نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار، گروه زمین‌شناسی، پردیس علوم، دانشگاه یزد، یزد، ایران
چکیده
فوج دایک‌های مافیک توده گرانیتوئیدی زریگان در شمال بافق در ردیف‌های رسوبی- آتشفشانی کامبرین زیرین ایران مرکزی نفوذ کرده‌اند. این دایک‌ها از نظر سنگ‌شناسی در دو دسته گابرو- دیوریت و آلکالی گابرو قرار می‌گیرند. آلکالی‌گابروها جوانتر بوده و در افق‌های بالاتری نفوذ کرده‌اند. از نظر ژئوشیمیایی، گابرو-دیوریت‌ها دارای ماهیتی تولئیتی تا انتقالی با غنی شدگی LILE و HREE و تهی شدگی عناصر Nb و Ta هستند. در مقابل، آلکالی‌گابروها ماهیتی آلکالن سدیک داشته، غنی شدگی Nb و Ta و نسبت بالای LREE به HREE نشان می‌دهند. ماگمای مادر گابرو-دیوریت‌ها از ذوب بخشی گوشته لیتوسفر زیر قاره‌ای متاثر از سازنده‌های فرورانش و در تعادل با اسپینل لرزولیت حاصل شده‌است اما آلکالی‌گابروها از ژرفای بیشتر و ذوب بخشی درجه کم یک گوشته استنوسفری غنی شده در تعادل با گارنت لرزولیت سرچشمه گرفته‌اند. این دایک‌ها در یک محیط کشش درون کمان مرتبط با فرورانش حاشیه قاره شکل گرفته‌اند. هندسه و سازوکار حرکت گسل‌های پی سنگی پشت بادام و کوهبنان سبب چرخش پادساعتگرد بخش میان این دو گسل، شکستگی پوسته، نازک شدگی لیتوسفر و برآمدگی استنوسفری شده‌است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
کتابنگاری
آقانباتی، ع.، 1383- زمین شناسی ایران، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 606 صفحه.
حسینی، ب.، احمدی، ا. و قنبری دولت آبادی، م.، 1396- منشأ و جایگاه تکتونوماگمایی دایک‌های شمال مشهد اردهال، فصلنامه علمی-پژوهشی علوم زمین، 26، 104، صفحه 198 - 187.
سرحدی ن.، احمدی ع.، فیروزکوهی ز. و جامی م.، 1396- سنگ‌شناسی و ژئوشیمی دایک های مزوکرات و ملانوکرات در پیکره گرانودیوریتی لخشک، شمال باختر زاهدان، 26، 104، ، صفحه 162-149.
قاسمی، ح.، رستمی حصوری، م. و صادقیان، م.، 1397- ماگماتیسم بازی در حوضه کششی پشت کمانی ژوراسیک زیرین- میانی در لبه شمالی پهنه های ایران مرکزی جنوب البرزشرقی، شاهرود - دامغان، فصلنامه علوم زمین، سال بیست و هفتم، شماره 107 ، صفحه 136-123.
گل‌گرم، ش.، رشیدنژادعمران، ن.، مسعودی، ف.و وهاب زاده، ق.، 1391- گرانیت زریگان- ماگمایی یا متاسوماتیک؟ نشریه علوم دانشگاه خوارزمی، صفحه825-840 .
مجیدی، ج. و باباخانی، ع.ر.، 1379- نقشه زمین شناسی 100000 / 1 آریز، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
موسوی ماکویی، ع.، 1377- بررسی پترولوژی گرانیت ناریگان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
نیک تبار س.م. و رشیدنژادعمران، ن.، 1395- ژئوشیمی و سنگ نگاری سیل های مافیک در سری ریزو، شمال بافق (ایران مرکزی)، دوره 5، شماره3، صفحه 261-267.
نیک تبار س.م.، 1387- مطالعه سنگ شناسی، ژئوشیمی و پترولوژی توده‌های دیوریتی و سیلهای گابروئی در شمال بافق (ایران مرکزی)، پایان نامهکارشناسی ارشد تربیت مدرس، 139 صفحه.
یزدی، م.، رسا، ا.، نوریان رامشه، ز.، کتابداری، م. و بسکابادی، ا.، 1390- آلبیت زایی در سنگ های آذرین منطقه چاه جوله، مجله علوم پایه دانشگاه آزاد اسلامی، نسخه 21، صفحه 125-141.
References
Alici P., Temel A., Gourgaud A., Kieffer G. and Gundogdu M.N., 1998- Petrology and geochemistry of potassic rocks in the Go¨lcu¨k area Isparta, SW Turkey/: genesis of enriched alkaline magmas Journal of Volcanology and Geothermal Research 85,423-446. https://doi.org/10.1016/s0377-0273 (98)00065-1.
