نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، دانشکده علوم زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران

2 کارشناسی ارشد، دانشکده علوم زمین، صنعتی دانشگاه شاهرود، شاهرود، ایران

چکیده

کانسار مس ساغری در 120 کیلومتری جنوب غرب شاهرود، در بخش شرقی نوار آتشفشانی_نفوذی ترود_چاه‌شیرین قرار دارد. کانی‌سازی در منطقه ساغری درون واحدهای آتشفشانی و آذرآواری به سن ائوسن رخ داده است. سنگ‌های آتشفشانی یاد شده بر پایه مطالعات صحرایی، آزمایشگاهی و آنالیزهای ژئوشیمیایی قابل تفکیک به آندزیت، آندزیت بازالتی، بازالت، داسیت و رخنمون‌هایی از آذرآواری‌ها به صورت توف و آگلومرا هستند. ماهیت این سنگ‌ها کالک‌آلکالن پتاسیم بالا و به مقدار جزئی شوشونیتی است که از دیدگاه زمین‌ساختی، در موقعیت مرتبط با کمان ماگمایی و پهنه فرورانش قرار می‌گیرند. دایک‌های با ترکیب حد واسط تا بازیک توالی‌های آتشفشانی_آذرآواری را قطع کرده‌اند. دگرسانی آرژیلیتی، سریسیتی، کلریتی، کربناتی و اکسید آهن (لیمونیت، هماتیت و گوتیت) در سنگ‌های میزبان قابل تشخیص است. ساخت و بافت ماده معدنی به صورت رگه_‌رگچه‌ای، پرکننده فضای خالی، جانشینی و دانه‌پراکنده می‌باشد. برپایه مطالعات کانه‌نگاری کانی‌های اصلی مس شامل مالاکیت، کالکوسیت، کولیت، کالکوپیریت، کریزوکولا و کمتر مس طبیعی است. از میان این کانی‌ها، مالاکیت و کالکوسیت بیشترین فراوانی را دارند. با توجه به مطالعات ژئوشیمیایی عنصر مس بالاترین همبستگی را با عنصر نقره نشان می‌دهد. همچنین مطالعات سیال درگیر، عمق کانه‌زایی را 100 تا 200 متر، دمای تشکیل آن 100 تا 140 درجه سانتی‌گراد و شوری حدود 5 تا 15 درصد وزنی نمک طعام نشان می‌دهد. از دید کانی‌شناسی، سنگ میزبان، ساخت و بافت و ژئومتری، کانسار مس ساغری شباهت‌های فراوانی با کانسارهای مس نوع مانتو و طبقات سرخ آتشفشانی دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

کتابنگاری
امام­جمعه، ا.، 1385- زمین­شناسی، کانی­شناسی، ژئوشیمی و ژنز کانسار مس چاه­موسی، شمال غرب ترود، استان سمنان. پایان­نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس.  
آقانباتی، ع.، 1383- زمین­شناسی ایران، سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور. 608 ص.
برنا، ب. و عشق­آبادی، م.، 1376- گزارش ارزیابی و اکتشافی کانسارها و اندیس­های سرب- روی استان سمنان، سازمان صنایع و معادن استان سمنان. 
بهرام­پور، م.، 1393- پتروژنز، ژئوشیمی و نقش توده­های ساب­ولکانیک در زایش مس محدوده چاه­مورا، شمال ترود. پایان­نامه کارشناسی ارشد زمین­شناسی اقتصادی. پژوهشکده علوم زمین، سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
تاج­الدین، ح.، 1377-  زمین­شناسی، کانی­شناسی، ژئوشیمی و ژنز اثر معدنی طلای دارستان (جنوب دامغان). پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
حقیقی، ا.، 1389- متالوژنی فلزهای پایه و طلا در کمربند آتشفشانی- نفوذی ترود- چاه­شیرین، پایان­نامه دکتری. دانشگاه شهید بهشتی، 167 ص.
خان­نصر اصفهانی، ع. و احمدی، م.، 1384- پتروگرافی سنگ­های آذرین. انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی، واحد خوراسگان.
رشیدنژاد، ع.، 1371- بررسی تحولات سنگ­شناسی و ارتباط آن با کانی­شناسی طلا در منطقه باغو (جنوب- جنوب شرق دامغان)، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم، دانشگاه تربیت معلم.
شمعانیان اصفهانی، غ. ح.، 1382-  مطالعه دگرسانی و کانی­سازی گرمابی فلزات پایه و گرانبها در منطقه معلمان. رساله دکترا، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
صالحی، ل.، 1391- کانسارهای مس با سنگ میزبان آتشفشانی در منطقه عباس­آباد (شمال شرق شاهرود)، انجمن زمین­شناسی اقتصادی ایران، دانشگاه بیرجند.
عبداللهی حیدرباغی، ا.، 1395- زمین­شناسی، کانی­شناسی، پئوشیمی و الگوی تشکیل کانسار مس و آهن رباعی، جنوب دامغان، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود.
فرد، م.، 1380- کانی­شناسی، ژئوشیمی و ژنز کانسار طلا، سرب و روی (مس-  باریم) گندی، پایان­نامه کارشناسی ارشد زمین­شناسی اقتصادی، دانشگاه تربیت مدرس.
ناهیدی­فر، م.، 1393- کانی­شناسی، ژئوشیمی و ژنز کانسار مس دیان، جنوب دامغان، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود. 
نظافتی، ن.، 1379- زمین­شناسی اقتصادی پتانسیل­های فلزی منطقه نطنز، پایان­نامه کارشناسی ارشد، پژوهشکده علوم زمین، زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور.   
 
