نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد، دانشکده علوم زمین، دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه‌، زنجان، ایران

2 استادیار، دانشکده علوم زمین، دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه‌، زنجان، ایران

چکیده

حوضه‌ی‌ آبریز زنجانرود در سال‌های اخیر متحمل افت شدید تراز آب‌زیرزمینی شده است، بنابراین آگاهی از پراکندگی سفره‌های آب‌زیرزمینی منطقه ضروری می‌باشد. به منظور پتانسیل‌یابی منابع آب‌زیرزمینی از هفت زیرمعیار شیب، لیتولوژی، بارندگی، تراکم آبراهه، تراکم چشمه، تراکم خطوارگی و کاربری اراضی استفاده شد. برای وزن‌دهی به معیارها از مدل تحلیل سلسله مراتبی و برای تلفیق لایه‌ها در سیستم اطلاعات مکانی از مدل تاپسیس بهره گرفته شد. در نهایت، نقشه‌ی پتانسیل‌ منابع آب‌زیرزمینی در چهار رده‌ی اهمیت (غنی، مناسب، ضعیف و بسیار ضعیف) بدست آمد. نتایج حاصل از مدل، با استفاده از موقعیت چاه‌های بهره‌برداری منطقه و روش‌های ژئوالکتریکی صحت‌سنجی شدند. محل چاه‌های با دبی بالاتر بیشتر درون پهنه‌ی اولویت اول (پتانسیل غنی) و برخی نیز درون پهنه‌ی اولویت دوم (پتانسیل مناسب) قرار دارند که این می‌تواند تاییدی بر صحت مدل باشد. همچنین مدل دوبعدی مقاومت ویژه و پلاریزاسیون القایی تطابق قابل قبولی با مدل حاصل از روش تاپسیس دارد. پهنه‌های با پتانسیل ضعیف، مناسب، بسیار ضعیف و غنی به ترتیب 35، 32، 29 و 4 درصد از مساحت حوضه را به خود اختصاص داده‌اند. پهنه‌های غنی و مناسب اکثرا در دشت گسترش دارند و سفره‌ی مناسب و وسیع در ارتفاعات زنجانرود وجود ندارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

کتابنگاری
بخشیتیرگانی، م.، مرادی، ح. و صادقی، ح.، 1390- مقایسه تولید رواناب و رسوب در دو کاربری مرتع و دیم. فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات مرتع و بیابان ایران. جلد 18، شماره 2، صص 269تا279.
بهاروند،س.، سارویی،ح. و سوری،س.، 1397- استعدادیابی منابع آب کارستی با استفاده از روش سلسله مراتبی فازی (مطالعه موردی: تاقدیس سفیدکوه، استان لرستان). فصلنامه علمی-پژوهشی مهندسی منابع آب، 11(39)، صص. 35تا 44.‎
حمزه، ف. و شفیعی بافتی، ش.، 1392- آنالیزخطوارگیدررخنمون­هایآهکیواهمیتآندربهینهسازیاستخراج (موردمطالعه: معادنسنگساختمانیکرمان). زمین­شناسیمهندسیومحیطزیست. بهار94،سالبیستوچهارم،شماره95،صص. 185تا 196.
رحمتی، ا.، نظری سامانی، ع. و مهدوی، م.،1396- ارزیابی کارایی روش تحلیل سلسله مراتبی در پیش‌بینی پتانسیل آب زیرزمینی (مطالعه موردی: دشت قروه-دهگلان). مرتعوآبخیزداری، 70(4)، صص. 869 تا 879.‎
صادقپور،ا. و رئیسی، ا.، 1383- استفاده از روش ارزیابی چند معیاره (AHP)در انتخاب ساختگاه بهینه سد مطالعه موردی امکان سنجی تعیین ساختگاه سد قره چای، اولینکنفرانسبینالمللیمدیریتپروژه.
عبدی‎نژاد،پ.،1390- بررسی وضعیت سفره­های آب زیرزمینی دشت­های مهم استان زنجان (جهت مدیریت مناسب منابع آب زیرزمینی در آنها). دومینکنفرانسملیپژوهش­هایکاربردیمنابعآبایران، زنجان، شرکت آب منطقه‌ای زنجان.
قدسی‌پور،ح.، 1381- مباحثیدرتصمیم‌گیریچندمعیاره،انتشاراتدانشگاهامیرکبیر،تهران،ایران.
موسوی،ف.، چیت سازان، م. و میرزایی، ی. و شبان، م.، ۱۳۸۸- تلفیق سنجش از دور و GIS به منظور پتانسیل یابی مناطق مناسب جهت تغذیه آب زیرزمینی ، مورد مطالعه: محدوده تاقدیس کمستان، همایشژئوماتیک88، تهران، سازمان نقشه برداری کشور.
یوسفی سنگانی، ک.، محمدزاده، ح. و اکبری، م.، 1393- ارزیابی پتانسیل آب زیرزمینی با روش تلفیق فازی و مدل تحلیل سلسله مراتبی، مطالعه موردی: شمال خاوری رشته‌کوه‌های هزار مسجد، استان خراسان رضوی، فصلنامه بین المللی پژوهشی تحلیلی منابع آب و توسعه، شال دوم، شماره 4، پیاپی 7.
 
