نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 کارشناسی ارشد، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
2 استاد، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
3 استادیار، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
چکیده
در‌این‌مطالعه، سازند تله‌زنگ به‌سن پالئوسن‌پسین در جنوب‌غرب کرمانشاه ازنظر خصوصیات ژئوشیمی‌عنصری وفرآیندهای دیاژنزی تأثیرگذار درطی تدفین موردبررسی قرارگرفته‌است. این سازند درتوالی مطالعه‌شده 282 متر ضخامت‌دارد که عمدتاًازسنگ‌آهک‌های دریایی کم‌عمق به‌همراه میان‌لایه‌های مارن‌و‌دولومیت تشکیل‌شده‌است. مهمترین فرآیندهای دیاژنزی این سازند میکرایتی‌شدن، انواع‌تخلخل‌ها، سیمانی‌شدن، دولومیتی‌شدن و فشردگی می‌باشد. باتوجه‌به بافت سنگ وفراوانی ذرات اسکلتی ناپایدار (جلبک سبز و دوکفه‌ای)، تخلخل و سیمانی‌شدن بیشترین سهم را در بین فرآیندهای دیاژنزی شناسایی شده دارند. مطالعات میکروسکوپی وژئوشیمیایی نشان‌می‌دهد که این فرآیندها درمراحل ائوژنز و مزوژنز ابتدایی و درمحیط‌های دریایی، متائوریک و تدفینی کم‌عمق انجام شده‌اند. شواهد نشان‌می‌دهدکه کربنات‌های سازند تله‌زنگ تدفین عمیق را بعداز ته‌نشست درطی دیاژنز تحمل نکرده‌اند. سیالاتی که درطی‌تدفین بخش‌های زیرین این سازندرا تحت‌تأثیر قراردادهاست عمدتاً ماهیتی دریایی داشته وبه‌سمت بالای توالی علاوه بر آب‌دریا به‌میزان کمتر سیالات متائوریک نیز در طی دیاژنز، کربنات‌های دریایی سازند تله‌زنگ را تحت‌تأثیر قراردادهاست. بالا بودن نسبت استرانسیوم به منگنز (میانگین5/27) و نسبت استرانسیوم‌به‌کلسیم (میانگین61/1) و همچنین مقادیر پایین آهن (میانگین 78 پی‌پی‌ام) ومنگنز (میانگین 27 پی‌پی‌ام) بیانگر سیستم دیاژنتیکی بسته با تبادل آب‌به‌سنگ پایین برای کربنات‌های سازند تله‌زنگ است که این‌مقدار‌دربخش‌های بالایی‌توالی به‌طور نسبی افزایش می‌یابد. دلیل‌این‌افزایش می‌تواندبه‌تأثیرسیالات‌متائوریک باتوجه‌به حضورناپیوستگی‌فرسایشی بزرگ‌مقیاسی باشد که در رأس سازند تله‌زنگ و درزیر ماسه‌سنگ‌ها و کنگلومراهای قرمزرنگ سازندکشکان قرارگرفته‌است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
کتابنگاری
آدابی، م. ح.، 1390- ژئوشیمی رسوبی، انتشارات آرین زمین، چاپ دوم، 503 ص.
آقانباتی، س. ع.، 1392- زمین‌شناسی ایران، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 586 ص.
زهدی، ا.، 1386- ژئوشیمی، دیاژنز و محیط رسوبی سازند تله‌زنگ در مقطع نمونه در تاقدیس لنگر (دزفول) و مقایسۀ آن با مقطع سطح‌الارضی تاقدیس کیالو (دهلران)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، 154 ص.
زهدی، ا. و آدابی، م. ح.، 1388- رسوب‌گذاری، دیاژنز و زمین‌شیمی سازند تله‌زنگ، جنوب لرستان، فصلنامه علمی پژوهشی علوم زمین، شماره 71، ص. 105 تا 114. DOI: 10.22071/GSI.2010.56997.
شلالوند، م.، 1398- ژئوشیمی، دیاژنز و محیط رسوبی نهشته‌های کربناته سازند تله‌زنگ در جنوب و جنوب غرب کرمانشاه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، 213 ص.
