی بیشتری متحمل شدهاند. عناصری مانند Pb, Zn و Cu، فقط در پهنه سیلیسی و سریسیت-آرژیلیک غنی شدهاند. این پژوهش نشان میدهد که عواملی مانند pH سیال گرمابی و مجموعه کانیهای سنگساز اولیه و حاصل از دگرسانی، سبب تفاوت در رفتار و تمرکز عناصر در پهنههای مختلف دگرسانی در محدوده کمر-گوو شدهاند.
مقاله پژوهشی
سنگ شناسی
سید محسن کشفی؛ سعید علیرضایی؛ محمد رضا حسینی؛ ایرج رسا
چکیده
ناحیه زاغدره در مجموعه افیولیتی صوغان - آبدشت از کمپلکس آمیزه رنگین اسفندقه- فاریاب در جنوبخاوری زون سنندج- سیرجان، با رخنمونهای گسترده از گدازههای مافیک-متوسط و یک توده نفوذی فلسیک معرفی میشود. سنگهای آتشفشانی، کالکآلکالن تا تولئیتی و متالومین هستند و در نمودار بهنجارشده نسبت به کندریت، تهیشدگی نسبی در عناصر خاکی کمیاب ...
بیشتر
ناحیه زاغدره در مجموعه افیولیتی صوغان - آبدشت از کمپلکس آمیزه رنگین اسفندقه- فاریاب در جنوبخاوری زون سنندج- سیرجان، با رخنمونهای گسترده از گدازههای مافیک-متوسط و یک توده نفوذی فلسیک معرفی میشود. سنگهای آتشفشانی، کالکآلکالن تا تولئیتی و متالومین هستند و در نمودار بهنجارشده نسبت به کندریت، تهیشدگی نسبی در عناصر خاکی کمیاب سبک و الگوی کمابیش تخت برای عناصر خاکی کمیاب سنگین به نمایش می گذارند؛ نسبت La/Yb)N) برای بیشتر نمونهها کمتر از یک است. سنگهای آتشفشانی زاغدره، از نظر شیمیایی قابل مقایسه با مجموعههای آتشفشانی زون فرافرورانش هستند. توده نفوذی زاغدره، بافت چیره پورفیری دارد که با درشتبلورهای پلاژیوکلاز و کوارتز، و کمتر از آن هورنبلند، در خمیرهای کوارتز- فلدسپاتی خودنمایی میکند. نمونههای معرف از این توده، در نمودار نورماتیو An-Ab-Or در محدوده تونالیت-ترونجمیت قرار میگیرند. توده نفوذی زاغدره، کالکآلکالن تا تولئیتی و پرآلومین است و با غنیشدگی نسبی از Na2O و CaO و تهیشدگی از K2O و Rb و دیگر عناصر لیتوفیل با شعاع یونی بزرگ، و همچنین نسبت پایین K2O/Na2O و نسبت بسیار پایین Rb/Sr و تهیشدگی از عناصر خاکی کمیاب سبک LREE مشخص میشود که از ویژگیهای معمول پلاژیوگرانیتهای اقیانوسی است. نتایج حاصل و مقایسه آن با دیگر مجموعههای افیولیتی نشان میدهد که رخداد تودههای پلاژیوگرانیتی با ویژگیهای کانیشناسی و ژئوشیمیایی کمابیش مشابه، پدیدهای تکرارشونده در مجموعههای افیولیتی زونهای فرافرورانش و همبسته با فرایندهای موثر در زایش و تحول این مجموعهها است.
مقاله پژوهشی
سنگ شناسی
اشرف ترکیان؛ سارا دامچین مشاک؛ زهره یارعلی؛ مریم سوری
چکیده
منطقه مورد مطالعه در شمال سنقر و در زون سنندج- سیرجان واقع شده است. شواهد صحرایی و سنگنگاری نشان میدهد که سنگهای خروجی شمال بشیرآباد از تراکیداسیت تا تراکیآندزیت و (تراکیآندزیت بازالتی دگرسان شده) و در جنوب این منطقه از آندزیت تا تراکیت تشکیل شده است. بافت در آنها به طور عمده پورفیری است. دادههای ژئوشیمیایی فراوانی ...
