نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه زمین‏شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه زمین‏شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

3 دکترا، گروه زمین‏شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

چکیده

محدوده چاه ‌سربی درپهنه زمین ‌درزسیستان واقع شده است. زمین شناسی دراین محدوده ازقدیم به جدید شامل سنگ‌های فلیش-گونه ، گرانیتوئید زاهدان، گرانودیوریت پورفیری، دایک های دیوریتی تا گرانودیوریتی و نهشته‌های جدید می‌باشد. کانی‌زایی سرب به صورت رگه های نازک و کوتاه گالن دار است که با پیریت، کوارتز، کلسیت، گوتیت و لیمونیت همراهی است. سنگ میزبان آنها فلیش و سنگهای نیمه نفوذی است که دچار دگرسانی فیلیک و آرژیلیک شده‌اند. دگرسانی پروپیلیتیک با تشکیل کلریت، اپیدوت و پیریت در اغلب دایک‌های اطراف محدوده دیده می‌شود. گرانودیوریت نیمه آتشفشانی دربخش شمال-شرق محدوده مورد نفوذ استوک‌ ورک‌های کوارتزی واقع شده‌ است. شدیدترین دگرسانی همراه با این سنگ فیلیک است.حضور کربنات‌ها و سولفیدهای مس نشان ‌دهنده کانی ‌زایی مس در این سنگ است. رگه‌های گالن در محدوده چاه ‌سربی احتمالاً از نوع اپی ‌ترمال است که در حاشیه یک سیستم پورفیری واقع شده است. مقادیر عناصر اصلی و کمیاب در 7 نمونه از سنگ‌های نفوذی منطقه با کمترین میزان هوازدگی و دگرسانی، تعیین شده است. سنگهای آذرین منطقه از لحاظ ترکیب شیمیایی اکثرا دارای ترکیب دیوریت تا گرانودیوریت می‌باشند. این سنگ‌ها متاآلومینوس و از یک ماگمای کالک آلکالن در جایگاه حاشیه قاره‌ای تشکیل شده اند

کلیدواژه‌ها

موضوعات

کتابنگاری
اسفرم، م.، بیابانگرد، ح.، بومری، م.، زرین­کوب، م. ح.، مهران، م.، و ابراهیمی، و.، 1391- ژئوشیمی و پترولوژی سنگ­های آتشفشانی کانسار مس ماهور (شمال غرب نهبندان)، شرق ایران. مجله بلورشناسی و کانی­شناسی ایران، شماره 2، صص 241 تا252 .
آقانباتی، س. ع.، 1383- زمین‌شناسی ایران، سازمان زمین‌شناسی کشور، 707 ص.
بومری، م.، 1382- پتروگرافی و ژئوشیمی سنگ‌های گرانیتی زاهدان، طرح پژوهشی، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
بومری، م.، 1393- کانسارها و اندیس‌های معدنی استان سیستان و بلوچستان، ششمین همایش ملی انجمن زمین‌شناسی اقتصادی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان.
بومری، م.، 1396- کانسارهای پورفیری در پهنه جوش­خورده سیستان، استان سیستان و بلوچستان، جنوب شرق ایران، نهمین همایش ملی انجمن زمین­شناسی اقتصادی ایران، دانشگاه بیرجند.
بومری، م.، بیابانگرد، ح.، ناکاشیما، ک. و اسفرم، م.، 1392- پیدایش و شیمی کانی­های سولفیدی و اکسیدی برون­زاد در کانسار پلی­متال ماهور غرب نهبندان، پترولوژی، دوره4، شماره14، صص17 تا 30.
بومری، م.، لشکری­پور، غ. و گرگیج، م. ن.، 1384- F و Cl در بیوتیت­های موجود در سنگ­های گرانیتی زاهدان، دوره 13، شماره 1، صص 79 تا 94.
پیری، ع.، 1397- زمین­شناسی، کانی­شناسی دگرسانی و سبک کانی­زایی مس در محدوده تک­تلار، شمال­ غرب زاهدان، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان، 175 ص.
صادقیان، م. و ولی زاده، م.، 1381- ژئوشیمی و پترولوژی گرانیتوئیدهای زاهدان، انجمن زمین شناسی ایران، دوره 6، صص 497 تا 501 .
صادقیان، م.، ۱۳۸۳- ماگماتیسم، متالوژنی و مکانیسم جایگزینی توده گرانیتوئیدی زاهدان، پایان­نامه دکترا، دانشگاه تهران، 450 ص.
مختاری، ز.، 1394- ژئوشیمی وتعیین محیط فیزیکوشیمیایی کانه­ها، باطله­ها و زون­های دگرسانی­ در سرکهنو- جنوب زاهدان، رساله دکترا، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
مرادی ، ر.، ۱۳۹۱- سبک و منشأ کانی­زایی آنتیموان و طلا در شورچاه، جنوب­ شرق زاهدان ، پایان­نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه سیستان و بلوچستان، 158ص.
معانی‏جو، م.، 1386- ژئوشیمی، شناخت منشأ سیالات کانی­ساز و نحوه تشکیل کانسار مس چهل­کوره (شمال ­غرب زاهدان)، رساله دکترا، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
نارویی، س.، 1397- کانی­شناسی، دگرسانی و طرز کانی­زایی سرب و روی در منطقه چاه سربی در جنوب زاهدان، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان، 170ص.
نورا، ع.، 1386- زون­های آلتراسیون و زمین­شناسی اقتصادی محدوده خارستان در ارتباط با کانی­زایی مس و طلا، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد.
نیکنام، ش.، 1394- بررسی کانی­زایی مس و سرب در کوه لونکا با استفاده از روش­های لیتو­ژئوشیمیایی، شمال­ غرب زاهدان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان، 161 ص.
 
