فصلنامه علمی علوم زمین

سخن سردبیر

محمدرضا قاسمی

دوره 33، شماره 1 ، فروردین 1402، صفحه 1-2

https://doi.org/10.22071/gsj.1402.168467

چکیده

فصلنامه علوم زمین با گذشت 31 سال از انتشار نخستین شماره خود در پاییز سال 1370، پویا و پرانگیزه به سی و سومین سال حضورش در جامعه علوم زمین کشور وارد می‌شود. پیروزی فصلنامه در انتشار مقاله‌های دانشی ارزشمند و گردآوردن جامعه مخاطبان علاقمند، وامدار تلاش و همراهی صمیمانه چندین گروه است که بایسته است از همه آنان سپاسگزاری کنم.نخست از سردبیران ... بیشتر فصلنامه علوم زمین با گذشت 31 سال از انتشار نخستین شماره خود در پاییز سال 1370، پویا و پرانگیزه به سی و سومین سال حضورش در جامعه علوم زمین کشور وارد می‌شود. پیروزی فصلنامه در انتشار مقاله‌های دانشی ارزشمند و گردآوردن جامعه مخاطبان علاقمند، وامدار تلاش و همراهی صمیمانه چندین گروه است که بایسته است از همه آنان سپاسگزاری کنم.نخست از سردبیران و مدیران مسئول گرامی فصلنامه که از آغاز تا کنون بار سنگین هماهنگی‌های علمی و اداری را به دوش کشیده‏‌اند و هر روز بر دارایی دانشی آن افزوده‌‏اند یاد می‏‌کنم؛ به ویژه شادروان دکتر ناصر خویی و شادروان دکتر محمود احمدزاده هروی؛ آقایان دکتر منوچهر قرشی، دکتر محمدهاشم امامی، مهندس محمدتقی کره‌ای و دکتر علیرضا شهیدی.شورای نویسندگان فصلنامه که سال‏ها با همه دشواری‌ها وقت خود را به فصلنامه داده‏‌اند، باعث افتخار و اعتبار فصلنامه هستند: آقایان دکتر سیدعلی آقانباتی، جمشید افتخارنژاد، مانوئل بربریان، مرتضی جمالی، جمشید حسن‏‌زاده، محبوبه حسینی‌‏برزی، جهانبخش دانشیان، حسین رحیم‌پوربناب، محمدرضا رضایی، شادروان مصطفی زاهدی، فریدون سحابی، کاظم سیدامامی، مصطفی شهرابی، منوچهر صدرزاده، شادروان منصور علوی‌نایینی، مجید قادری، حبیب‌اله قاسمی، شادروان ابراهیم قاسمی‌‏نژاد، محمدرضا قیطانچی، محمدحسن کریم‏‌پور، جعفر کیمیاقلم، محمد لطفی، سروش مدبری، حسین معماریان، محمدعلی ملاک‌‏پور، حمید نظری، علاءالدین واعظ ‏لاری و محمدولی ولی‌‏زاده.سپاس ویژه من به داوران دلسوز و دانشمند ماست که بدون همیاری آن‏ها فصلنامه به چنین پایه‌‏ای نمی‏‌رسید. بیش از چهارصد داور فصلنامه با روی باز، کار ارزشیابی علمی و ویرایش علمی مقاله‏‌ها را با شکیبایی انجام می‌دهند. گاهی یاری این استادان گرامی در بهبود نوشتارهای علمی دانشجویان فراتر از گروه راهنمایی و مشاوره پایان‏‌نامه بوده است، که شایان سپاس صمیمانه است.همکاران من در دفتر فصلنامه نیز که دلسوزانه، شکیبا و با تلاش شبانه‌‏روزی در ساعات اداری و غیراداری، تلاش می‏‌کنند فرایندهای داوری، ویراستاری، صفحه‌آرایی و انتشار مقاله‌‏ها در کمترین زمان ممکن صورت بگیرد، از پایه‌های استوار فصلنامه هستند که صمیمانه از آن‏ها سپاسگزارم: خانم‏‌ها مریم طالبی، نرگس غمامی، زینب منوچهری و معصومه نوروزی.در پایان، از شما نویسندگان گرامی و خوانندگان نازنین فصلنامه سپاسگزاری می‌کنم که این نشریه را به عنوان پایگاهی برای داد و ستد دانشی خود برگزیده‌‏اید و به آن یاری می‏‌رسانید.نوروز بر همه شما گرامیان فرخنده باد. با آرزوی بهترین‌ها برای شما و دیگر مردمان ایران‌‏زمین که شایسته خوبی‌ها هستید. محمدرضا قاسمییکم فروردین 1402

مقاله پژوهشی رسوب شناسی

سنگ‌چینه‌نگاری، رخساره‌ها و ارزیابی شرایط ته‌نشینی طبقات لیگنیت‌دار میوسن پسین بر مبنای شواهد فسیل‌شناسی و رسوب‌شناختی، در گستره خاوری تبریز

عنایت الله حق‌فرشی؛ پیمان رضائی؛ سیدرضا موسوی حرمی؛ محمد فریدی

دوره 33، شماره 1 ، فروردین 1402، صفحه 3-26

https://doi.org/10.22071/gsj.2022.343773.2001

چکیده

طبقات لیگنیت‌دار تبریز در زمره سازندهای نئوژن ناحیه شمال باختری کشور است که گسترش آن در حومه خاوری شهر تبریز می‌باشد. رخساره‌های رسوبی آن شامل گروه‌های رخساره‌ای آواری‌های ریزدانه، ماسه‌سنگ‌ها، سنگ‌های آهکی و رخساره‌های لیگنیت‌دار، توف و ریزرخساره‌ها و رخساره‌سنگی‌های (پتروفاسیس‌ها) زیر مجموعه آنها هستند. در این پژوهش، ... بیشتر طبقات لیگنیت‌دار تبریز در زمره سازندهای نئوژن ناحیه شمال باختری کشور است که گسترش آن در حومه خاوری شهر تبریز می‌باشد. رخساره‌های رسوبی آن شامل گروه‌های رخساره‌ای آواری‌های ریزدانه، ماسه‌سنگ‌ها، سنگ‌های آهکی و رخساره‌های لیگنیت‌دار، توف و ریزرخساره‌ها و رخساره‌سنگی‌های (پتروفاسیس‌ها) زیر مجموعه آنها هستند. در این پژوهش، دو برش چینه‌نگاری از این رسوبات در گستره خاور تبریز در قالب 171 نمونه و 42 مقطع نازک برداشت شده و مورد مطالعه قرار گرفتند. از آنالیز XRD برای کانی‌شناسی و میکروسکوپ الکترونی SEM برای مطالعات سه‌بعدی در شناسایی میکروفسیل‌ها بهره گرفته شد. فسیل‌های شناسایی شده شامل انواع جنس‌های شکم‌پایان (گاستروپودا)، پلسی‌پودا، استراکد، ماهی، دیاتومه، جلبک کاروفیت و روزن‌بران (فرامینیفرا) می‌باشند. مجموعه دیرینه‌زیستی مطالعه شده، شامل جنس‌هایی از آب شیرین تا مقاوم به شوری و دریایی می‌باشند. محیط‌های رسوبی شناسایی شده شامل محیط حوضه دریاچه‌ای، محیط کم ژرفای ساحلی و محیط باتلاقی حاشیه دریاچه‌ای می باشند. در طبقات رسوبی مطالعه شده شواهد فسیل‌شناسی قوی و شواهد رسوب‌شناختی محیط دریایی حداقل در زمان حیات آن مشاهده نمی‌شود، از این رو، چنین نتیجه‌گیری می‌شود که تاکسای دریایی موجود در این نهشته‌ها باقی مانده و سازگار یافته از یک محیط دریایی پیشین می‌باشند.