بیشتر
منطقه مورد مطالعه در شمال سنقر و در زون سنندج- سیرجان واقع شده است. شواهد صحرایی و سنگنگاری نشان میدهد که سنگهای خروجی شمال بشیرآباد از تراکیداسیت تا تراکیآندزیت و (تراکیآندزیت بازالتی دگرسان شده) و در جنوب این منطقه از آندزیت تا تراکیت تشکیل شده است. بافت در آنها به طور عمده پورفیری است. دادههای ژئوشیمیایی فراوانی مجموع (Na2O+K2O)، غنیشدگی از عناصر بزرگ یون لیتوفیل و نادر خاکی سبک حاکی از آنست که این سنگها به سری آلکالن تعلق دارند. نمودارهای عنکبوتی غنیشدگی از LREE و تهیشدگی HREE را نشان میدهند. الگوهای موازی نمودارهای عنکبوتی در همه نمونه سنگهای آتشفشانی خاستگاه مشترک آنها را تایید میکند. مطابق با الگوسازی فرایندهای ماگمایی، فرایندهای تبلور تفریقی، هضم و آلایشپوستهای در تحولات ماگمای سازنده سنگهای مورد بررسی نقش مهمی داشته است. نمودارهای متمایزکننده جایگاه زمینساختی سنگهای آتشفشانی بشیرآباد نشاندهنده ارتباط آنها با کمان آتشفشانی مرتبط با فرورانش است که در یک محیط حاشیه فعال قارهای توأم با کششهای محلی شکل گرفته است.
مقاله پژوهشی
سنگ شناسی
عبدالحمید انصاری
چکیده
باتولیت چهارگنبد در سیرجان و در بخش جنوبخاوری پهنه ماگمایی ارومیه-دختر واقع شده است. این توده نفوذی با ترکیب اسیدی تا کمی حد واسط به داخل واحدهای آتشفشانی ائوسن تزریق شده است. گرچه بیشتر حجم ترکیبات سنگی، گرانودیوریت و مونزوگرانیت میباشد، با این حال، ترکیبات دیگر سنگی نیز شامل کوارتزدیوریت، تونالیت و سینوگرانیت موجود بوده ...
بیشتر
باتولیت چهارگنبد در سیرجان و در بخش جنوبخاوری پهنه ماگمایی ارومیه-دختر واقع شده است. این توده نفوذی با ترکیب اسیدی تا کمی حد واسط به داخل واحدهای آتشفشانی ائوسن تزریق شده است. گرچه بیشتر حجم ترکیبات سنگی، گرانودیوریت و مونزوگرانیت میباشد، با این حال، ترکیبات دیگر سنگی نیز شامل کوارتزدیوریت، تونالیت و سینوگرانیت موجود بوده و مرز تبدیل سنگها به یکدیگر تدریجی میباشد. ترکیب عمده سنگ میزبان گرانودیوریت و مونزوگرانیت است. این توده حاوی انکلاوهای میکروگرانولار مافیک متعدد با ترکیب دیوریت و مونزودیوریت میباشد. همچنین دایکهای میکروگرانولار، توده مافیک را قطع کردهاند. انکلاوها عموما تماس ناگهانی با سنگهای میزبان دارند و از مجموعه کانیهای آذرین تشکیل شدهاند. وجود شواهد صحرایی مانند انکلاوهای میکروگرانولار مافیک با اشکال کروی تا بیضی، زنگولهای و میلهای، وجود دایکهای مافیک سین پلوتونیک و همچنین شواهد بافتی نشاندهنده عدم تعادل از قبیل حضور پلاژیوکلازهایی با منطقهبندی ترکیبی و سطوح تحلیلی مکرر و کوارتزهای اوسلی در انکلاوها، نشانه تغییرات شیمیایی و یا حرارتی مذاب در حین رشد بلور و شاهدی برای رخداد اختلاط ماگمایی هستند. انکلاوهای موجود در داخل توده گرانیتوییدی منطقه، در بیشتر عناصراصلی همچون Al2O3،CaO ،MgO ، Fe2O3، TiO2، P2O5 مقادیر بالاتری نسبت به سنگ میزبان نشان میدهند. از دید عناصر نادر خاکی (REE)، سنگهای گرانیتویید میزبان و انکلاوهای همراه، الگوهای REE نسبتاً تفریق یافته با الگوهای LREE شیبدار و MREE و HREE تخت به نمایش میگذارند. همچنین در الگوهای REE سنگهای مورد مطالعه، بیهنجاری منفی خفیفی در Eu مشاهده میشود که گویای دخالت پلاژیوکلاز در تشکیل و تحول سنگهای منطقه و یا تبلور آنها در شرایط فوگاسیته کم اکسیژن است. بر اساس نمودارهای تعیین محیط زمینساختی-ماگمایی، کلیه نمونههای مورد مطالعه از منطقه چهار گنبد، در محدوده کمانهای قوسی ناشی از فرورانش قرار میگیرند و ویژگی محیطهای حاشیه فعال قارهای را نشان میدهند.