Bazoobandi, M.H., Arian, M.A., Emami, M.H., Tajbakhsh, G. and Yazdi, A., 2015- Geodynamics of Dikes in North of Saveh , Open Journal of Ecology, 5(09), 452. https://doi.org/10.4236/oje.2015.59037
Berberian, M. and King, G.C.P., 1981- Towards a paleogeography and tectonic evolution of Iran, Canadian Journal of Earth Sciences, 18, 210-265. https://doi.org/10.1139/e81-019.
Bhat, M.I., Le Fort, p. and Ahmad, T., 1994- Bafliaz volcanics, NW Himalaya: Origin of a bimodal, tholeiite and alkalibasalt suite, Chem. Geol., 114(3-4). 217-234, doi: 10.1016/0009-2541(94)90054-X. https://doi.org/10.1016/0009-2541(94)90054-x.
Bursik, M., 2009- A general model for tectonic control of magmatism: Examples from Long Valley Caldera (USA) and El Chichón (México). Geofísica internacional, 48(1), 171-183.
Cabanis, B. and Thieblemont, D., 1988- La discrimination des tholeiites continentales et des basaltes arriere-arc; proposition d'un nouveau diagramme, le triangle Th-3xTb-2xTa. Bulletin de la Société Géologique de France, 4(6), 927-935, https://doi.org/10.2113/gssgfbull.iv.6.927.
Cox, K.G., Bell, J.D. and Pankhurst, R.J., 1979- The interpretation of igneuos rocks, Allen and unwin, London, 450 P.
Ernst, R.E., Head, J.W., Parfitt, E., Grosfils, E. and Wilson, L., 1995- Giant radiating dyke swarms on Earth and Venus, Earth-Science Reviews, 39. 1-58. https://doi.org/10.1016/0012-8252(95)00017-5.
Gao, Z., Zhang, H., Yang, H., Pan, F., Luo, B., Guo, L., Xu, W., Tao, L., Zhang, L. and Wu, J., 2018- Back-arc basin development: constraints on geochronology and geochemistry of arc like and OIB-like basalts in the Central Qilian block (Northwest China), Lithos, 310- 311, 255–268. https://doi.org/10.1016/j.lithos.2018.04.002 .
Hou, G., 2012- Mechanism for three types of mafic dyke swarms. Geoscience Frontiers, 3(2), 217-223. https://doi.org/10.1016/j.gsf.2011.10.003.
Irvine, T.N. and Baragar, W.R.A., 1971- A guide to the chemical classification of the common volcanic rocks, Canadian journal of earth science, V., 8, P., 523-276. https://doi.org/10.1139/e71-055.
Jiang, H., Han, J., Chen, H., Zheng, Y., Lu, W., Deng, G. and Tan, Z., 2017- Intra-continental back-arc basin inversion and Late Carboniferous magmatism in Eastern Tianshan, NW China: constraints from the Shaquanzi magmatic suite, Geosci. Front, 8. 1447–1467. https://doi.org/10.1016/j.gsf.2017.01.008.
Kjøll, H. J., Galland, O., Labrousse, L. and Andersen, T. B., 2019- Deep section of a Neoproterozoic fossil magma rich rifted margin exposed, EGU General Assembly 2019, V., 19: Vienna.
Koglin, N., Kostopoulous, D. and Reischmann, T., 2009- Geochemistry, petrogenesis and tectonic setting of the Samothraki mafic suite, Trace-element, isotopic and zircon age constraints, Tectonophysics, NE Greece, 473. 53-68. https://doi.org/10.1016/j.tecto.2008.10.028.
Liao, F.X., Zhang, L., Chen, N.S., Sun, M., Santosh, M., Wang, Q.Y. and Mustafa, H.A., 2014- Geochronology and geochemistry of meta-mafic dykes in the Quanji Massif, Paleoproterozoic evolution of the Tarim Craton and implications for the assembly of the Columbia supercontinent, Precambr. Res., NW China, 249.33-56. https://doi.org/10.1016/j.precamres.2014.04.015.
Liu, H.C., Xia, X.P., Lai, C.K., Gan, C.S., Zhou, Y.Z. and Huangfu, P.P., 2018- Break-away of South China from Gondwana, Insights from the Silurian high-Nb basalts and associated magmatic rocks in the Diancangshan-Ailaoshan fold belt, SW China, Lithos, 318-319, 194-208. https://doi.org/10.1016/j.lithos.2018.08.014.
Masoodi, M., Yassaghi, A., Nogole Sadat, M.A.A., Neubauer, F., Bernroider, M., Friedl, G.,Genser, J. and Houshmandzadeh, A., 2013- Cimmerian evolution of the Central Iranianbasement, evidence from metamorphic units of the Kashmar–Kerman Tectonic Zone, Tectonophysics, 588, 189-208. https://doi.org/10.1016/j.tecto.2012.12.012.
Meschede, M., 1986- A method of discriminating between different types of midocean ridge basalts and continental tholeiites with the Nb-Zr-Y diagram, Chemical Geology, 56, 207-218. https://doi.org/10.1016/0009-2541(86)90004-5.