مقاله پژوهشی زمین شناسی نفت

بررسی پتانسیل هیدروکربورزایی سازند کژدمی در برش‌های تنگ ماغر و پرچستان و مقایسه آن با دیگر میادین نفتی در حوضه زاگرس

هانیه قاینی؛ محمد حسین محمودی قرائی

دوره 33، شماره 1 ، فروردین 1402، صفحه 27-42

https://doi.org/10.22071/gsj.2022.350594.2014

چکیده

بررسی توان هیدروکربورزایی سازند کژدمی، به عنوان مهمترین سنگ منشأ نفت در حوضه رسوبی زاگرس، اهمیت زیادی دارد. گسترش سازند کژدمی در حوضه زاگرس، با تفاوت هایی در ژرفا و شرایط رسوب گذاری زون های مختلف این حوضه و تغییراتی نظیر تنوع در رخساره های رسوبی و میزان حفظ شدگی ماده آلی همراه بوده است. در این مطالعه تعداد 5 نمونه شیل سیاه از ... بیشتر بررسی توان هیدروکربورزایی سازند کژدمی، به عنوان مهمترین سنگ منشأ نفت در حوضه رسوبی زاگرس، اهمیت زیادی دارد. گسترش سازند کژدمی در حوضه زاگرس، با تفاوت هایی در ژرفا و شرایط رسوب گذاری زون های مختلف این حوضه و تغییراتی نظیر تنوع در رخساره های رسوبی و میزان حفظ شدگی ماده آلی همراه بوده است. در این مطالعه تعداد 5 نمونه شیل سیاه از رخنمون های سطحی سازند کژدمی (برش پرچستان و برش تنگ ماغر)، انتخاب و توسط پیرولیز راک- اول آنالیر شدند، که نتایج حاصل از آن، میزان ماده آلی و توان هیدروکربورزایی بالایی را در برش تنگ ماغر، واقع در فروافتادگی دزفول نشان داد. همچنین برای مقایسه و بررسی بیشتر، داده های مربوط به 25 نمونه از سازند کژدمی از میادین مطالعه شده در حوضه زاگرس (میدان نوروز، میدان سروش، میدان آزادگان و چاه بینک) انتخاب و بررسی شد. افزون بر مقایسه داده های سازند کژدمی، شرایط رسوب گذاری و محیط ته نشست آن نیز مورد بررسی قرار گرفت. شواهد رسوبی و ژئوشیمیایی، نشان از یک سنگ‌شناسی چیره شیلی برای سازند کژدمی همراه با مقدار بالای ماده آلی است که در محیطی احیایی تا نیمه‌اکسیدی نهشته شده اند. مقادیر به‌دست آمده برای کربن آلی کل (TOC) از 2/1 تا 9/6 درصد در نوسان بوده و بررسی بلوغ حرارتی نمونه ها یک بازه وسیع از محدوده نابالغ تا اواسط پنجره نفتی را نشان داد که بیشتر در محدوده کروژن های نوع II و III قرار گرفته اند. در نهایت رسم نمودارهای TOC/S2 توان هیدروکربورزایی قابل قبول نمونه های مورد مطالعه در برش تنگ ماغر و نمودار TOC/HI نفت‌زا بودن سازند کژدمی در میدان سروش را نشان می دهد.

مقاله پژوهشی زمین شناسی محیط زیست و مهندسی

مطالعات آزمایشگاهی بررسی اثر درزه بر ارتعاش ذرات در بلوک های سنگ آهک

عباس ذوالفقاری؛ ماشاء اله خامه چیان؛ محمدرضا نیکودل؛ عبدالله سهرابی بیدار

دوره 33، شماره 1 ، فروردین 1402، صفحه 43-54

https://doi.org/10.22071/gsj.2022.352619.2021

چکیده

اثر همزمان تعداد درزه، بازشدگی، نوع و ستبرای پرشدگی بر میزان ارتعاش ناشی از انتشار امواج در چهار بلوک سنگ آهک خشک و همسان به ابعاد 10×10×50 سانتی‌متر مطالعه شد. بیشینه ارتعاش ذرات در بلوک‌های سنگ بکر و درزه دار در سه جهت عمود برهم توسط ژئوفون سه مؤلفه ای ثبت شد. در بلوک شماره 1 با یک درزه در وسط بلوک، میزان بازشدگی درزه از 3- 6- ... بیشتر

مقاله مروری ژئوفیزیک

تعیین مکان مناسب برای احداث ایستگاه VLBI در منطقه خاورمیانه جهت کاهش خطای برآورد متغیرهای توجیه زمین در دوره مشاهداتی CONT17

اصغر راست بود؛ محسن صاحبی ایلخچی

دوره 33، شماره 1 ، فروردین 1402، صفحه 55-68

https://doi.org/10.22071/gsj.2022.320993.1966

چکیده

تداخل‌سنجی طول مبنای بسیار بلند (Very Long Baseline Interferometry) یا به اختصار VLBI یکی از ر‌وش‌های مهم در علم ژئودزی می‌باشد. از جمله توانایی‌های این روش می‌توان به ایجاد چارچوب مرجع سماوی بین‌المللی (International Celestial Reference Frame)، تعیین متغیرهای توجیه زمین (Earth Orientation Parameters)، مختصات ایستگاه مشاهداتی با دقت بسیار بالا و متغیر انحراف نور اشاره کرد. کارهای ... بیشتر

مقاله پژوهشی زمین ساخت

بررسی رژیم تنش لرزه‌زمین‌ساختی دشت گرگان، با استفاده از وارون‌سازی سازوکار کانونی زمین‌لرزه‌ها

فرشته جعفری‌حاجتی؛ مریم آق اتابای؛ مجید نعمتی؛ علی بیگلری فدافن

دوره 33، شماره 1 ، فروردین 1402، صفحه 69-86

https://doi.org/10.22071/gsj.2022.350314.2012

چکیده

در این پژوهش برای درک وضعیت زمین‌ساختی کنونی دشت گرگان در خاور حوضه کاسپین جنوبی، تنش زمین‌ساختی این منطقه و مجاور آن با استفاده از وارون‌سازی داده‌های سازوکار کانونی زمین‌لرزه‌ها برآورد شد. برای این منظور، افزون بر تحلیل سازوکارهای کانونی حل شده توسط منابع مختلف، برای تعدادی از زمین‌لرزه‌های دارای اطلاعات مناسب و کافی، سازوکار ... بیشتر

مقاله مروری زمین ساخت

رویدادهای کوهزایی و خشکی‏ زایی در ایران

محمدرضا قاسمی؛ علی آقانباتی؛ عبدالله سعیدی

دوره 33، شماره 1 ، فروردین 1402، صفحه 87-106

https://doi.org/10.22071/gsj.2022.324032.1970

چکیده

مقایسه رویدادهای کوهزایی و خشکی‏ زایی ایران با رویدادهایی که در بخش‏ های گوناگون دنیا و در محیط‏ های زمین‏ ساختی متفاوت شناسایی شده اند، سبب نوعی سردرگمی در ادبیات زمین ‏شناسی ایران شده است. ما پس از مرور کوتاه ماهیت فرایندهای کوهزایی شناخته شده در دنیا و بررسی مسئله‏ های در پیوند با مقایسه‏ های یادشده در بالا، تلاش کرده‏ایم ... بیشتر مقایسه رویدادهای کوهزایی و خشکی‏ زایی ایران با رویدادهایی که در بخش‏ های گوناگون دنیا و در محیط‏ های زمین‏ ساختی متفاوت شناسایی شده اند، سبب نوعی سردرگمی در ادبیات زمین ‏شناسی ایران شده است. ما پس از مرور کوتاه ماهیت فرایندهای کوهزایی شناخته شده در دنیا و بررسی مسئله‏ های در پیوند با مقایسه‏ های یادشده در بالا، تلاش کرده‏ایم با توجه به تاریخچه زمین‏ ساختی بخش ‏های گوناگون ایران، به صورت سامانه ‏ای به توصیف و نام گذاری رویدادهای مهم کوهزایی و خشکی ‏زایی کشور بپردازیم. بیشتر رویدادهای کوهزایی پرکامبرین ایران به علت ناشناس بودن سن و جایگاه زمین‏ ساختی واحدهای سنگی نسبت داده شده به پرکامبرین، با ابهام همراه هستند. پالیوزوییک ایران بیشتر با رویدادهای خشکی‏ زایی همراه بوده است و تنها نشانه رویداد کوهزایی واقعی به کربنیفر پسین در شمال ایران باز می‏ گردد. رویدادهای مهم کوهزایی مزوزوییک و سنوزوییک چهره امروزی زمین‏ ساختی ایران را رقم زده ‏اند. زمین‌درز تتیس‏ کهن در شمال و مرکز ایران در کوهزاد گرگانی، شکل‏ گیری لبه فعال ایران مرکزی (سنندج-سیرجان) در کوهزاد اکباتانی، فرارانش افیولیت‏ های ایران مرکزی و زاگرس در رویدادهای کرتاسه پسین و برخورد صفحه ایران با کُنده هلمند در کوهزایی سیستانی روی دادند. شکل‏ گیری کوهزادهای زاگرس و البرز به ترتیب از الیگوسن و میوسن آغاز شد و دگرریختی ناشی از کوتاه‏ شدگی آنها تا به امروز ادامه دارد.