مقاله پژوهشی
سنگ شناسی
حمید کریم زاده؛ محمد رهگشای؛ ایمان منصف
چکیده
مطالعه سنگشناسی پریدوتیتهای مجموعه افیولیتی نهبندان مشخص کرد که پریدوتیتهای کلاتهشاهپوری، قدمگاه، لاهکوه، چشمه انجیر، بندان و زلفقاری از نوع هارزبورژیت و مناطق سفیدکوه و ناسفندهکوه از نوع لرزولیت هستند. نوع کلینوپیروکسنهای موجود در پریدوتیتهای این مجموعه عموماً دیوپسید هستند. بررسی ژئوشیمیایی کلینوپیروکسنها ...
بیشتر
مطالعه سنگشناسی پریدوتیتهای مجموعه افیولیتی نهبندان مشخص کرد که پریدوتیتهای کلاتهشاهپوری، قدمگاه، لاهکوه، چشمه انجیر، بندان و زلفقاری از نوع هارزبورژیت و مناطق سفیدکوه و ناسفندهکوه از نوع لرزولیت هستند. نوع کلینوپیروکسنهای موجود در پریدوتیتهای این مجموعه عموماً دیوپسید هستند. بررسی ژئوشیمیایی کلینوپیروکسنها در نمودارهای #Mg در برابر Al2O3, Cr2O3 و TiO2 و نمودارهای Ti در برابر Nd Zr و Sr نشان میدهد که پریدوتیتهای ناسفندهکوه، بندان، زلفقاری و سفیدکوه با درجه ذوب بخشی پایین، متعلق به جایگاه زمینساختی آبیسال و حوضه پشتقوس هستند. ولی هارزبورژیتهای کلاتهشاهپوری و چشمه انجیر در جایگاه زمینساختی بالای منطقه فرورانش و در حوضه جلوی قوس تشکیل شدهاند و دارای درجه ذوب بخشی بالایی هستند. مطالعه عناصر ناسازگار LILE وHFSE در نمودارهای عنکبوتی بهنجارشده نسبت به گوشته اولیه و همینطور بررسی عناصر REE بهنجارشده نسبت به کندریت در کلینوپیروکسنها هم گویای این موضوع است، بهطوری که لرزولیتهای ناسفندهکوه و سفیدکوه و همینطور هارزبورژیتهای قدمگاه، لاهکوه، بندان و زلفقاری با درجه تهیشدگی پایین با جایگاه زمینساختی پشتههای میان اقیانوسی بیشتر همخوانی دارند و هارزبورژیتهای کلاته شاهپوری و چشمه انجیر نیز با درجه تهیشدگی بالا به منطقه فرورانش نزدیک هستند.
مقاله پژوهشی
سنگ شناسی
لیلا ملکی؛ نعمتاله رشیدنژاد عمران؛ عبدالرحیم هوشمندزاده؛ جان کاتل
چکیده
در این پژوهش، واحدهای متابازیتی وگنایسی واقع در پشتة گلمنده و کوههای زمانآباد (مجموعة دگرگونی بنهشورو، خاور ساغند، ایران مرکزی) مورد مطالعة سنسنجی اورانیم- سرب کانی زیرکن قرار گرفتهاند. بر این اساس نمونة گارنت آمفیبولیت، سن 3/6±545/4 میلیون سال (1/7= MSWD)، نمونة گنایس کوارتز فلدسپاتی، سن 3/5± 541/3میلیون سال (0.26= MSWD)، نمونة ...
بیشتر
در این پژوهش، واحدهای متابازیتی وگنایسی واقع در پشتة گلمنده و کوههای زمانآباد (مجموعة دگرگونی بنهشورو، خاور ساغند، ایران مرکزی) مورد مطالعة سنسنجی اورانیم- سرب کانی زیرکن قرار گرفتهاند. بر این اساس نمونة گارنت آمفیبولیت، سن 3/6±545/4 میلیون سال (1/7= MSWD)، نمونة گنایس کوارتز فلدسپاتی، سن 3/5± 541/3میلیون سال (0.26= MSWD)، نمونة آمفیبول- بیوتیتگنایس، سن 2/6±549/2 میلیون سال (0.28 = MSWD) و نمونة متاگابرو، سن 4/4±541/21 میلیون سال (1/8=MSWD) را نشان میدهند. بر اساس شیمی کانی، تمامی بلورهای زیرکن مورد بررسی، ماهیت ماگمایی، قارهای و پوستهای دارند. بنابراین، یافتههای سنی یاد شده، به سن تبلور ماگمای والد گارنت آمفیبولیت، متاگابرو و گنایسها نسبت داده میشود در حالی که در مطالعات پیشین، محدودة سنی 550 -530 میلیون سال ، به سن دگرگونی متابازیتها و سن جایگزینی گرانیت مولد گنایسهای منطقه تعبیر شده بود.