شلالوند، م.، آدابی، م. ح. و زهدی، ا.، 1398 الف- محیط رسوبی، چینه‌نگاری سکانسی و ژئوشیمی عنصری سازند تله‌زنگ در جنوب کرمانشاه، مجله پژوهش‌های چینه‌نگاری و رسوب‌شناسی، دوره 35، شماره 2، ص. 25 تا 48. DOI:10.22108/JSSR.2019.117426.1105.
شلالوند، م.، آدابی، م. ح. و زهدی، ا.، 1398 ب- سنگ‌نگاری، زمین‌شیمی و مدل دولومیتی‌شدن سازند تله‌زنگ (پالئوسن پسین- ائوسن پیشین) در جنوب و جنوب باختر کرمانشاه، مجلۀ رسوب‌شناسی کاربردی دانشگاه بوعلی سینا همدان، (13) 7، ص. 149 تا 166. DOI: 10.22084/PSJ.2020.20357.1226.
مطیعی، ه.، 1382- زمین‌شناسی ایران، چینه‌شناسی زاگرس، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 536 ص.
References
Adabi, M. H., and Asadi Mehmandosti, E., 2008- Microfacies and geochemistry of the Ilam Formation in the Tang-E Rashid area, Izeh, S.W. Iran. Journal of Asian Earth Sciences, 33, 267–277.https://doi.org/10.1016/j.jseaes.2008.01.002.
Adabi, M. H., and Rao, C. P., 1991- Petrographic and geochemical evidence for original aragonite mineralogy of upper Jurassic carbonates (Mozduran formation), Sarakhs area, Iran. Sedimentary Geology, 72(3-4), 253–267. https://doi.org/10.1016/0037-0738(91)90014-5.
Adabi, M. H., Salehi, M. A., and Ghabeishavi, A., 2010- Depositional environment, sequence stratigraphy and geochemistry of Lower Cretaceous carbonates (Fahliyan Formation), south-west Iran. Journal of Asian Earth Sciences, 39(3), 148–160.https://doi.org/10.1016/j.jseaes.2010.03.011.
Adams, A., and Diamond, L. W., 2017- Early diagenesis driven by widespread meteoric infiltration of a Central European carbonate ramp: A reinterpretation of the Upper Muschelkalk. Sedimentary Geology, 362, 37–52. https://doi.org/10.1016/j.sedgeo.2017.10.002.
Aghajani, F., and Aleali, M., 2019- Facies distribution, depositional environment, and diagenetic features of the Permian Jamal Formation, Central Iran basin. Carbonates and Evaporites, 34(4), 1799–1813. https://doi.org/10.1007/s13146-019-00528-w.
Alavi, M., 2004- Regional stratigraphy of the Zagros fold-thrust belt of Iran and its proforland evolution. American Journal of Science, 304, 1-20. https://doi.org/10.2475/ajs.304.1.1.
Ali, A., Wagreich, M., and Strasser, M., 2018- Depositional constraints and diagenetic pathways controlling petrophysics of Middle Miocene shallow-water carbonate reservoirs (Leitha limestones), Central Paratethys, Austria-Hungary. Marine and Petroleum Geology, 91, 586–598. https://doi.org/10.1016/j.marpetgeo.2018.01.031.
Asadi Mehmandosti, E., Adabi, M. H., and Woods, A. D., 2013- Microfacies and geochemistry of the Middle Cretaceous Sarvak Formation in Zagros Basin, Izeh Zone, SW Iran. Sedimentary Geology, 293, 9–20.https://doi.org/10.1016/j.sedgeo.2013.04.005.
Awais, M., Hanif, M., Khan, M. Y., Jan, I. U.. and Ishaq, M., 2018- Relating petrophysical parameters to petrographic interpretations in carbonates of the Chorgali Formation, Potwar Plateau, Pakistan. Carbonates and Evaporites, 34(3), 581–595.https://doi.org/10.1007/s13146-017-0414-x.
Beigi, M., Jafarian, A., Javanbakht, M., Wanas, H. A., Mattern, F.. and Tabatabaei, A., 2017- Facies analysis, diagenesis and sequence stratigraphy of the carbonate-evaporite succession of the Upper Jurassic Surmeh Formation: Impacts on reservoir quality (Salman Oil Field, Persian Gulf, Iran). Journal of African Earth Sciences, 129, 179–194.https://doi.org/10.1016/j.jafrearsci.2017.01.005.
Braud, J., 1978- Geological map of Kermanshah, 1:250000 scale. Geological Survey of Iran.