مقاله پژوهشی سنگ شناسی

تبلور آمفیبول و نقش آن در شکل‌گیری سنگ‌های آداکیتی مجموعه آذرین ملایر-بروجرد

امیر اثنی‌عشری؛ ماسیمو تیه پولو

دوره 33، شماره 1 ، فروردین 1402، صفحه 107-122

https://doi.org/10.22071/gsj.2022.347030.2006

چکیده

نوار سنندج- سیرجان کمان قاره‌ای فعالی است که حاصل فرورانش پوسته اقیانوسی نئوتتیس به زیر ایران مرکزی است و میزبان مجموعه آذرین ملایر- بروجرد است. به‌تازگی در این مجموعه نمونه‌هایی با ویژگی سنگ‌های آداکیتی گزارش شده است. مطالعه پیش‌رو نشان می‌دهد که از فرایندهای پتروژنتیکی مختلفی که برای تشکیل سنگ‌های آداکیتی پیشنهاد شده دو فرایند ... بیشتر نوار سنندج- سیرجان کمان قاره‌ای فعالی است که حاصل فرورانش پوسته اقیانوسی نئوتتیس به زیر ایران مرکزی است و میزبان مجموعه آذرین ملایر- بروجرد است. به‌تازگی در این مجموعه نمونه‌هایی با ویژگی سنگ‌های آداکیتی گزارش شده است. مطالعه پیش‌رو نشان می‌دهد که از فرایندهای پتروژنتیکی مختلفی که برای تشکیل سنگ‌های آداکیتی پیشنهاد شده دو فرایند در تشکیل سنگ‌های آداکیتی این مجموعه نقش داشته است. 1) برهم‌کنش ماگمای مشتق از پوسته با سنگ‌های الترامافیک؛ 2) تبلور آمفیبول از یک ماگمای مافیک‌تر. به نظر می‌رسد ماگمای با منشأ پوسته‌ای پس از نفوذ به سنگ الترامافیک و برهم‌کنش با آن، بلورهای آمفیبول را درون سنگ الترامافیک متبلور کرده است. رشد آمفیبول با تغییرات بافتی و شیمیایی به سمت حاشیه بلور همراه است. مدل‌سازی شیمیایی نشان داد که رشد آمفیبول با هضم الیوین همراه است. بخش‌های باقیمانده الیوین‌های هضم شده به صورت ادخال درون آمفیبول دیده می‌شود. تبلور آمفیبول باعث افزایش Th, Zr, Ta و LREE اما کاهش Ti و HREE در ماگمای جدید (مذاب در تعادل با آمفیبول حاشیه‌ای) شده است. هضم الیوین هم مانع کاهش Ni و Co شده است. ترکیب شیمیایی مذاب در تعادل با آمفیبول حاشیه‌ای با سنگ‌های آداکیتی بسیار شبیه است. بنابراین مذاب تشکیل‌دهنده آمفیبول حاشیه‌ای همان مذاب آداکیتی است.

مقاله پژوهشی سنگ شناسی

پتروژنز گرانیتوییدهای دلفارد (شمال باختر جیرفت): شواهدی از وجود جایگاه کمان آتشفشانی در بخش جنوبی کمربند ارومیه – دختر

زینب رحمانیان؛ غلامرضا قدمی؛ حمید احمدی پور؛ محمد پوستی

دوره 33، شماره 1 ، فروردین 1402، صفحه 123-142

https://doi.org/10.22071/gsj.2022.349172.2010

چکیده

گرانیتوییدهای دلفارد در جنوب خاور استان کرمان قرار داشته و در حاشیه‌ها، ترکیب کوارتزدیوریتی دارند. کوارتزدیوریت‌ها شامل کانی‌های اصلی پلاژیوکلاز، آمفیبول و بیوتیت هستند و مطالعات حاضر نشان می‌دهد این سنگ‌ها، گرانیتوییدهای نوع I بوده و به سری ماگمایی کالکوآلکالن تعلق دارند. غنی‌شدگی از عناصر نادر خاکی سبک نسبت به عناصر ... بیشتر

مقاله پژوهشی سنگ شناسی

نسبت‌های ایزوتوپی Sr-Nd-Pb و زمین‌شیمی سنگ‌های پلوتونیک بی‌هنجاری (آنومالی) 21A، منطقه متالوژنی بافق (ایران مرکزی): شاهدی بر ماگماتیسم اواخر نئوپروتروزوییک

نیلوفر نایبی؛ داریوش اسماعیلی؛ سروش مدبری؛ ریوکی شینجو

دوره 33، شماره 1 ، فروردین 1402، صفحه 143-160

https://doi.org/10.22071/gsj.2022.353903.2022

چکیده

ناحیه بی‌هنجاری (آنومالی) 21A به‌عنوان بخشی از کانسارهای آهن- آپاتیت منطقه فلززایی (متالوژنی) آهن بافق بخشی از زون ایران مرکزی را شامل می‌شود که در این ناحیه طیفی از سنگ‌های آذرین، رسوبی و دگرگونی رخنمون دارند. سنگ‌های آذرین این ناحیه منطقه با دارا بودن دامنه تغییرات محدود زمین‌شیمیایی عمدتا در محدوده مونزونیت تا مونزودیوریت ... بیشتر ناحیه بی‌هنجاری (آنومالی) 21A به‌عنوان بخشی از کانسارهای آهن- آپاتیت منطقه فلززایی (متالوژنی) آهن بافق بخشی از زون ایران مرکزی را شامل می‌شود که در این ناحیه طیفی از سنگ‌های آذرین، رسوبی و دگرگونی رخنمون دارند. سنگ‌های آذرین این ناحیه منطقه با دارا بودن دامنه تغییرات محدود زمین‌شیمیایی عمدتا در محدوده مونزونیت تا مونزودیوریت قرار می‌گیرند که ماهیت کالک-آلکالن تا کالک-آلکالن پتاسیم بالا را از خود نشان می‌دهند. نمودار‌های بهنجار شده به گوشته اولیه و کندریت گویای غنی‌شدگی از LILE و LREE نسبت به HFSE و HREE و تهی‌شدگی از Nb-Ti-Ta است که دلالت بر این دارد که سنگ‌های ماگمایی مشتق شده از گوشته سنگ‌کره‌ای توسط فرایندهای فرورانش تغییر کرده‌اند. مقادیر اولیه 87Sr/86Sr و نیز نسبت‌های اولیه 143Nd/144Nd حاکی از ترکیبات عمده گوشته‌ای هستند. ترکیب ایزوتوپی سرب نمونه‌های منطقه شامل 32/20- 87/18= 206Pb/204Pb، 84/15–72/15= 207Pb/204Pb و 32/42-74/40=208Pb/204Pb می‌باشد. مدل‌سازی ایزوتوپی نمونه‌های پلوتونیک منطقه تأثیرپذیری کمتر از 4 درصد ذوب رسوبات صفحه فرورونده و نیز درجات مختلف مشارکت پوسته‌ پایینی را از خود نشان می‌دهند. از این‌رو، ذوب بخشی درجه پایین یک گوشته زیرکمانی که توسط سیالات مشتق شده از رسوبات صفحه فرورونده متاسوماتیسم شده و واکنش با پوسته قاره‌ای طی صعود به سطوح بالاتر متحمل شده‌اند برای سنگ‌های بی‌هنجاری (آنومالی) 21A پیشنهاد می‌شود.

مقاله پژوهشی سنگ شناسی

زمین‌شیمی و سنگ‌شناسی سنگ‌های آتشفشانی بازیک تریاس بالایی جنوب پل سفید، البرزمرکزی

سعید ثمربخش؛ محمد هاشم امامی؛ سید مجبتی مرتضوی؛ منصور وثوقی عابدینی

دوره 33، شماره 1 ، فروردین 1402، صفحه 161-178

https://doi.org/10.22071/gsj.2022.314965.1954

چکیده

منطقه مورد مطالعه به لحاظ ساختاری متعلق به گستره زمین‌ساختی البرز مرکزی بوده و در فاصله 50 کیلومتری شمال شهرستان قائم‌شهر قرار دارد. طیف ترکیبی سنگ‌های آتشفشانی منطقه، متشکل از بازالت، آندزیت، تراکی آندزیت و دولریت حاصل عملکرد فرایندهای تبلور تفریقی و گاه آلودگی بوده است. بافت های پورفیریتیک تا مگاپورفیریتیک با خمیره میکرولیتی، ... بیشتر منطقه مورد مطالعه به لحاظ ساختاری متعلق به گستره زمین‌ساختی البرز مرکزی بوده و در فاصله 50 کیلومتری شمال شهرستان قائم‌شهر قرار دارد. طیف ترکیبی سنگ‌های آتشفشانی منطقه، متشکل از بازالت، آندزیت، تراکی آندزیت و دولریت حاصل عملکرد فرایندهای تبلور تفریقی و گاه آلودگی بوده است. بافت های پورفیریتیک تا مگاپورفیریتیک با خمیره میکرولیتی، گلومروپورفیریتیک و آمیگدالوییدال در این سنگ ها دیده می شود. کلینوپیروکسن، الیوین و پلاژیوکلاز، کانی های اصلی این سنگ‌ها را تشکیل می‎دهند. به‌طورکلی شیمی کل سنگ های منطقه حاکی از غنی‌شدگی از عناصر LIL و LREE و تهی‌شدگی از عناصر HFS است. بررسی نسبت های عناصر کمیاب و عناصر نادر خاکی نیز نشان می دهد که بازالت‌های منطقه مورد مطالعه می توانند از ذوب بخشی یک گارنت پریدوتیت در ژرفا و فشارهای بالا به‌وجود آمده باشند. بی‌هنجاری منفی Ce، بی‌هنجاری منفی Nb، غنی‌شدگی از Pb نقش لیتوسفر و به‌ویژه پوسته قاره ای را در آلایش منابع ماگمایی سنگ‌های آتشفشانی منطقه مورد مطالعه تداعی می کند. نسبت Pb/Ce شبیه به منابع OIB، یعنی گوشته آستنوسفری در تکوین اولیه ماگمای بازالتی را القا می کند. سنگ های آتشفشانی منطقه در محدوده درون ورقه ای در یک محیط کششی تشکیل شده اند.

