نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• لیلا عبادی ¹
• سید احمد علوی ²
• محمدرضا قاسمی ³

¹ دانشجوی دکتری تکتونیک، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی

² دانشیار گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی

³ دانشیار پژوهشکده علوم زمین، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور

چکیده

گستره‌ی مورد مطالعه در جنوب‌باختری شهرستان رفسنجان واقع شده است و بخشی از ایران مرکزی می‌باشد که درآن گسل‌های راستالغز واحدهای سنوزوئیک را تحت تاثیر قرار داد‌ه‌اند. هدف از این  مطالعه بررسی داده‌های جمع‌آوری شده از پهنه‌ها‌ی آسیب وابسته به سامانه‌های گسلی ،تحلیل معماری جنبشیِ زیرشاخه‌های گسلی، تاثیر شکستگی‌ها در جایگیری دایک‌ها و رابطه بین شکستگی‌های رده‌های متفاوت با عناصر ساختاری از جمله محور چین‌خوردگی‌ها و نقش میدان‌های تنش متفاوت در تحولات‌ ساختاری جنوب‌باختری شهرستان رفسنجان می‌باشد. در تحلیل معماری جنبشیِ زیرشاخه‌های گسلی در مقابل راستای آنها، 5 روند با چیرگی‌ دو سازگار راستالغز راست‌بُر و معکوس را مشخص شد؛ که دو روند NW-SEو E-W در گسل‌های معکوس مشخص شده، به ترتیب زیرشاخه رده اول (1rev) و زیرشاخه رده دوم(2rev) نامگذاری شدند، در حالی‌که زیرشاخه‌های رده اول (1rl)، رده دوم (2rl) و رده سوم(3rl) شناخته شدهِ در گسل‌های راستالغز راست‌بُر، روندهای NW-SE، NNW-SSE وE-W دارند. در تحلیل‌های صورت گرفته، هم‌راستایی زیرشاخه‌های 1revو 1rl آشکار شد و این هم‌راستایی موقعیت پهنه‌ی جابه‌جایی اصلی(PDZ) را نشان می‌دهد، که بر موقعیت شکستگی‌های از قبل موجود ( مهم‌ترین آنها گسل رفسنجان) منطبق می‌باشد. آزیموت زیرشاخه‌ها در مدل  معماری جنبشی با مدل برش ساده ریدل هماهنگی دارد. در این مقاله با بررسی و تحلیل پهنه‌های آسیب گسلی مشخص گردید که پهنه‌های آسیب ارتباطی نقش بسیار موثری در ایجاد فضای خالی و افزایش نفوذ‌پذیری داشته و دایک‌ها اغلب در این فضاهای خالی حاصل از پهنه‌های آسیب ارتباطی جایگیری نموده‌اند.در تحلیل تنش صورت گرفته بر روی گسل‌های گستره تبدیل رژیم برشی به برشی- فشاری مشخص گردید که تغییر جهت محور تنش بیشینه از موقعیت E20Nبه N-S از زمان ائوسن تا کواترنری صورت گرفته است. تنش با روند شمال‌خاور-جنوب‌باختر با جهت‌گیری PDZ(شکستگی‌های رده اول) سازگار است و از سوی دیگر جهت‌گیری تنش با روند شمالی- جنوبی؛ تشکیل گسل‌ها و چین‌ها با روند خاوری- باختری، که زیر شاخه‌های رده سوم شکل می‌دهند، را توجیه می‌نماید. زیرشاخه‌های رده دوم و سوم در گسل‌های راستالغز راست‌بُر و معکوس در اثر تغییر رژیم تنش در گستره شکل‌گیری نموده‌اند ، از این رو  تغییر جهت محور بیشینه تنش اصلی می‌تواند به علت فعال شدن گسل‌های از قبل موجود از جمله گسل رفسنجان در گستره باشد. 

کلیدواژه‌ها

• پهنه‌ی آسیب گسل
• هسته‌ی گسل
• شکستگی رده دوم و سوم
• فعالیت دوباره
• گسل رفسنجان