References
Afshar, A., Mariño, M. A., Saadatpour, M. and Afshar, A., 2011- Fuzzy TOPSIS multi-criteria decision analysis applied to Karun reservoirs system. Water resources management, 25(2), 545-563.
Aggarwal, M., Saravanan, S., Jennifer, J. J. and Abijith, D., 2019- Delineation of Groundwater Potential Zones for Hard Rock Region in Karnataka Using AHP and GIS. In Advances in Remote Sensing and Geo Informatics Applications (pp. 315-317). Springer, Cham.
Ameri, A. A., Pourghasemi, H. R. and Cerda, A., 2018- Erodibility prioritization of sub-watersheds using morphometric parameters analysis and its mapping: A comparison among TOPSIS, VIKOR, SAW, and CF multi-criteria decision making models. Science of The Total Environment, 613, 1385-1400.
Arulbalaji, P., Padmalal, D. and Sreelash, K., 2019- GIs and AHp techniques Based Delineation of Groundwater potential Zones: a case study from southern Western Ghats, India. Scientific reports, 9(1), 2082.
Bali, R., Agarwal, K. K., Ali, S. N., Rastogi, S. K. and Krishna, K., 2012- Drainage morphometry of Himalayan Glacio-fluvial basin, India: hydrologic and neotectonic implications. Environmental Earth Sciences, 66(4), 1163-1174.
Freeze, A. R. and Cherry, J. A., 1979- Groundwater, GB1003.2.F73 551.4'98 78-25796 ISBN 0-13-365312-9.
Ganapuram, S., Kumar, G. V., Krishna, I. M., Kahya, E. and Demirel, M. C., 2009- Mapping of groundwater potential zones in the Musi basin using remote sensing data and GIS. Advances in Engineering Software, 40(7), 506-518.
Lin, H. T., 2010- Fuzzy application in service quality analysis: An empirical study, expert systemswith applications, 37(1): 517-526
Madani, K., 2014- Water management in Iran: what is causing the looming crisis?. Journal of environmental studies and sciences, 4(4), 315-328.
Magesh, N. S., Chandrasekar, N. and Soundranayagam, J. P., 2012- Delineation of groundwater potential zones in Theni district, Tamil Nadu, using remote sensing, GIS and MIF techniques. Geoscience Frontiers, 3(2), 189-196.
Mahmoud, S. H. and Alazba, A. A., 2016- Integrated remote sensing and GIS‐based approach for deciphering groundwater potential zones in the central region of Saudi Arabia. Environmental Earth Sciences, 75(4), 344.
Mukherjee, P., Singh, C. K. and Mukherjee, S., 2012- Delineation of groundwater potential zones in arid region of India—a remote sensing and GIS approach. Water resources management, 26(9), 2643-2672.
Pingping, H., Xue, S., Li, P. and Zhanbin, L., 2013- Effect of Vegetation Cover Types on Soil Infiltration Under Simulating Rainfall. Nature Environment and Pollution Technology, 12(2), 193.
Saaty, T. L., 1980- The analytic hierarchy process: planning, priority setting, resources allocation. New York: McGraw, 281.
Şener, E., Şener, Ş. and Davraz, A., 2018- Groundwater potential mapping by combining fuzzy-analytic hierarchy process and GIS in Beyşehir Lake Basin, Turkey. Arabian Journal of Geosciences, 11, 1-21.
Shih, H. S., Shyur, H. J. and Lee, E. S., 2007- An extension of TOPSIS for group decision making. Mathematical  and Computer Modelling, 45(7-8), 801-813.