مقاله پژوهشی
زمین ساخت
خاتون پیردادی؛ مریم آق اتابای؛ عطیه اسحاقی
چکیده
زمینلرزه 1396 ازگله با بزرگای گشتاوری 7/3، که در شمالباختر کمربند زاگرس روی داد، با تعداد زیادی پسلرزه دنبال شده است. هیستوگرام نرخ ماهانه پسلرزهها نشان میدهد که بهجز چند ماه ابتدایی، توالی پسلرزهای این زمینلرزه از قانون اُمُری پیروی نکرده است. از این رو، برای بررسی الگوی زمانی این توالی لازم است از روشهای پیچیدهتری ...
بیشتر
زمینلرزه 1396 ازگله با بزرگای گشتاوری 7/3، که در شمالباختر کمربند زاگرس روی داد، با تعداد زیادی پسلرزه دنبال شده است. هیستوگرام نرخ ماهانه پسلرزهها نشان میدهد که بهجز چند ماه ابتدایی، توالی پسلرزهای این زمینلرزه از قانون اُمُری پیروی نکرده است. از این رو، برای بررسی الگوی زمانی این توالی لازم است از روشهای پیچیدهتری استفاده شود. در این پژوهش، از روش چندفرکتالی زمانی استفاده شد. نتایج بهدست آمده نشان دادند که الگوی توزیع زمانی پسلرزهها بدون توجه به بزرگای کمینه، دارای دو محدوده مقیاسبندی کوتاه و بلندتر است. به نظر میرسد که محدوده کوتاه به الگوی توزیع پسلرزهها درون خوشههای کوچکتر، و محدوده بلندتر به الگوی توزیع خوشهها در کل توالی پسلرزهای مرتبط باشد. این نتایج حاصل از تحلیل طیفهای چندفرکتالی، نشان میدهد که الگوی توزیع زمانی پسلرزهها در محدوده بلندتر ناهمگنتر از محدوده کوتاه است. از سوی دیگر، با حذف پسلرزههای کوچکتر میزان ناهمگنی چندفرکتالی الگوی توزیع زمانی پسلرزهها افزایش پیدا میکند. بنابراین، رویداد پسلرزههای بزرگتر متعدد با بزرگای بیش از 5 باعث افزایش میزان ناهمگنی الگوی زمانی توالی پسلرزهای شده است. همچنین، نتایج این پژوهش نشان میدهند که میزان ناهمگنی الگوی توزیع زمانی رویداد پسلرزهها به الگوی توزیع مکانی پسلرزهها مرتبط است.
مقاله پژوهشی
زمین شناسی محیط زیست و مهندسی
سید نعیم امامی؛ صالح یوسفی
چکیده
حرکات تود ه ای در زمره خطرناک ترین حوادث طبیعی در مناطق کوهستانی به شمار می روند. پژوهش حاضر از مدلهای یادگیری ماشین(ML) برای تهیه نقشه حساسیت به حرکات توده ای در استان چهارمحال و بختیاری استفاده می کند. این مدل ها بر پایه مجموعه اطلاعات جامع 864 حرکت توده ای شامل جریان واریزه، زمین لغزش و ریزش سنگ در طول 42 سال گذشته (1356تا1397 ...