مقاله پژوهشی زمین شناسی اقتصادی

سنگ‌شناسی، ژئوشیمی و ماهیت شیمیایی سنگ‌های میزبان کانسارهای منگنز گفت و محمدآباد، در توالی آتشفشانی- رسوبی کرتاسه پسین جنوب باختر سبزوار

شقایق سادات هاشم‌پور؛ سجاد مغفوری؛ ابراهیم راستاد

دوره 33، شماره 1 ، فروردین 1402، صفحه 179-196

https://doi.org/10.22071/gsj.2022.341490.1996

چکیده

کانسارهای منگنز گفت و محمدآباد در ناحیه جنوب باختر سبزوار و در توالی آتشفشانی- رسوبی کرتاسه پسین تشکیل شده‌اند. این توالی در داخل یک ساختار چین‌خورده به طول 100 کیلومتر با روند شمال‌خاور- جنوب‌باختر قرار گرفته است که کانسار منگنز گفت در یال جنوبی تاقدیس شمالی و در توالی سنگی واحد اول از ستون چینه‌شناسی ناحیه‌ای جنوب‌باختر سبزوار ... بیشتر کانسارهای منگنز گفت و محمدآباد در ناحیه جنوب باختر سبزوار و در توالی آتشفشانی- رسوبی کرتاسه پسین تشکیل شده‌اند. این توالی در داخل یک ساختار چین‌خورده به طول 100 کیلومتر با روند شمال‌خاور- جنوب‌باختر قرار گرفته است که کانسار منگنز گفت در یال جنوبی تاقدیس شمالی و در توالی سنگی واحد اول از ستون چینه‌شناسی ناحیه‌ای جنوب‌باختر سبزوار و کانسار منگنز محمدآباد در یال جنوبی تاقدیس جنوبی در توالی سنگی واحد چهار از ستون چینه‌شناسی ناحیه‌ای تشکیل شده‌اند. سنگ میزبان کانسارهای گفت و محمدآباد به ترتیب توف قرمز و توف‌آهکی می‌باشند. محیط زمین‌ساختی کانسارهای منگنز ناحیه جنوب‌باختر سبزوار با توجه به بررسی‌های ژئوشیمیایی صورت گرفته، یک محیط کششی است که مرتبط با زمین‌ساخت زون سبزوار تشکیل شده است. سنگ‌های منطقه دارای طیف ترکیبی گسترده‌ای از بازالت، ریولیت، داسیت، الیوین بازالت، آندزیت ‌بازالت و تراکی‌آندزیت می‌باشد که همراه با رسوبات آذرآواری و واحدهای رسوبی کرتاسه پسین تشکیل شده‌اند. سنگ‌های داسیتی ستبر‌ترین واحد سنگی فلسیک شناخته شده در منطقه هستند. مقادیر اکسیدهای اصلی، الگوی عناصر نادر خاکی و تغییرات عناصر کمیاب در نمودارهای عنکبوتی نشانگر ماهیت بایمودال (Bimodal) و تولئیتی سنگ‌های آتشفشانی منطقه است که با داشتن طیف ترکیبی از بازالت تا ریولیت در محیط کششی نهشته شده‌اند.

مقاله پژوهشی زمین شناسی اقتصادی

رهیافتی بر منشأ کانسار سرب و روی نینه محلات، استان مرکزی با استفاده از مطالعات کانی‌شناسی، میانبارهای سیال و ایزوتوپ پایدار (C-O-S)

شایان اکرمی؛ محمد علی علی آبادی؛ محمدرضا هزاره؛ عباس عسگری؛ طیبه رمضانی

دوره 33، شماره 1 ، فروردین 1402، صفحه 197-212

https://doi.org/10.22071/gsj.2022.314372.1951

چکیده

کانسار سرب و روی نینه در خاور استان مرکزی، در واحدهای ژوراسیک میانی تا بالایی کمربند فلززایی ملایر- اصفهان قرار دارد. کانه‌زایی چینه‌کران و دیرزاد، در اشکال رگه‌ای، جانشینی و پرکننده فضاهای باز شامل کانه‌های اصلی گالن، اسفالریت و باریت با همراهی دگرسانی‌های دولومیتی و سیلیسی دیده می‌شوند. نتایج ریزدماسنجی میانبارهای سیال باریت ... بیشتر کانسار سرب و روی نینه در خاور استان مرکزی، در واحدهای ژوراسیک میانی تا بالایی کمربند فلززایی ملایر- اصفهان قرار دارد. کانه‌زایی چینه‌کران و دیرزاد، در اشکال رگه‌ای، جانشینی و پرکننده فضاهای باز شامل کانه‌های اصلی گالن، اسفالریت و باریت با همراهی دگرسانی‌های دولومیتی و سیلیسی دیده می‌شوند. نتایج ریزدماسنجی میانبارهای سیال باریت و کلسیت به‌ترتیب دمای همگن‌شدگی 127و 168 درجه سانتی‌گراد و شوری 9/13 و7/5 را نشان می‌دهد که گویای شرایط تشکیل کمی متفاوت است. نمودار دمای همگن‌شدگی به شوری، یک سیال شورابه‌ای حوضه‌ای و فرایندهای اختلاط و سرد شدن را برای کانه‌زایی پیشنهاد می‌نماید. مقادیر δ34S در گالن و اسفالریت (‰5/7 تا ‰5/21) نینه ضمن تشابه با مقادیر δ34S ذخایر می‌سی‌سی‌پی بالایی گویای تأمین گوگرد طی فرایند احیای ترموشیمیایی سولفات می‌باشد. مقادیر δ18OSMOW (‰2/9- تا 2/11-) و δ13CPDB (‰1/0 تا 5/0) رگه‌های کلسیتی محدوده گویای چندمنشأ بودن اکسیژن و منشأ گرقتن کربن از کربنات‌های دریایی حل شده و مجدداً متحرک شده می‌باشد. با توجه به شواهد به‌دست آمده طی این مطالعه، می‌توان کانسار نینه را در زمره کانسارهای نوع دره می‌سی‌سی‌پی دانست که طی فرایندهای کوهزایی و به‌حرکت درآمدن شورابه‌های حوضه‌ای شکل گرفته است.

زمین شناسی اقتصادی

زمین‌شناسی، کانی‌شناسی، دگرسانی و مطالعه میانبارهای سیال در کانسار مس- مولیبدن پورفیری جانجا، پهنه زمین‌درز سیستان، جنوب خاور ایران