Dickson, J. A. D., 1965- A modified staining technique for carbonate in thin section. Nature, 205:578. https://doi.org/10.1038/205587a0.
Falcon, N. L., 1961- Major earth-flexing in the Zagros Mountains of South-west Iran: Quarterly Journal of Geological Society of London, 117(4), 367-376. https://doi.org/10.1144/gsjgs.117.1.0367.
Flugel, E., 2010- Microfacies Analysis of Carbonate Rocks. Analysis, Interpretation and Application. Springer, Berlin, 976 p. https://doi.org/10.1007/978-3-642-03796-2.
Granier, B., Clavel, B., and Charollais, J., 2016- Comments on “Estimating the impact of early diagenesis on isotope records in shallow-marine carbonates: A case study from the Urgonian platform in western Swiss Jura”. Carnets de Géologie (Notebooks on Geology), 16(17), 417–429. https://doi.org/10.4267/2042/61385.
Guo, C., Chen, D., Zhou, X., Ding, Y., Wei, W., and Zhang, G., 2018- Depositional facies and cyclic patterns in a subtidal-dominated ramp during the Early-Middle Ordovician in the western Tarim Basin (NW China). Facies, 64(3), 29 p. https://doi.org/10.1007/s10347-018-0529-0.
Hood, A. V. S., Planavsky, N. J., Wallace, M. W., and Wang, X., 2018- The effects of diagenesis on geochemical paleoredox proxies in sedimentary carbonates. Geochimica et Cosmochimica Acta, 232, 265–287.https://doi.org/10.1016/j.gca.2018.04.022 .
Hoseinabadi, M., Mahboubi, A., Shabestari, G. M., and Motamed, A., 2016- Depositional environment, diagenesis, and geochemistry of Devonian Bahram formation carbonates, Eastern Iran. Arabian Journal of Geosciences, 9(1), 70, 1-25.https://doi.org/10.1007/s12517-015-2056-4.
Hua, G., Yuansheng, D., Lian, Z., Jianghai, Y., Hu, H., Min, L., and Yuan, W., 2013- Trace and rare earth elemental geochemistry of carbonate succession in the Middle Gaoyuzhuang Formation, Pingquan Section: implications for Early Mesoproterozoic ocean redox conditions. Journal of Palaeogeography, 2: 209-221.https://doi.org/10.3724/SP.J.1261.2013.00027.
Irajian, A. A., Bazargani-Guilani, K., Mahari, R., Solgi, A., Moshrefizadeh, A., and Alnaghian, H., 2017- Rock types of the Kangan Formation and the effects of pore-filling minerals on reservoir quality in a gas field, Persian Gulf, Iran. Arabian Journal of Geosciences, 10 (272). 21 p. https://doi.org/10.1007/s12517-017-3014-0.
Ishaq, M., Jan, I. U., Hanif, M., and Awais, M., 2018- Microfacies and diagenetic studies of the early Eocene Sakesar Limestone, Potwar Plateau, Pakistan: approach of reservoir evaluation using outcrop analogue. Carbonates and Evaporites, 34(3), 623–656. https://doi.org/10.1007/s13146-018-0430-5.
Jamalian, M., and Adabi, M. H., 2014- Geochemistry, microfacies and diagenetic evidences for original aragonite mineralogy and open diagenetic system of Lower Cretaceous carbonates Fahliyan Formation (Kuh-e Siah area, Zagros Basin, South Iran). Carbonates and Evaporites, 30(1), 77–98. https://doi.org/10.1007/s13146-014-0211-8.
Javanbakht, M., Wanas, H. A., Jafarian, A., Shahsavan, N., and Sahraeyan, M., 2018- Carbonate diagenesis in the Barremian-Aptian Tirgan Formation (Kopet-Dagh Basin, NE Iran): Petrographic, geochemical and reservoir quality constraints. Journal of African Earth Sciences, 144, 122–135. https://doi.org/10.1016/j.jafrearsci.2018.04.016.
Lan, X., Liu, H., Lü, X., Yang, Y., and Dong, L., 2020- Geological and geochemical implications of the complicated carbonate diagenetic process in the Lower Ordovician buried hills of the eastern Tazhong Low Rise, NW China, using Well M1 as an example. Carbonates and Evaporites, 35(14), 15 p.https://doi.org/10.1007/s13146-019-00542-y .