بیشتر
حرکات تود ه ای در زمره خطرناک ترین حوادث طبیعی در مناطق کوهستانی به شمار می روند. پژوهش حاضر از مدلهای یادگیری ماشین(ML) برای تهیه نقشه حساسیت به حرکات توده ای در استان چهارمحال و بختیاری استفاده می کند. این مدل ها بر پایه مجموعه اطلاعات جامع 864 حرکت توده ای شامل جریان واریزه، زمین لغزش و ریزش سنگ در طول 42 سال گذشته (1356تا1397 خورشیدی) و همچنین 12 عامل موثر در رخداد این حرکات، مورد بررسی، آزمون و اعتبارسنجی قرارگرفته اند. نتایج اعتبارسنجی نشان می دهدکه روشRandom Forest) RF) جنگل تصادفی مناسب ترین مدل برای تهیه نقشه های حساسیت به حرکات توده ای است. افزون براین، روش های Multivariate Adaptive Regression Splines) MARS ،(Mixture Discriminant Additive) MDA) و BRT (Boosted Regression Trees) نیز نتایج نسبتاً دقیقی ارائه داده اند. نتایج سطح زیر منحنی (AUC) برای اعتبارسنجی روش هایRF، MARS،MDA و BRT بهترتیب 0/968، 0/845، 0/828، و 0/765 است. برپایه نقشه حساسیت به حرکات توده ای تولید شده توسط مدل RF، 32 درصد از سطح استان در کلاس های حساسیت بالا و بسیار بالا شناسایی شده است. بیشتر مناطق در معرض خطر حرکات توده ای در باختر و مرکز استان چهارمحال و بختیاری واقع هستند. افزون براین، یافتههای این پژوهش نشان میدهدکه ارتفاع، زاویه شیب، فاصله از جادهها و فاصله از گسلها عوامل بحرانی در وقوع حرکات توده ای هستند. نتایج این پژوهش رهیافتی را برای کاهش خسارات ناشی از خطرات طبیعی ارائه می کند.
مقاله پژوهشی
زمین شناسی محیط زیست و مهندسی
احمد عباس نژاد
چکیده
هدف این مطالعه، تعیین موقعیت زمینریختشناختی (ژئومورفولوژیکی) شهرهای ایران و ارزیابی خطر زلزله، سیل، نشست زمین و چشمانداز آنها براساس معیارهای زمینریختشناسی بوده است. بدین منظور،210 شهر با جمعیت بیش از حدود 50،000 نفر مورد بررسی قرار گرفتند. برای مطالعه، از تصاویر گوگل ارث و ماهوارهای، عکسهای هوایی، نقشههای زمینریختشناسی ...
بیشتر
هدف این مطالعه، تعیین موقعیت زمینریختشناختی (ژئومورفولوژیکی) شهرهای ایران و ارزیابی خطر زلزله، سیل، نشست زمین و چشمانداز آنها براساس معیارهای زمینریختشناسی بوده است. بدین منظور،210 شهر با جمعیت بیش از حدود 50،000 نفر مورد بررسی قرار گرفتند. برای مطالعه، از تصاویر گوگل ارث و ماهوارهای، عکسهای هوایی، نقشههای زمینریختشناسی و زمین شناسی و، در صورت نیاز، بازدید میدانی استفاده شد. براساس آن، تعداد شهرهایی که بخشی یا تمام آنها روی مخروطافکنهها، کفهها، پادگانهها، ناودیسها، سطوح کوهپایهای، تاقدیسها و دلتاها قرار دارند، به ترتیب 103، 34، 26، 39، 27، 8 و 11 مورد است، و تنها دو شهر روی مخروط آتشفشانی، یک شهر صخرهای و یک شهر تالابی شناسایی شدند. همچنین، 158 شهر عمدتاً روی یک عارضه و مابقی روی دو عارضه واقع شدهاند. تعداد شهرهای در معرض خطر زیاد زلزله و سیل به ترتیب 82 و 90 مورد و تعداد شهرهای مستعد به نشست سطحی و قناتی به ترتیب 60 و 47 مورد است. افزون بر این، 52 شهر دارای چشمانداز خوب و 71 شهر دارای چشمانداز یکنواخت میباشند. بیشتر شهرهای ایران با خطر سیل از نوع مجرایی درگیر میباشند. شهرهای با خطر زیاد سیل بهطور عمده در جنوبباختر، شمال و شمالباختر کشور قرار دارند. در بیشتر موارد، میزان خطر سیل در حد متوسط ارزیابی شده است. برخلاف سایر نقاط کشور، بسیاری از شهرهای مرکز و خاور ایران، کم و بیش با خطر نشست سطحی و نشست قناتی روبهرو هستند. سهم شهرهای در معرض خطر زلزله به میزان کم، متوسط و زیاد به ترتیب 12 % ، 49 % و 39 % میباشد. بیشترین تمرکز شهرهای با چشمانداز خوب در باختر کشور است. شهرهای مخروطافکنهای بهطور عمده در پایکوههای البرز و در استانهای خراسان ، کرمان، سیستان و بلوچستان، مرکزی و آذربایجان قرار دارند. تعداد زیادی از شهرهای ناودیسی در استان فارس دیده میشوند. ولی بیشتر شهرهای کوهپایهای در باختر کشور واقع شدهاند.