نیما رحیمی؛ شجاع الدین نیرومند؛ محمد لطفی؛ مجتبی رحیمی شهید

دوره 32، شماره 3 ، مهر 1401، ، صفحه 13-30

https://doi.org/10.22071/gsj.2022.274408.1889

چکیده

کانسار مس- مولیبدن پورفیری جانجا در فاصله 70 کیلومتری جنوب نهبندان و در پهنه ساختاری زمین‌درز سیستان، خاور ایران واقع شده است. کانه‌زایی در این کانسار در ارتباط با استوک دیوریتی، کوارتزدیوریتی تا گرانودیوریتی با بافت گرانولار تا پورفیری است که درون واحدهای فیلیشی کرتاسه جای گرفته است. از نظر ژئوشیمیایی توده نفوذی جانجا دارای ترکیب ... بیشتر کانسار مس- مولیبدن پورفیری جانجا در فاصله 70 کیلومتری جنوب نهبندان و در پهنه ساختاری زمین‌درز سیستان، خاور ایران واقع شده است. کانه‌زایی در این کانسار در ارتباط با استوک دیوریتی، کوارتزدیوریتی تا گرانودیوریتی با بافت گرانولار تا پورفیری است که درون واحدهای فیلیشی کرتاسه جای گرفته است. از نظر ژئوشیمیایی توده نفوذی جانجا دارای ترکیب کالک- آلکالن و متاآلومینوس و از گرانیتوییدهای تیپ I می‌باشد که در یک محیط فرورانش حاشیه قاره‌ای جایگزین شده است. فعالیت‌های گرمابی منطقه کاملاً تحت‌تأثیر توده نفوذی جانجا رخ‌داده و در اثر فعالیت این سیالات گرمابی، انواع دگرسانی‌های پتاسیک، پروپیلیتیک، آرژیلیک و به ندرت فیلیک تشکیل‌شده‌اند. کانه‌زایی در کانسار جانجا به‌صورت افشان و رگه-رگچه (داربستی) و عمدتاً در پهنه پتاسیک رخ‌داده است. پهنه‌های کانه‌زایی شامل پهنه درونزاد، پهنه غنی‌شده برونزاد و پهنه اکسیدی در کانسار جانجا است. مجموعه کانه‌های سولفیدی شناسایی ‌شده در این کانسار شامل کالکوپیریت، پیریت، کوولیت، کالکوسیت، مولیبدنیت، بورنیت و کانه‌های اکسیدی شامل مگنتیت، هماتیت، گوتیت و هیدروکربنات‌های مس شامل مالاکیت و آزوریت می‌باشد. طلا و مولیبدن نیز عمدتاً در همراهی با کانی‌های سولفیدی مس از جمله کالکوپیریت و بورنیت می‌باشد. مطالعات میانبارهای سیال رگه‌های کوارتز- سولفیدی مربوط به پهنه دگرسانی پتاسیک در این کانسار نشان‌دهنده محدوده دمای همگن‌شدن 301 تا 480 درجه سانتی‌گراد و میانگین شوری 19 درصد وزنی معادل نمک طعام برای میانبارهای آبگین و محدوده دمای همگن‌شدن 254 تا بیش از 550 درجه سانتی‌گراد و میانگین شوری 54 درصد وزنی معادل نمک طعام برای میانبارهای سیال بسیار شور می‌باشد. نتایج این مطالعات نشان می‌دهد که در کانسار جانجا فرایندهای اختلاط و سرد شدن سیالات باعث نهشت کانه‌زایی مس- مولیبدن-(طلا) شده است. در نهایت با توجه به ویژگی‌های کانسار جانجا، از جمله محیط زمین‌ساختی، سنگ میزبان، کانی‌شناسی، ویژگی‌های سیال کانه‌ساز، محتوای فلزی، نوع کانه‌زایی و دگرسانی‌ها و مقایسه این ویژگی‌ها با کانسارهای پورفیری می‌توان نتیجه گرفت که کانه‌زایی در کانسار جانجا قابل‌مقایسه با کانسارهای مس- مولیبدن- (طلا) پورفیری نوع حاشیه قاره‌ای می‌باشد.

رسوب شناسی

ژئوشیمی و توالی دیاژنزی سازند تله‌زنگ در جنوب غرب کرمانشاه

محمد شلالوند؛ محمدحسین آدابی؛ افشین زهدی

دوره 32، شماره 1 ، فروردین 1401، ، صفحه 27-42

https://doi.org/10.22071/gsj.2020.230000.1790

چکیده

در‌این‌مطالعه، سازند تله‌زنگ به‌سن پالئوسن‌پسین در جنوب‌غرب کرمانشاه ازنظر خصوصیات ژئوشیمی‌عنصری وفرآیندهای دیاژنزی تأثیرگذار درطی تدفین موردبررسی قرارگرفته‌است. این سازند درتوالی مطالعه‌شده 282 متر ضخامت‌دارد که عمدتاًازسنگ‌آهک‌های دریایی کم‌عمق به‌همراه میان‌لایه‌های مارن‌و‌دولومیت تشکیل‌شده‌است. مهمترین فرآیندهای ... بیشتر در‌این‌مطالعه، سازند تله‌زنگ به‌سن پالئوسن‌پسین در جنوب‌غرب کرمانشاه ازنظر خصوصیات ژئوشیمی‌عنصری وفرآیندهای دیاژنزی تأثیرگذار درطی تدفین موردبررسی قرارگرفته‌است. این سازند درتوالی مطالعه‌شده 282 متر ضخامت‌دارد که عمدتاًازسنگ‌آهک‌های دریایی کم‌عمق به‌همراه میان‌لایه‌های مارن‌و‌دولومیت تشکیل‌شده‌است. مهمترین فرآیندهای دیاژنزی این سازند میکرایتی‌شدن، انواع‌تخلخل‌ها، سیمانی‌شدن، دولومیتی‌شدن و فشردگی می‌باشد. باتوجه‌به بافت سنگ وفراوانی ذرات اسکلتی ناپایدار (جلبک سبز و دوکفه‌ای)، تخلخل و سیمانی‌شدن بیشترین سهم را در بین فرآیندهای دیاژنزی شناسایی شده دارند. مطالعات میکروسکوپی وژئوشیمیایی نشان‌می‌دهد که این فرآیندها درمراحل ائوژنز و مزوژنز ابتدایی و درمحیط‌های دریایی، متائوریک و تدفینی کم‌عمق انجام شده‌اند. شواهد نشان‌می‌دهدکه کربنات‌های سازند تله‌زنگ تدفین عمیق را بعداز ته‌نشست درطی دیاژنز تحمل نکرده‌اند. سیالاتی که درطی‌تدفین بخش‌های زیرین این سازندرا تحت‌تأثیر قرار‌داده‌است عمدتاً ماهیتی دریایی داشته وبه‌سمت بالای توالی علاوه بر آب‌دریا به‌میزان کمتر سیالات متائوریک نیز در طی دیاژنز، کربنات‌های دریایی سازند تله‌زنگ را تحت‌تأثیر قرارداده‌است. بالا بودن نسبت استرانسیوم به منگنز (میانگین5/27) و نسبت استرانسیوم‌به‌کلسیم (میانگین61/1) و همچنین مقادیر پایین آهن (میانگین 78 پی‌پی‌ام) ومنگنز (میانگین 27 پی‌پی‌ام) بیانگر سیستم دیاژنتیکی بسته با تبادل آب‌به‌سنگ پایین برای کربنات‌های سازند تله‌زنگ است که این‌مقدار‌دربخش‌های بالایی‌توالی به‌طور نسبی افزایش می‌یابد. دلیل‌این‌افزایش می‌تواندبه‌تأثیرسیالات‌متائوریک باتوجه‌به حضورناپیوستگی‌فرسایشی بزرگ‌مقیاسی باشد که در رأس سازند تله‌زنگ و درزیر ماسه‌سنگ‌ها و کنگلومراهای قرمزرنگ سازندکشکان قرارگرفته‌است.

چینه شناسی و فسیل شناسی

ارزیابی کیفیت مخزنی سازند فهلیان در یکی از میادین نفتی شمال غرب خلیج فارس

علی اسعدی؛ علی ایمن دوست؛ مهدی صرفی؛ مهدی قانع عزآبادی

دوره 32، شماره 1 ، فروردین 1401، ، صفحه 15-26

https://doi.org/10.22071/gsj.2021.286429.1906

چکیده

سازند فهلیان با سن کرتاسه زیرین از مخازن نفتی مهم خلیج فارس است. در این مطالعه به منظور بررسی ویژگی‌های رخساره‌ای، محیط رسوب-گذاری، دیاژنز، چینه‌نگاری سکانسی و شناسایی فرآیندهای کنترل کننده کیفیت مخزنی، تلفیق نتایج حاصل از توصیف مغزه‌ها، پتروگرافی مقاطع نازک و داده‌های پتروفیزیکی استفاده شده است. 9 ریزرخساره شناسایی و در چهار ... بیشتر سازند فهلیان با سن کرتاسه زیرین از مخازن نفتی مهم خلیج فارس است. در این مطالعه به منظور بررسی ویژگی‌های رخساره‌ای، محیط رسوب-گذاری، دیاژنز، چینه‌نگاری سکانسی و شناسایی فرآیندهای کنترل کننده کیفیت مخزنی، تلفیق نتایج حاصل از توصیف مغزه‌ها، پتروگرافی مقاطع نازک و داده‌های پتروفیزیکی استفاده شده است. 9 ریزرخساره شناسایی و در چهار کمربند رخساره‌ای لاگون، شول، ریف‌های پراکنده و بخش کم عمق دریای باز معرفی و در یک رمپ کربناته تفسیر گردید. فرآیندهای دیاژنزی مختلفی، رخساره‌های رسوبی را در سه محیط دریایی، جوی و تدفینی تحت تأثیر قرار داده‌اند. چهار سیستم منفذی اصلی شامل بین دانه‌ای، قالبی، حفره‌ای و ریز تخلخل در مخزن شناسایی شده است. از دیدگاه چینه‌نگاری سکانسی، سه سکانس رده سوم قابل انطباق در محدوده میدان، مشخص گردید. توسعه رخساره‌های گرینستونی و رودستون-فلوتستون‌های جلبکی مرتبط با زیرمحیط شول و ریف‌های پراکنده، نقش مهم را در توسعه زون‌های با کیفیت مخزنی بالا در میدان مورد مطالعه داشته‌اند. از دیدگاه تأثیر بر کیفیت مخزنی، فرآیندهای دیاژنزی می‌تواند در دو گروه 1- فرآیندهای با تأثیر مثبت شامل انحلال و شکستگی و 2- فرآیندهای با تأثیر منفی برکیفیت مخزنی شامل سیمانی شدن و تراکم طبقه‌بندی گردد. نتایج نشان داد که سازند فهلیان پیچیدگی زیادی در ویژگی‌های مخزنی نشان می‌دهد.