References
Barnes, H. L., 1997- Geochemistry of hydrothermal ore deposits. John Wiley and Sons.
Cabral, A. R. and Beaudion, G., 2007- Volcanic red-bed copper mineralisation related to submarine basalt alteration, Mont Alexandre, Quebec Appalachians, Canada. Mineralium Deposita, V. 42(8), p. 901- 912.
Irvine, T. N. J., and Baragar, W. R. A. F., 1971- Aguide to the chemical classification of the commn volcanic rocks. Canadian jornal of earth sciences, V. 8 (5), p. 523- 548.
Large, R., Huston, D., McGoldrick, P., McArthure, G. and Ruxton P., 1988- Gold distribution and Genesis in Paleozoic Volcanogenic massive sulphide systems, Eastern Australia. Biccentennial Gold, V. 88, p. 121- 126.
Le Bas, M. J., Le Maitre, R. W., Streckeisen, A. and Zanettin, B., 1986- A chemical classification of volcanic rocks based on the total alkalisilica diagram. Journal of Petrology, V. 27, p.745- 750.
Maanijou, M., Aliani, F., Miri, M. and Lentz, D. R., 2013- Geochemistry and petrology of igneous assemblage in the south of Qorveh area, west iran. Chemie der Erde, V. 73, p. 181- 196.
Machado, A., Lima, E. F., Chemale F. Jr., Morata Céspedes, D., Oteíza, O., Almeida, D. P. M., Figueiredo, A. M. G., Alexandre, F. M. and Urrutia, J. L., 2005- Geochemistry constraints Mesozoic-cenozoic calc-alcalinre magmatism in the south Shetland arc, Antarctica. Journal of sougt America erarth scientices, V. 18 (3- 4), P. 407- 425.
McDonough, W. F. and Sun, S. S., 1995- The composition of the Earth. Chemical geology, V. 120(3-4), p.223- 253.
Nakamura, N., 1974- Determination of REE, Ba, Fe, Mg, Na and K in carbonaceous and ordinary chondritees. Geochemical cosmochimica Acta, V. 38 (5), p. 757- 775.
Pearce, J. A., 2005- Mantle preconditioning by melt extraction during flow: theory and petrogenetic implications: Journal of Petrology, V. 46, p. 973- 997.
Peccerillo, A. and Taylore, S. R., 1976- Geochemistry of  Eocene calk-alcaline volcanic rocks from the Kastamon area, Northern Turkey. Contrib Mineral Petrol, V. 58, p. 63- 81.
Piearcy, S. J., 2011- The setting, style and role of magmatism in the formation of volcanogenic massive sulfide deposits. Mineralium Deposita, V. 46 (5-6), p. 449- 471.
Prowatke, S. and Klemme, S., 2006- Trace element partitioning between apatite and silicate melts, Geochimica et Cosmochimica Acta 70(17):4513-4527
Rollinson, H. R., 2014- using Geochemical Data: Evalution, presentation, Interpretation, Routledge.
Sato, T., 1984- Manto type copper deposist in Chile, a revie. Bulletin of the geological survey of Japan, V. 35, p. 565- 582
Shelly, D., 1993- Igneous and metamorphic rocks under microscope classification features, microstructures and mineral preferred oreintations. Chopman and Hall, London, V.552 .p.405.
Wilkinson, J. J., 2001- Fluid inclusions in hydrothermal ore deposits. Lithos, V. 55(1), p. 229- 272.
Wood, D. A., 1980- The application of Th. Hf. Ta diagram to problems of tectonomagmatic classification and to stablishing the nature of crustal contamination letters, V. 50(1). p. 11- 30.