مقاله پژوهشی
رسوب شناسی
محمود شرفی؛ مهدی جعفرزاده؛ ئارام بایت گل؛ راضیه لک
چکیده
دریاچه ارومیه که یک فرورفتگی زمینساختی در شمال باختر ایران است، سالانه دریافت کننده مقادیر زیادی رسوبات فرسایش یافته از ساختارهای زمینشناسی اطراف این دریاچه است. در نتیجه خشکسالیهای متوالی سالهای اخیر، این رسوبات مستعد ایجاد بادرفت در معرض فرسایش بادی قرار گرفته و بنابراین یک منشأ مهم برای انتشار رسوبات در طی توفانهای ...
بیشتر
دریاچه ارومیه که یک فرورفتگی زمینساختی در شمال باختر ایران است، سالانه دریافت کننده مقادیر زیادی رسوبات فرسایش یافته از ساختارهای زمینشناسی اطراف این دریاچه است. در نتیجه خشکسالیهای متوالی سالهای اخیر، این رسوبات مستعد ایجاد بادرفت در معرض فرسایش بادی قرار گرفته و بنابراین یک منشأ مهم برای انتشار رسوبات در طی توفانهای گرد و غبار است. در این پژوهش، رسوبات حاشیه جنوبی و باختری دریاچه پلایایی ارومیه از جنبه تعیین سنگ منشأ مورد مطالعه قرار گرفتهاند. رسم نمودارهای دوتایی مانند نسبت Th/Co به La/Sc و TiO2 به Al2O3 و مقایسه نسبت عناصر کمیاب مانند La/Sc, Th/Sc, La/Co, Th/Co و Cr/Th بیانگر منشأ سنگهای آذرین عمدتا فلسیک و بعضا بازیک برای این رسوبات است. رسم نمودارهای عنکبوتی برای عناصر اصلی و کمیاب موجود در رسوبات مورد مطالعه، فقیرشدگی آنها نسبت به V Sc, Cr, و Ni و غنیشدگی Sr و Th را نشان میدهد که وجود سنگ منشأ اسیدی و بعضا مافیک تا اولترامافیک را تأیید میکند. ژئوشیمی عناصر اصلی از طریق قرار دادن مقادیر SiO2 در برابر مجموع Al2O3 K2O, و Na2O و همچنین مقدار اندیس شیمیایی هوازدگی، شرایط آب و هوایی خشک را در زمان رسوبگذاری رسوبات دریاچه ارومیه نشان میدهد.
مقاله پژوهشی
چینه شناسی و فسیل شناسی
پریسا محمدی؛ عباس قادری؛ علیرضا عاشوری
چکیده
ناحیه جلفای آذربایجان یکی از مهمترین مناطق شناخته شده در حاشیه جنوبی اقیانوس پالئوتتیس است که توالی رسوبی دریایی پیوستهای از گذر پرمین به تریاس را در خود جای داده است. لایههای جلفای پایینی و بالایی در برش چینهشناسی قرهگز (جنوب جلفا) با 5/41 متر ستبرا، با وجود آن که دربردارنده ردیف رسوبات کامل و غنی از سنگوارهای در این بازه زمانی ...
بیشتر
ناحیه جلفای آذربایجان یکی از مهمترین مناطق شناخته شده در حاشیه جنوبی اقیانوس پالئوتتیس است که توالی رسوبی دریایی پیوستهای از گذر پرمین به تریاس را در خود جای داده است. لایههای جلفای پایینی و بالایی در برش چینهشناسی قرهگز (جنوب جلفا) با 5/41 متر ستبرا، با وجود آن که دربردارنده ردیف رسوبات کامل و غنی از سنگوارهای در این بازه زمانی میباشند، تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفتهاند. پژوهش حاضر به مطالعه زیای بازوپایان لایههای جلفا در این منطقه میپردازد. در این مطالعه، 11 جنس و 21 گونه از راستههای Athyridida، Orthotetida، Orthida، Productida، Spiriferida و Terebratulida شناسایی شدهاند که همگی معرف ایالت زیستی کاتایسین برای این ناحیه از پالئوتتیس باختری میباشند. بر این اساس، چهار زیستپهنه مختلف شامل Araxilevis intermedius Zone، Araxilevis intermedius-Permophricodothyris ovata Interval zone، Permophricodothyris ovata Zone و Transcaucasathyris araxensis Zone معرفی شدهاند که گویای سن ووچیاپینگین برای توالی مورد مطالعه میباشند. این زیستپهنهها تطابق خوبی با دیگر برشهای چینهشناسی ناحیه جلفا در کوههای علیباشی و زال، برش دورآشام در قفقاز جنوبی، سازند همبست در ناحیه آباده و سازند نسن در البرز مرکزی نشان میدهند و گویای اهمیت این بازوپایان در انجام تطابق زیستی در مقیاس منطقهای در بازه زمانی پرمین پسین هستند.