زمین شناسی اقتصادی

زایش کانسار پلی متال محمد آباد ، دلیجان: با استفاده از زمین شیمی و ایزوتوپ های کربن، اکسیژن و گوگرد

علیرضا زراسوندی؛ محمد علی علی آبادی؛ محسن رضایی؛ هوشنگ پورکاسب

دوره 32، شماره 1 ، فروردین 1401، ، صفحه 43-56

https://doi.org/10.22071/gsj.2021.250340.1847

چکیده

کانسار محمدآباد دلیجان در استان مرکزی و از نظر پهنه‌های ساختاری ایران، در پهنه ارومیه- دختر قرار دارد .کانه‌زایی چینه‌کران آهن- مس به‌صورت برشی، رگه‌ای، توده‌ای، لایه‌ای و ریزلایه‌‌ای و شامل کانه‌های اصلی هماتیت، پیریت، کالکوپیریت و مگنتیت در واحدهای آتشفشانی- رسوبی ائوسن زیرین دیده می‌شود.مقادیر، نسبت‌ها و نمودارهای مختلف ... بیشتر

زمین شناسی اقتصادی

جایگاه زمین شناسی، ساختاری و کانه زایی ذخایر گرمابی- ماگمایی مس (± طلا) ناحیه ساوه-رزن

سیدمهران حیدری؛ سارا صفوی؛ افشین اکبرپور؛ عذرا حسن لو؛ بهرام محقق

دوره 32، شماره 2 ، تیر 1401، ، صفحه 89-104

https://doi.org/10.22071/gsj.2021.276571.1894

چکیده

ناحیه ساوه-رزن با روند نزدیک به EW، میزبان کانه زایی های مس (±طلا)، در شمال‌باختر کمان ماگمایی ارومیه-دختر (با روند NW) می باشد. این ناحیه با تغییر روند ساختاری-چینه ای، از شمال باختر به خاوری-باختری بیشترین واکنش را به میدان های تنش حاصل از پهنه‌ برشی ناحیه ای نسبت به دیگر نواحی کمان ماگمایی ارومیه-دختر، از خود نشان می‌دهد. ... بیشتر ناحیه ساوه-رزن با روند نزدیک به EW، میزبان کانه زایی های مس (±طلا)، در شمال‌باختر کمان ماگمایی ارومیه-دختر (با روند NW) می باشد. این ناحیه با تغییر روند ساختاری-چینه ای، از شمال باختر به خاوری-باختری بیشترین واکنش را به میدان های تنش حاصل از پهنه‌ برشی ناحیه ای نسبت به دیگر نواحی کمان ماگمایی ارومیه-دختر، از خود نشان می‌دهد. پهنه برشی راست‌گرد در این ناحیه، همچنین باعث ایجاد فضای لازم برای جایگیری توده‌های نیمه ژرف، اغلب با ترکیب دیوریتی و بافت پورفیری تا میکروگرانولار در زمان الیگومیوسن در ژرفای کم و درون سنگ‌های آتشفشانی ائوسن شده است. این سامانه های نفوذی، با ایجاد انواع دگرسانی گرمابی مرتبط با توده (پروپیلیتیک، آرژیلیک حدواسط-پیشرفته و فیلیک‌)، منجر به تمرکز شماری از کانه‏زایی های مس-طلا با ویژگی های مشابه، به‌صورت رگه‌های ‌کوارتزی-سولفیدی-برشی گرمابی در حواشی خود و در امتداد شکستگی‌های فرعی با روند خاوری-باختری تا شمال‌خاور-جنوب باختر شده است. از دیگر ویژگی‌های مشترک این کانه زایی ها، می توان به دمای همگن شدگی بین C° 200-350، دامنه شوری 6-28% وزنی معادل نمک طعام، سیالات حاوی گاز CO2 و فاز مایع آبگون با حضور سولفیدهایی همچون پیریت، کالکوپیریت، بورنیت، کالکوسیت و سولفوسالت‌ها و نسبت طلا به نقره بیشتر(1<) می توان اشاره نمود. این ویژگی‌‌ها بیشترین شباهت را با ذخایر اپی‌ترمال نوع حدواسط مرتبط با توده های نفوذی پورفیری که در کمان‌های ماگمایی کالکوآلکالن تشکیل می شوند، دارند و این ناحیه را به عنوان یک هدف مناسب به منظور اکتشاف ذخایر پنهان مس- طلا پورفیری، معرفی می نماید.

مقاله پژوهشی رسوب شناسی

رخساره‌های رسوبی نهشته‌های سطحی فلات قاره دریای کاسپین جنوبی، محدوده کشور ایران

افشین کریم خانی بهادر؛ سادات فیض نیا؛ سید محسن آل علی؛ مهران آرین

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 29 شهریور 1401

https://doi.org/10.22071/gsj.2022.343081.2000

چکیده

دریای کاسپین بزرگ‌ترین گستره آبی محصور در ناحیه قاره‌ای سیاره زمین می‌باشد. برای تهیه داده های رسوب شناسی 98 ایستگاه برداشت نمونه سطحی از بستر دریا در محدوده فلات قاره ( بیشینه ژرفای 200 متر) بخش جنوبی دریای کاسپین و در امتداد سواحل ایران طراحی گردیده است. شاخص‌هایی همانند نوع و میزان بار رسوبی حمل شده به محیط رسوب گذاری، انرژی امواج ... بیشتر دریای کاسپین بزرگ‌ترین گستره آبی محصور در ناحیه قاره‌ای سیاره زمین می‌باشد. برای تهیه داده های رسوب شناسی 98 ایستگاه برداشت نمونه سطحی از بستر دریا در محدوده فلات قاره ( بیشینه ژرفای 200 متر) بخش جنوبی دریای کاسپین و در امتداد سواحل ایران طراحی گردیده است. شاخص‌هایی همانند نوع و میزان بار رسوبی حمل شده به محیط رسوب گذاری، انرژی امواج و جریان‌های دریایی و همچنین چگونگی تغییرات شیب بستر دریا در تولید و تنوع رخساره های رسوبی نهشته‌های عهد حاضر نقش دارند. 9 رخساره‌ رسوبی در نهشته‌های سطحی این ناحیه بیشترین فراوانی را دارند و به‌طور میانگین در رسوبات فلات قاره، 1 درصد وزنی ذرات درشت‌دانه، 25 درصد وزنی ذرات متوسط دانه و 74 درصد وزنی ذرات ریزدانه وجود دارد. زیر محیط‌های رسوبی، پس‌کرانه‌ای، پیشانی ساحلی، ناحیه انتقالی فراساحلی و فراساحلی قابل‌شناسایی هستند که ترکیب فراوانی رخساره‌های رسوبی در پهنه پس‌کرانه‌ای و پهنه پیشانی ساحلی بیشتر به شکل رخساره‌های گروه ماسه‌ای و در ناحیه انتقالی فراساحلی و ناحیه فراساحلی، بیشترین فراوانی را رخساره‌های گروه گلی مشاهده می شود. به‌طور عمومی دو رخساره‌ رسوبی با ترکیب، گل باکمی گراول و گل از سایر رخساره‌های دیگر فراوانی بیشتری دارند.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی سنگ شناسی

پتروفابریک و استرین نهایی آمفیبولیت‌های موته-گلپایگان: شواهدی از تغییر شکل ترافشارشی در نواردگرگونی سنندج - سیرجان، ایران

بهناز بختیاری؛ ناهید شبانیان؛ علیرضا داودیان؛ حسین عزیزی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 اسفند 1401

https://doi.org/10.22071/gsj.2023.360975.2034

چکیده

کمپلکس دگرگونی موتهگلپایگان در مرکز پهنه دگرگونی سنندجسیرجان قرار دارد. اندازه‌گیری‌های پارامتر استرین با استفاده از بیضوی استرین از جمله نسبت استرین در صفحه اصلیXZ، بیضی استرین (RXZ)، شکل بیضی استرین (K) و شدت استرین(D)، برای کانی آمفیبول ‌در آمفیبولیت‌های دگرشکل شده موته-گلپایگان حالت کشیده یا دوکی شکل را نشان می‌دهند. چندین ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی زمین شناسی محیط زیست و مهندسی