Middlemost, E.A.K., 1989- Iron oxidation ratios, norms and the classification of volcanic rocks, Chemical Geology, 77, 19-26.https://doi.org/10.1016/0009-2541 (89)90011-9.
Niu, Y.L. and O’Hara, M.J., 2003- Origin of ocean island basalts, a new perspective from petrology, geochemistry and mineral physics considerations, Journal of Geophysical Research, 108. B4 (2209), doi:10.1029/2002JB002048 .https://doi.org/10.1029/2002jb002048.
Parsons, T., Sleep, N.H., Thompson, G.A., 1992- Host rock rheology controls on the emplacement of tabular intrusions, Implications for underplating of extending crust, Tectonics, 11.1348-1356 .https://doi.org/10.1029/92tc01105.
Pearce, J.A. and Cann, J.R., 1973- Tectonic setting of basic volcanic rocks determined using trace element analyses, Earth Planet. Sci. Lett., 19, 290-300. https://doi.org/10.1016/0012-821x(73)90129-5.
Pearce, J.A. and Stern, R.J., 2006- Origin of back-arc basin magmas, trace element and isotope perspectives. In: Christie, D.M., Fisher, C.R., Lee, S.M., Givens, S. (Eds.), Geophysical Monograph Book Series, pp. 63–86. https://doi.org/10.1029/166gm06.
Pearce, J.A., 1982- Trace element characteristics of lavas from destructive plate boundaries. In: Thorpe, R.S. (Ed.), Andesites: Orogenic Andesites and Related Rocks. John Wiley and Sons, 252-548.
Pearce, J.A., Harris, N.B.W. and Tindle, A.G., 1984- Trace element discrimination diagrams for the tectonic interpretation of granitic rocks. J. Petrol., 25, 956-983. https://doi.org/10.1093/petrology/25.4.956.
Pollard, D.D., 1987- Elementary fractures mechanics applied to the structural interpretation of dykes. In: Halls, H.C., Fahrig, W.H. (Eds.), Mafic Dyke Swarms, vol. 34. Geological Association of Canada Special Paper, pp. 524.
Rajabi, A., Canet, C., Rastad, E. and Alfonso, P., 2015- Basin evolution and stratigraphic correlation of sedimentary-exhalative Zn. Pb deposits of the Early Cambrian Zarigan. Chahmir Basi Central Iran, Ore Geology Reviews, 64. 328-353. https://doi.org/10.1016/j.oregeorev.2014.07.013.
Ramezani, J. and Tucker, R., 2003- The Saghand region, Central Iran: U/Pb geochronology, petrogenesis and implication for Gondwana tectonics. American Journal of Science 303, 622–665. https://doi.org/10.2475/ajs.303.7.622.
Sun, S. and McDonough, W.F., 1989- Chemical and isotopic systematics of oceanic basalts, Implications for mantle composition and processes, In: Saunders AD, Norry MJ, eds. Magmatism in the ocean basins. Boston, Blackwell Scientific: 313-345. https://doi.org/10.1144/gsl.sp.1989.042.01.19.
Tajbakhsh, G., Moosavizadeh, M. and Eslami Farsani, S., 2017 - Mineralogy and Geothermobarometry of Micro Gabbro-Diorite Dykes in Zarigan Acidic Pluton, The 36th National and the 3rd International Geosciences Congress of Iran.
Tao, L., Zhang, H., Yang, H., Gao, Z., Pan, F. and Luo, B., 2018- Initial back-arc extension, Evidence from petrogenesis of early Paleozoic MORB-like gabbro at the southern Central Qilian block, NW China, Lithos, 322. 166-178. https://doi.org/10.1016/j.lithos.2018.10.015.
Wang, D.Z. and Shu, L.S., 2012- Late Mesozoic basin and range tectonics and related magmatism in Southeast China, Geoscience Frontiers, 3.109-124 .https://doi.org/10.1016/j.gsf.2011.11.007.
Wang, K., Plank, T., Walker, J.D. and Smith, E.I., 2002- A mantle melting profile across the Basin and Range, Journal of Geophysical Research: Solid Earth, SW USA, 107(B1), ECV, 55-1. https://doi.org/10.1029/2001jb000209.
Wood, D.A., 1980- The application of a Th-Hf-Ta diagram to problems of tectonomagmatic classification and to establishing the nature of crustal contamination of basaltic lavas of the British tertiary volcanic province, Earth & Planetary Science Letters, 50, 11-30. https://doi.org/10.1016/0012-821x(80)90116-8.
Xia, L. and Li, X., 2019- Basalt geochemistry as a diagnostic indicator of tectonic setting, Gondwana Res, 65, 43-67. https://doi.org/10.1016/j.gr.2018.08.006.
Zhang, J. J., Zheng, Y. F., and Zhao, Z. F., 2009- Geochemical evidence for interaction between oceanic crust and lithospheric mantle in the origin of Cenozoic continental basalts in east-central China. Lithos, 110(1-4), 305-326. https://doi.org/10.1016/j.lithos.2009.06.029.
)