مقاله پژوهشی
چینه شناسی و فسیل شناسی
فرشته سجادی؛ فیروزه هاشمی یزدی؛ حسین هاشمی
چکیده
پالینومورفهای متنوعی شامل میوسپورها، سیست داینوفلاژلهها، پوسته داخلی فرامینیفرها، آکریتارکها و اسپورهای قارچ با حفظشدگی بسیار خوب در نهشتههای سازند دلیچای در برش چینهشناسی یونجهزار، شمال شرق تهران، البرز مرکزی، وجود دارد. در پالینوفلورای مورد مطالعه 40 گونه اسپور (متعلق به 29 جنس)، 18 گونه پولن (منتسب به 10 جنس) و 54 گونه ...
بیشتر
پالینومورفهای متنوعی شامل میوسپورها، سیست داینوفلاژلهها، پوسته داخلی فرامینیفرها، آکریتارکها و اسپورهای قارچ با حفظشدگی بسیار خوب در نهشتههای سازند دلیچای در برش چینهشناسی یونجهزار، شمال شرق تهران، البرز مرکزی، وجود دارد. در پالینوفلورای مورد مطالعه 40 گونه اسپور (متعلق به 29 جنس)، 18 گونه پولن (منتسب به 10 جنس) و 54 گونه داینوفلاژله (متعلق به 28 جنس) شناسایی شد. باتوجه به گسترش چینهشناسی شناخته شده میوسپورهای Klukisporites variegatus, K. scaberis, Concavissimisporites verrucosus, C. pricei, Osmundacidites senectus and Striatella spp. سن ژوراسیک میانی برای این رسوبات تعیین شد. یک پالینوزون تجمعی برپایه میوسپورها Klukisporites variegatus-Araucariacites australis-Cerebropollenites macroverrucosus Assemblage Zone شناسایی شد. با مطالعه داینوسیستهای شاخص، پالینوزونهای Cribroperidinium crispum Total Range Biozone (باژوسین پسین)، Dichadogonyaulax sellwoodii Interval Biozone (باتونین-کالووین پیشین)، Ctenidodinum continuum Interval Biozone (کالووین پیشین– میانی) و Subzone a (باتونین پیشین– میانی) شناسایی شدند. همچنین داینوفلاژلههای شاخصی مانند Cribroperidinium crispum, Meiourogonyaulax valensii, Carpatodinium predae, Ctenidodinium combazii و Compositosphaeridium polonicum نیز شناسایی شدند که در مجموع داینوسیستها و میوسپورهای فوق سن ژوراسیک میانی (باژوسین پسین – کالووین میانی) را برای سازند دلیچای تایید مینمایند. گیاهان والد میوسپورهای موجود در رسوبات مورد مطالعه، به ترتیب فراوانی، به سرخسها (69%)، مخروطیان (15%) و پتریدواسپرموفیتها (7%)، سیکادوفیتا (5%)، لیکوفیتا (2%) و ژینکوفیتها و بریوفیتا (1%) تعلق دارند. با توجه به فراوانی نسبی و تنوع میوسپورهای مربوط به سرخسها (69% با 19 جنس)، میتوان نتیجه گرفت که سرخسها در ترکیب پوشش گیاهی اطراف محیط رسوبی نهشتههای مورد مطالعه، فراوانتر از بقیه گیاهان بودند که حکایت از غلبه آب و هوای گرم تا نیمهگرم با رطوبت بالا در زمان تشکیل نهشتههای مورد مطالعه مینماید. مطالعه اقلیم دیرینه با استفاده از مدل اکوگروههای اسپورومورفی نشان از نسبت بالای اسپورومورفهای warmer/cooler و نسبت پایین اسپورومورفهای drier/wetter دارد که تاییدی دیگر بر آب و هوا یادشده است. حضور داینوفلاژلههای شاخص آبهای گرم تا معتدل مانند Gonyaulacysta centriconnata, G. jurassica, Nannoceratopsis pellucida, Tubotuberella apatela, Ctenidodinium continuum, Pareodinia halosa, P. ceratophora و موقعیت جغرافیایی ایران در نقشههای پالئوژئوگرافی در ژوراسیک میانی، نیز نشاندهنده چیرگی این نوع آب و هوا است.