ارزیابی شدت آلودگی عناصر بالقوه سمی در غبار درون‌ساختمانی کلانشهر تهران

ندا خواجویی؛ سروش مدبری؛ بهنوش خوش منش زاده؛ فاطمه رضویان

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 13 اسفند 1401

https://doi.org/10.22071/gsj.2023.378308.2045

چکیده

رشد جمعیت و افزایش شهرنشینی، انسان را در معرض آلاینده‌های شهری بیشتری قرار می‌دهد، به‌ویژه در شرایطی که مجبور به گذراندن مدتی طولانی در فضاهای بسته و با تهویه اندک هستند. این مطالعه، اولین پژوهش در باره آلاینده‌های غیرآلی درون‌ساختمانی شهر تهران است که با استفاده از شاخص های ژئوشیمیایی شدت آلودگی عناصر بالقوه سمی را در غبارهای ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی رسوب شناسی

بازسازی تغییرات دیرینه اقلیمی جیرفت در طول هولوسن پسین

علیرضا واعظی؛ وحید توکلی؛ عبدالمجید نادری بنی

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 25 اسفند 1401

https://doi.org/10.22071/gsj.2023.366231.2035

چکیده

در مطالعه حاضر به منظور بازسازی تغییرات دیرینه محیطی و اقلیمی جیرفت در طول 4000 سال گذشته، به بررسی شواهد متعدد رسوب شناسی و بیوژئوشیمی بر روی یک مغزه رسوبی پرداخته شده است. در حدود 3950 سال پیش از حاضر مقادیر پایین Ti/Al، Si/Al، C/N وCPI به همراه مقادیر بالای δ13COM، و Paq می تواند شواهدی از یک دوره مرطوب در جیرفت باشد. شواهد حاکی از کاهش نسبی رطوبت ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی زمین شناسی اقتصادی

شیمی کانی های سریسیت، پیریت و کالکوپیریت در زون دگرسانی فیلیک سامانه های پورفیری پرکام و آبدر

علیرضا زراسوندی؛ محسن رضایی؛ منصور عادل پور؛ حدیث پروانه

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 05 فروردین 1402

https://doi.org/10.22071/gsj.2023.351321.2015

چکیده

کانسارهای مس پورفیری پرکام (سارا) و آبدر در ارتباط با استوک‌های دیوریتی - کوارتزدیوریتی در بخش جنوبی کمربند ماگمایی ارومیه - دختر، واقع شده اند. هدف از این مطالعه بررسی شیمی کانی های سریسیتی، پیریت و کالکوپیریت در زون دگرسانی فیلیک این کانسارها می باشد. نتایج نشان داد تمرکز عناصر Zn، Ag، Au و As در نمونه های کالکوپیریت (به ترتیب با میانگین ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی آب شناسی

بررسی پتانسیل فرونشست دشت عجب شیر با استفاده از مدل های هوش‌مصنوعی و تکنیک تداخل‌سنجی راداری

ثریا نوری سنگراب؛ اصغر اصغری مقدم؛ ناصر جبرائیلی اندریان

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 05 فروردین 1402

https://doi.org/10.22071/gsj.2023.382187.2055

چکیده

طی سال‌های اخیر، با توجه به روند کاهشی بارش و افزایش پمپاژ از منابع آب زیرزمینی، نگرانی‌هایی از مخاطرات ناشی از کاهش حجم ذخایر آبخوان‌ و افت سطح آب‌زیرزمینی و فرونشست زمین ایجاد شده است. در دشت عجب‌شیر نیز به دلیل کاهش تدریجی سطح آب زیرزمینی، برآورد فرونشست و بررسی پتانسیل فرونشست برای جلوگیری از مخاطرات زیان‌بار آن در آینده، ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی سنگ شناسی

کروم اسپینل‌های غنی از Cr در واحد اولترامافیک گلاشکرد، کمپلکس فاریاب، جنوب شرق سنندج-سیرجان، ایران

افسانه ناصری اسفندقه؛ محمد رهگشای؛ ساسان باقری

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 05 فروردین 1402

https://doi.org/10.22071/gsj.2023.379697.2047

چکیده

کمربند افیولیتی حاجی‌آباد-اسفندقه-فاریاب به عنوان یکی از معروف‌ترین رخدادهای کرومیت‌دار در جنوب ایران می‌باشد. کمربند افیولیتی حاجی‌آباد-اسفندقه-فاریاب در سال‌های اخیر، کانون توجه بسیاری از زمین‌شناسان علاقمند به کمپلکس‌های افیولیتی و زمین‌شناسی اقتصادی بوده است. واحد اولترامافیک گلاشکرد شامل دونیت‌، هارزبورژیت‌های شدیداً ... بیشتر کمربند افیولیتی حاجی‌آباد-اسفندقه-فاریاب به عنوان یکی از معروف‌ترین رخدادهای کرومیت‌دار در جنوب ایران می‌باشد. کمربند افیولیتی حاجی‌آباد-اسفندقه-فاریاب در سال‌های اخیر، کانون توجه بسیاری از زمین‌شناسان علاقمند به کمپلکس‌های افیولیتی و زمین‌شناسی اقتصادی بوده است. واحد اولترامافیک گلاشکرد شامل دونیت‌، هارزبورژیت‌های شدیداً سرپانتینیتی شده، لایه‌های کرومیتیت و ورلیت در کمپلکس افیولیتی فاریاب واقع در جنوب شرق سنندج-سیرجان به عنوان یکی از مناطق کرومیت‌دار کمربند افیولیتی حاجی‌آباد-اسفندقه-فاریاب یافت شده ‌است. سنگ‌های اولترامافیک و کرومیتیت‌های ناحیه گلاشکرد از 20 تا بیش از 50 درصد مدال کرومیت تشکیل شده‌اند. کرومیت‌های مطالعه شده دارای بافت‌های متغیر توده‌ای، نواری و پراکنده می‌باشند. ژئوشیمی سنگ‌های اولترامافیک گلاشکرد نشان می‌دهد که میانگین غنی-شدگی Cr# کرومیت در سنگ‌های سرپانتینیت (دونیت و هارزبورژیت) و ورلیت برابر 70-80 = 100Cr/(Cr + Al) × و در کرومیتیت‌ها نسبتا بالاتر است [81 = 100Cr/(Cr + Al) ×]. بر اساس ویژگی‌های سنگ‌شناسی و شیمی کانی، واحد اولترامافیک گلاشکرد بخش گوشته‌ای مرتبط با افیولیت می‌باشد که توسط یک مذاب بونینیتی همگن گسترده در بالای زون سوپراسابداکشن تولید شده و کرومیتیت‌های کروم بالا و پریدوتیت‌های مرتبط را تشکیل داده ‌است.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی زمین ساخت

بررسی تغییرات مکانی و زمانی پارامتر های لرزه خیزی در امتداد سامانه گسلی درونه

محمد حسین تحریری؛ حمید صفاری

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 21 فروردین 1402

https://doi.org/10.22071/gsj.2023.387658.2068

چکیده

سامانه گسلی درونه با بیش از 700 کیلومتر طول، بعد از گسل اصلی زاگرس، به عنوان بزرگترین گسل ایران شناخته می‌شود. در این تحقیق، این سامانه گسلی به سه بخش اصلی تقسیم شده است زیرا سازوکار بخش های مختلف آن متفاوت است. بخش غربی دارای سازوکار امتداد لغز چپ بر با مولفه معکوس، بخش میانی امتدادلغز چپ بر و بخش شرقی با سازوکار معکوس گزارش شده است. ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی رسوب شناسی

الگوی رفتاری عناصر نادر خاکی در سامانه های مختلف رسوبی معدن مس درآلو : کاربردی در جهت مطالعات زیست محیطی

هدا باوی؛ سید رضا موسوی حرمی؛ محمد حسین محمودی قرائی؛ حامد زندمقدم؛ اسداله محبوبی؛ محمدرضا توحیدی

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 04 اردیبهشت 1402

https://doi.org/10.22071/gsj.2023.388297.2069

چکیده

الگوی تفکیک ژئوشیمیایی و رفتار محیطی عناصر کمیاب خاکی(ΣREE) در پنج سامانه مختلف رسوبی مرتبط با معدن مس درآلو مورد بررسی قرار گرفته‌است. برای این منظور، غلظت کل و الگوی تفکیک عناصر ΣREE با استفاده از هضم چند اسیدی و روش استخراج گزینشی mBCR مشخص شد. الگوهای نرمالیزاسیون ΣREE بر اساس NASC و UCC رسم شده است.تغییرات غلظت در پنج سامانه رسوبی ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی زمین شناسی اقتصادی

مطالعه دگرسانی ها، میانبارهای سیال و ترکیبات ایزوتوپ گوگرد و اکسیژن در کانسار مس پورفیری سرکوه، کرمان