Li, F., Yan, J., Algeo, T., and Wu, X., 2013- Paleoceanographic conditions following the end-Permian mass extinction recorded by giant ooids (Moyang, South China). Global and Planetary Change, 105, 102–120. https://doi.org/10.1016/j.gloplacha.2011.09.009 .
Li, Z., Goldstein, R. H., and Franseen, E. K., 2017- Meteoric calcite cementation: diagenetic response to relative fall in sea-level and effect on porosity and permeability, Las Negras area, southeastern Spain. Sedimentary Geology, 348, 1–18. https://doi.org/10.1016/j.sedgeo.2016.12.002.
Lucia, F. J., 2007- Carbonate Reservoir Characterization.2nd edition, New York, Springer-Verlag, 336 p. https://doi.org/10.1007/978-3-540-72742-2.
Messadi, A. M., Mardassi, B., Ouali, J. A., and Touir, J., 2016- Sedimentology, diagenesis, clay mineralogy and sequential analysis model of Upper Paleocene evaporite-carbonate ramp succession from Tamerza area (Gafsa Basin: Southern Tunisia). Journal of African Earth Sciences, 118, 205–230. https://doi.org/10.1016/j.jafrearsci.2016.02.020.
Milliman J. D., 1974- Marine Carbonates, Springer-verlag, New York, 375p.
Morad, S., Ketzer, J. M., and De Ros, L. F., 2013- Linking Diagenesis to Sequence Stratigraphy: An Integrated Tool for Understanding and Predicting Reservoir Quality Distribution.International association of sedimentologists, special publications, 45, 1-36. https://doi.org/10.1002/9781118485347.ch1.
Oluwajana, O. A., Ehinola, O. A., Ofiwe, C. U., Akhayere, E., and Egunjobi, K., 2020- Depositional environment and diagenesis of Late Cretaceous-Early Paleogene carbonates on the Benin flank, southwestern Nigeria. Journal of African Earth Sciences, 163, p. 103762. https://doi.org/10.1016/j.jafrearsci.2020.103762.
Rao, C. P., and Adabi, M. H., 1992- Carbonate minerals, major and minor elements and oxygen and carbon isotopes and their variation with water depth in cool, temperate carbonates, western Tasmania, Australia. Marine Geology, 103(1-3), 249–272. https://doi.org/10.1016/0025-3227(92)90019-e .
Rao, C. P., and Amini, Z. Z., 1995- Faunal relationship to grain-size, mineralogy and geochemistry in recent temperate shelf carbonates, western Tasmania, Australia. Carbonates and Evaporites, 10(1), 114–123. https://doi.org/10.1007/bf03175247.
Rao, C. P., 1991- Geochemical differences between subtropical (Ordovician), cool temperate (Recent and Pleistocene) and subpolar (Permian) carbonates, tasmania, australia. Carbonates and Evaporites, 6(1), 83–106. https://doi.org/10.1007/bf03175385.
Robinson, P., 1980- Determination of calcium, magnesium, manganese, strontium and iron in the carbonate fraction of limestones and dolomites. Chemical Geology, 28: 135-146.https://doi.org/10.1016/0009-2541(80)90041-8 .
Seibel, M. J., and James, N. P., 2017- Diagenesis of Miocene, incised valley-filling limestones; Provence, Southern France. Sedimentary Geology, 347, 21–35. https://doi.org/10.1016/j.sedgeo.2016.09.006.
Tavakoli, V., and Jamalian, A., 2018- Microporosity evolution in Iranian reservoirs, Dalan and Dariyan formations, the central Persian Gulf. Journal of Natural Gas Science and Engineering, 52, 155–165.https://doi.org/10.1016/j.jngse.2018.01.028 .
Teillet, T., Fournier, F., Gisquet, F., Montaggioni, L. F., Borgomano, J., Villeneuve, Q., and Hong, F., 2019- Diagenetic history and porosity evolution of an Early Miocene carbonate buildup (Upper Burman Limestone), Yadana gas field, offshore Myanmar. Marine and Petroleum Geology, 109, 589–606.https://doi.org/10.1016/j.marpetgeo.2019.06.044.
Tucker, M.E., 2003- Sedimentary Petrology: An Introduction to the Origin of Sedimentary Rocks, Third edition, Blackwell, Oxford, 260 p.
)