مقاله پژوهشی
چینه شناسی و فسیل شناسی
علی جلالی؛ حامد یاراحمدزهی؛ مهران آرین؛ عبدالله سعیدی؛ سیدمحسن آل علی
چکیده
برش شیشتو در شمال طبس و در مجاورت روستای شیشتو قرار دارد. توالیهای ژیلین و آسلین سازند زلدو به ستبرای 60 متر به پنج واحد سنگی تقسیم شدهاند که شامل ماسهسنگ، ماسهسنگ آهکی، شیل، سنگ آهک ماسهای و سنگ آهک فوزولینیددار میباشد. مرز پایینی نهشتهها با ناپیوستگی فرسایشی بر روی نهشتههای سازند آبشنی قرار گرفته است. مرز زبرین ...
بیشتر
برش شیشتو در شمال طبس و در مجاورت روستای شیشتو قرار دارد. توالیهای ژیلین و آسلین سازند زلدو به ستبرای 60 متر به پنج واحد سنگی تقسیم شدهاند که شامل ماسهسنگ، ماسهسنگ آهکی، شیل، سنگ آهک ماسهای و سنگ آهک فوزولینیددار میباشد. مرز پایینی نهشتهها با ناپیوستگی فرسایشی بر روی نهشتههای سازند آبشنی قرار گرفته است. مرز زبرین این نهشتهها با سازند تیغ معدنو به سن ساکمارین و پیوسته است. اجتماعی از فوزولیندهای ژیلین و آسلین در برش مورد مطالعه مانند Ruzhenzevites-Rauserites-Triticites که در بالاترین بخش سنگ نهشتههای آشکوب ژیلین نواحی دارواز، فرگانا، اورال جنوبی، حوضه دونتسک و کارنیک آلپ، انارک، البرز مرکزی و زون سنندج- سیرجان شناسایی شده و همچنین گونههای مختلف Sphaeroschwagerina, Pseudoschwagerina و Likharevites که گویای سن آسلین هستند، نشاندهنده پیوستگی مرز کربنیفر-پرمین در برش مورد مطالعه و همارزی قابل مقایسه با سایر پهنههای ساختاری–رسوبی ایران از جمله ایران مرکزی (سازند زلدو)، البرز (گروه دورود) و زون سنندج- سیرجان (سازند وژنان) میباشد. همارزی یاد شده حکایت از پیشروی دریا در پهنههای ساختاری- رسوبی مختلف ایران در اواخر کربنیفر و ابتدای پرمین دارد.
مقاله پژوهشی
چینه شناسی و فسیل شناسی
عبدالوهاب کاظمی؛ نصرالله عباسی
چکیده
سازند آغاجاری به سن میوسن تا پلیوسن در شمال استان خوزستان و در برش خاور گتوند از توالی ماسهسنگ، سیلتسنگ و مارن به رنگ سرخ تا قهوهای به ستبرای 788 متر میباشد. در بخش میانی این سازند، ردپاهای فراوانی از مهرهداران یافت شد که شامل ردپای پرندگان کوچک جثه کنار آبزی (Gruipeda dominguensis, Aviadactyla media)، ردپــــای جفــــتسمــــان ( ...
بیشتر
سازند آغاجاری به سن میوسن تا پلیوسن در شمال استان خوزستان و در برش خاور گتوند از توالی ماسهسنگ، سیلتسنگ و مارن به رنگ سرخ تا قهوهای به ستبرای 788 متر میباشد. در بخش میانی این سازند، ردپاهای فراوانی از مهرهداران یافت شد که شامل ردپای پرندگان کوچک جثه کنار آبزی (Gruipeda dominguensis, Aviadactyla media)، ردپــــای جفــــتسمــــان ( Lamaichnum alfi, Lamaichnum isp., Pecoripeda satyri, , .,Pecoripeda isp) ردپای سگسانان (.Canipeda isp) و ردپای خزندگان بزرگ (Hatcherichnus sanjuanensis) است. ردپای جفتسمان بیشترین فراوانی را در میان ردپاهای یافت شده، دارند. با وجود چنین ردپاهایی، برای نخستین بار زیست شتران و کروکودیلها در حوضه زاگرس اثبات میشود. گوناگونی اثرجنسها یا اثرگونهها در برش مورد مطالعه نشان می دهد که تنوع زیستی مهرهداران میوسن در این منطقه نسبت به سایر مناطق زاگرس یا کشورهای همجوار بیشتر بوده است.