شعله ملکشاهی؛ معصومه خلج معصومی؛ هادی محمددوست؛ مونا سجده ئی؛ شهرزاد ابوتراب

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 09 اردیبهشت 1402

https://doi.org/10.22071/gsj.2023.363665.2033

چکیده

محدوده اکتشافی سرکوه در استان کرمان، 6 کیلومتری جنوب باختری کانسار سرچشمه قرار گرفته است. دگرسانیهای منطقه شامل پتاسیک، پروپیلیتیک، فیلیک و آرژیلیک پیشرفته است. طبق مطالعات XRD، کانیهای اصلی شامل کوارتز، آلبیت و ایلیت، کانیهای فرعی شامل گوتیت، میکا- ایلیت،کلریت، کلسیت و به مقدار جزئی مگنتیت می‌باشد. کانه های مشاهده شده در منطقه، ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی زمین شناسی اقتصادی

زمین‌شیمی عناصر نادر خاکی نهشته بوکسیتی گانو، زون البرز شرقی، شمال ایران

مریم خسروی؛ ونچائو یو؛ جینتائو ژو

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 13 اردیبهشت 1402

https://doi.org/10.22071/gsj.2023.390681.2075

چکیده

نهشته بوکسیتی گانو در 90 کیلومتری شمال شرق سمنان در زون البرز شرقی، شمال ایران واقع شده است. کانسنگ‌های بوکسیتی به صورت عدسی‌های منفصل چینه‌سان با طول 6 کیلومتر و ضخامتی از 2 تا 20 متر در طول مرز بین کربنات‌های سازند الیکا و شیل، ماسه‌سنگ، سیلتستون و زغال‌سنگ سازند شمشک گسترش یافته‌ است. تجزیه‌های کانی‌شناسی نشان می‌دهند که کانسنگ‌های ... بیشتر نهشته بوکسیتی گانو در 90 کیلومتری شمال شرق سمنان در زون البرز شرقی، شمال ایران واقع شده است. کانسنگ‌های بوکسیتی به صورت عدسی‌های منفصل چینه‌سان با طول 6 کیلومتر و ضخامتی از 2 تا 20 متر در طول مرز بین کربنات‌های سازند الیکا و شیل، ماسه‌سنگ، سیلتستون و زغال‌سنگ سازند شمشک گسترش یافته‌ است. تجزیه‌های کانی‌شناسی نشان می‌دهند که کانسنگ‌های بوکسیتی حاوی کانی‌های دیاسپور، هماتیت، کائولینیت، کلریت، آناتاز، ایلیت، زونیت، گوتیت، کوارتز و دولومیت هستند.افزایش پتانسیل اکسیداسیون، حضور احتمالی کانی‌های فسفاتی ثانویه، نوسانات سطح سفره‌های آب‌های زیرزمینی و عملکرد سنگ بستر کربناته به عنوان یک بافر فعال نقش مهمی در تغییرات شدید بی‌هنجاری Ce (79/0–25/12) در کانسنگ‌ها داشته‌اند. تغییرات pH محلول‌های هوازده کننده، نوسانات سطح سفره آب‌های زیرزمینی، عملکرد سنگ بستر کربناته به عنوان یک عامل زمین‌شیمیایی و ترسیب همزمان کانی‌های آهن‌دار و روبش ترجیحی LREE(La–Eu) توسط هماتیت نقش مهمی در توزیع و تحرک عناصر نادر خاکی در کانسنگ‌های بوکسیتی داشته‌اند. با توجه به بررسی‌های زمین‌شیمیایی (نمودارهای دو متغیره بی‌هنجاری Eu در مقابل نسبت‌های TiO2/Al2O3 و Sm/Nd)، نهشته بوکسیتی گانو احتمالاً از هوازدگی سنگ‌های آذرین حدواسط بوجود آمده است.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی زمین شناسی اقتصادی

مطالعه ایزوتوپ‌های پایدار (S-H-O) جهت تعیین منشاء سیالات کانی‌ساز، در اسکارن آستمال، شمال‌باختر ایران

شهره حسن پور؛ سوسن ابراهیمی

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 17 اردیبهشت 1402

https://doi.org/10.22071/gsj.2023.375717.2041

چکیده

کانسار آستمال در شمال باختر ایران واقع شده و از لحاظ ساختاری در زون ماگمایی ارسباران قرار دارد. کانیسازی در این اسکارن، دراثر نفوذ توده گرانودیوریتی ائوسن-الیگوسن به داخل سنگهای کربناتی کرتاسه بالایی رخ داده است. کانیسازی در زون برون اسکارن مشاهده میشود و فرایند متاسوماتیک، پس از نفوذ توده گرانودیوریتی و دگرگون شدن آن، به درون سنگ ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی زمین شناسی اقتصادی

کانسار طلای هیرد، بلوک لوت، شرق ایران: مثالی از یک ذخیرة طلای مرتبط با توده‌های نفوذی احیایی نوع I

مریم امامی جعفری؛ سعید علیرضایی؛ ایرج رسا؛ یوخن کولب

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 08 خرداد 1402

https://doi.org/10.22071/gsj.2023.378434.2054

چکیده

کانسار طلای هیرد در بلوک لوت، همراهی نزدیکی با یک کمپلکس نفوذی حدواسط-مافیک دارد که در سنگ‌های آتشفشانی ائوسن جایگزین شده است. توده‌های نفوذی ترکیب گرانودیوریت تا دیوریت، هورنبلند-کوارتزمونزونیت و گابرو-دیوریت دارند و با CaO، FeOt و MgO به‌نسبت بالا و K2O+Na2O به‌نسبت پایین مشخص می‌شوند که نشانگر تبلور از یک ماگمای نه‌چندان تفریق‌یافته ... بیشتر کانسار طلای هیرد در بلوک لوت، همراهی نزدیکی با یک کمپلکس نفوذی حدواسط-مافیک دارد که در سنگ‌های آتشفشانی ائوسن جایگزین شده است. توده‌های نفوذی ترکیب گرانودیوریت تا دیوریت، هورنبلند-کوارتزمونزونیت و گابرو-دیوریت دارند و با CaO، FeOt و MgO به‌نسبت بالا و K2O+Na2O به‌نسبت پایین مشخص می‌شوند که نشانگر تبلور از یک ماگمای نه‌چندان تفریق‌یافته است. این ویژگی‌ها و عدد منیزیم به‌نسبت بالا (36/36 تا 32/52) می‌تواند نشانگر تاثیر منبع گوشته‌ای در زایش ماگمای مادر باشد. توده‌های نفوذی هیرد، متالومین‌اند و سرشت کالک‌آلکالن تا کالک‌آلکالن پتاسیم-بالا دارند و حاوی ایلمنیت به‌عنوان کانی همراه هستند. کانی‌سازی در هیرد به‌صورت رگه‌ای، رگچه‌ای و افشان در تودة نفوذی گرانودیوریتی و سنگ‌های آتشفشانی میزبان، همراه با دگرسانی‌های تورمالینی، سیلیسی و کربناتی رخ داده است. کانی‌های فلزی شامل پیروتیت، آرسنوپیریت، پیریت و کمتر از آن کالکوپیریت، گالن و اسفالریت است. طلا به‌صورت ذرات زیرمیکروسکوپی همراه با کانی‌های سولفیدی به‌ویژه پیریت و آرسنوپیریت نهشته شده است. با توجه به ویژگی‌های کانی‌شناسی و ژئوشیمیایی توده‌های نفوذی و کانی‌شناسی کانسنگ، کانسار طلای هیرد را می‌توان مشابه ذخایر مرتبط با گرانیتوئیدهای احیایی نوع I درنظر گرفت. کاهیدگی ماگمای مولد می‌تواند ناشی از وارد شدن مواد پوسته به محیط منبع و/یا برهمکنش ماگما با سنگ‌های پوسته‌ای غنی از مواد آلی باشد.

مشاهده مقاله

آمار و فرایند انتشار مقاله‌ها
تعداد دوره	18
تعداد شماره‌ها	72
تعداد مقالات	1,734
تعداد نویسندگان	3,259
تعداد مشاهده مقاله	846,259
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	1,207,018
نسبت مشاهده بر مقاله	488.04
نسبت دریافت فایل بر مقاله	696.09
تعداد مقالات ارسال شده	1,084
تعداد مقالات رد شده	525
درصد عدم پذیرش	48
تعداد مقالات پذیرفته شده	420
درصد پذیرش	39
زمان پذیرش (روز)	187
تعداد پایگاه های نمایه شده	13
تعداد داوران	756
زمان تا اولین اقدام	1
زمان تا اولین ارسال برای داوری	6

دوره 33 (1402)

دوره 32 (1401)

دوره 31 (1400)

دوره 30 (1399)

دوره 29 (1398-1399)

دوره 28 (1397-1398)

دوره 27 (1396-1397)

دوره 26 (1395-1396)

دوره 25 (1394-1395)

دوره 24 (1393-1394)

دوره 23 (1392-1393)

دوره 22 (1391-1392)

دوره 21 (1390-1391)

دوره 20 (1389-1390)

دوره 19 (1388-1389)

دوره 18 (1387-1388)

دوره 17 (1386-1387)

دوره 16 (1385-1386)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها