نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استادیار، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

4 دانشجوی دکتری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

حوضه چله در جنوب استان کرمانشاه و در واحد زاگرس چین‌خورده قرار دارد. با توجه به گستردگی سازندهای آهکی و وجود گسل‌ها و درزه‌های زمین‌ساختی، لند فرم‌های کارستی تکامل‌یافته‌ای در این حوضه شکل گرفته است. هدف این پژوهش، بررسی توسعه‌یافتگی کارست و میزان تأثیر عوامل مختلف در نفوذپذیری سازند‌ها است. داده‌های اصلی پژوهش را نقشه‌های توپوگرافی و زمین‌شناسی و نیز عکس‌های هوایی به همراه داده‌های آب‌شناسی وزارت نیرو تشکیل داده‌اند. در مطالعه موجود 9 عامل محیطی به عنوان متغیرهای مستقل و زمین‌ریخت‌شناسی شکل‌های کارستی به عنوان متغیر وابسته مورد بررسی قرار گرفتند.نخست معیارها و عوامل کمی و کیفی شناسایی شد. سپس با انجام کارهای میدانی و پرسش‌نامه، این معیارها و عوامل با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی تجزیه و تحلیل شدند. در پایان در محیط GIS نقشه‌های هم‌پوشانی تهیه و یکسان‌سازی عوامل و تصحیح پایانی با کمک منطق فازی انجام شد. به منظور نتیجه‌گیری بهتر، منطقه از نظر توسعه و تحول کارست به چهار بخش تقسیم شد. تلفیق لایه‌های اطلاعاتی، نقش مؤثر سنگ‌شناسی (سازند آسماری) را در فرایند توسعه‌‌یافتگی کارست نشان می­دهد. همچنین کارست در بلندی‌های جنوبی حوضه و زمین‌های مسطح در رأس تاقدیس شمالی و نیز در امتداد گسل اصلی منطقه توسعه‌یافتگی کامل‌تری دارد. مناطق توسعه‌یافته کارست 95/107 کیلومتر مربع یا به عبارتی 5/22 درصد از مساحت حوضه را به خود اختصاص داده است. همچنین پهنه با توسعه متوسط کارست 34 درصد از مساحت حوضه را پوشش می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

رضائی، م. ت. و  زمانی، ا.، 1377- ارتباط سیستم ساختمانی و کارست‌‌شدگی، مجموعه مقالات دومین سمپوزیوم بین‌المللی منابع آب کارست در ایران، تهران،
سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح عکس‌های هوایی در مقیاس تقریبی  55000 :1 سال 1355.
سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، 1375- نقشه‌های توپوگرافی مقیاس 50000 :1 برگ‌های کال‌کش، ایوان­غرب، گواور.
سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، 2002- تصویر ماهواره‌ای IRS قطعه تحت پوشش منطقه زاگرس باختری.
سازمان زمین‌شناسی کشور ، نقشه زمین‌شناسی مقیاس  1:100000  برگ‌های کرند و ایلام.
سازمان هواشناسی کشور، داده‌های هواشناسی ایستگاه سینوپتیک اسلام‌آباد غرب، سال‌های 1987- 2005 میلادی.
عشقی، ا. و  ثروتی ، م. ر.، 1383- ویژگی‌های ژئومورفولوژیکی مناظر کارستی در حوضه آبریز کارده (شرق زون کپه‌داغ)، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 48،          ص 15- 1.
قصی‌اویلی، ج.، 1376- مطالعه لیتواستراتیگرافی و بررسی کارستی شدن رخنمون‌های کربناته منطقه نوا- قلاجه در باختر استان کرمانشاه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
کاظمی، ر.،  غیومیان، ج. و  جلالی، ن.، 1385-  بررسی نقش عوامل ساختاری در فراوانی منابع آب در منطقه کارستی لار با استفاده از سنجش از دور و GIS، پژوهش و سازندگی در منابع طبیعی، شماره 73.
ملکی، ا. و  شوهانی، د.، 1386- پهنه‌بندی و تحول کارست استان کرمانشاه با استفاده از GIS، مجموعه مقالات کنفرانس بررسی منابع آب استان کرمانشاه، انتشارات          چشمه هنر و دانش، ص 60- 41.
ملکی، ا.، اویسی، م. و غلامی‌راد، ز.، 1386- بررسی تأثیر تکتونیک بر تحول چشمه‌های کارستی استان کرمانشاه با استفاده از روش رادار  GPR، مجموعه مقالات کنفرانس بررسی منابع آب استان کرمانشاه، انتشارات چشمه هنر و دانش، ص 76- 61.
ملکی، ا. و محمودی، ف.، 1380- تحول کارست و نقش آن در منابع آب زیرزمینی در ناهمواری‌های بیستون پرآو (کرمانشاه)، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 40،             ص 93- 106.
وحدتی، س. م. و  طاهری، ک.، 1386- دسته‌بندی ساختاری چشمه‌های کارستی حوضه الوند (جنوب غرب استان کرمانشاه)، کنفرانس بررسی منابع آب استان کرمانشاه،        ص 99-87.
وزارت نیرو (تماب)،  1373-  فرهنگ چندزبانه واژه‌های کارست، سازمان تحقیقات منابع آب.
 
References
Al-Mohseen, K. A. A., 2009- "Drought index assessment for Fatha region using fuzzy logic approach", Proceedings of the Georgia Water Resources Conference, held 23-27 2009, at the University of Georgia. Athens, Georgia,
Ford, D. C. & Williams, S., 1989- Karst geomorphology and hydrology. 6.1pp.
Lotfi Zadeh, A., 1965- 'Fuzzy sets." Information and Control, Vol. 8; 338-353.
 Lotfi Zadeh, A., 1975- in Fuzzy Sets and Their Applications to Cognitive and Decision Processes, ed. L. Zadeh, K. S. Fu, K. Tanaka, & M. Shimura (London: Academic) WGA, 1996.
Mahonen, P. & Frantti, T., 2000- Fuzzy Classifier for Star-Galaxy Separation', the American Astronomical Society, 541:261È263
Mull, D. S., Neilsen, D. M. & Quinlan, J. F., 1988 - Application of dye – tracing techniques for determine solute transport characteristics of Groundwater in karst terrains.
Parizek, R., 1990- Nature and hydrologic significance of fracture terraces lineaments, and fracture zones related to ground water monitoring. U.S.E.P.A. Office of Research and Development Environment, Environmental Monitoring Systems, Technical document CR813660-01-0, 165 pp.
Parizek, R. R., 1976- on the nature and significance of fracture trace and lineaments in carbonates and other terrains: In karst Hydrology and water resources, Proceedings of the U.S. Yugoslavian Symposium.
White, W. B., 1988-Geomorphology and Hydrology of karst، oxford university press. Quinlan, j, 1989،Groundwater monitoring in karst terrains, EPA. 600/ x.
William, P. & Ford, D., 2007- Karst hydrogeology and geomorphology, John Wiley & Sons Ltd, The Atrium, Southern Gate, Chichester, West Sussex PO19 8SQ, England, 1-578.