References
Berberian, M., 1983- Geological map of Zahedan (1:100000). Geological Survey of Tehran, Iran.
Chappell, B. W. and White, A. J. R., 1992- I- and S-type granites in the Lachlan Fold Belt. Transactions of the Royal Society of Edinburgh. Earth sciences 83: 1-26.
Davidson, J. P., 1996- Deciphering mantle and crustal signatures in subduction zone magmatism in Subduction, Top to bottom (Eds. Bebout, G. E., Scholl, D. W., Kirby, S. H., and Platt, J. P.) Geophysical Monograph 96: 251-262, American Geophysical Union.
Harris, N. B. W., Duyverman, H. J. and Almand, D. C., 1983- The trace element and isotope geochemistry of the Sabaloka Igneous Complex, Sudan. Geological Survey of London 140: 245-256.
Harris, N. B. W., Pearce, J. A. and Tindle, A. G., 1986- Geochemical characteristics of collision zone magmatism. In: Collision Tectonics (Eds. Coward, M. P. and Ries, A. C.) Special Publication 19: 67–8, Geological Society, London.
Irvin, T. N. and Bargar, W. R. A., 1971- A guide to chemical classification of the common volcanic rocks. Canadian Journal of Earth Sciences 8: 523-548.
Kay, R. W., 1978- Aleutian andesites: melts from subducted Pacific oceanic crust. Journal of Volcanology and Geothermal Research 4: 117-132.
Magna, T., Janousek, V., Kohot, M., Oberli, F. and Wiechert, U., 2010- Fingerprinting sources of orogenic plutonic rocks from Variscan belt with lithium isotopes and possible link to subduction- related origin of some A-type granites. Chemical Geology 274 (1-2): 94-107.
Martin, H., 1993 -The mechanisms of petrogenesis of the Achaean comparison with modern processes. Lithos 30: 373-388.
Middlemost, E. A. K., 1985- Naming materials in the magma/igneous rock system. Earth-Science Reviews 37: 215-224.
Nakamura, N., 1974 - Determination of REE, Ba, Fe, Mg, Na and K in carbonaceous and ordinary chondrites. Geochimca et Cosmochim Acta 38: 757- 775.
Nicholson, K. N., Black, P. M., Hoskin, P. W. O. and Smith, I. E. M., 2004- Silicic volcanism and back-arc extension related to migration of the late Cenozoic Australian- pacific plate boundary. Journal of Volcanology and Geothermal Research 131: 295–306.
Noll, P. D., Newsom, H. E., Leeman, W. P. and Ryan, J. G., 1996- The role of hydrothermal fluids in the production of subduction zone magmas: Evidence from siderophile and chalcophile trace elements and boron: Geochimica et Cosmochimica Acta 60: 587-611.
Pang, K. N., Chung. S. L., Zarrinkoub, M. H., Khatib, M. M., Mohammadi, S. S., Chiu, H. Y., Chu, C. H., Lee, H. Y. and Lo, C. H., 2013- Eocene-Oligocene post-collisional magmatism in the Lut-Sistan region, eastern Iran: magma genesis and tectonic implications. Lithos 180-181: 234-251.
Pearce, J. A. and Norry, M. J., 1983- Role of the sub-continental lithosphere in magma genesis at active continental margins, In: Hawkesworth, Continental Basalts and Mantle Xenoliths, Shiva, Nantwich, 230-249.
Pearce, J. A. and Norry, M. J., 2008- Petrogenetic implication of Ti, Zr, Y and Nb variations in volcanic rocks. Contribution to Mineralogy and Petrology 69: 230-240.
Peccerillo, A. and Taylor, S. R., 1976- Geochemistry of Eocene calc-alkaline volcanic rocks from the Kastamonu area, northern Turkey. Contributions to Mineralogy and Petrology 58: 63-81.
Sadeghian, M., Bouchez, J. L., Nedelec, A., Siqueira, R. and Valizadeh, M. V., 2005 - The granite pluton of Zahedan (SE Iran): a petrological and magnetic fabric study of a syntectonic sill emplaced in a transtension Setting. Journal of Asian Earth Sciences 25: 301- 327.
Shand, S. J., 1943- Eruptive rocks; their genesis, composition, classification and their relation to ore deposits, with a chapter on meteorites, Revised 2nd edition, Hafner Publishing Co., New York.
Whattam, S. A., Montes, C., McFadden, R. R., Cardona, A., Ramirez, D. and Valencia, V., 2012- Age and origin of earliest adakitic-like magmatism in Panama: implication for the tectonic evolution of the Panamanian magmatic arc system. Lithos 142: 226-244.
Whitney, D. and Evans, B. D., 2010- Abbreviations for names of rock-forming minerals. American Mineralogist 95 (1): 185-187.