نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• فریبا پادیار ¹
• محمد رهگشای ²
• سعید علیرضایی ³
• محمد پورمعافی ²
• الکساندر تورینتا ⁴
• الویه واندرحقی ⁵
• ماری کمیل کومون ⁶

¹ دانشجوی دکترا، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

² استاد، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

³ دانشیار، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

⁴ دانشیار، دپارتمان زمین‌شناسی مرکز، دانشگاه لورین، نانسی، فرانسه

⁵ استاد، دپارتمان زمین‌شناسی، دانشگاه تولوز، تولوز، فرانسه

⁶ استاد، دپارتمان زمین‌شناسی مرکز، دانشگاه لورین، نانسی، فرانسه

چکیده

در سنگ‌های آتشفشانی منطقه لاطلا در شمال میدوک٬ کانسار رگه‌ای دارای کانی‌سازی عناصر پایه و گرانبها گسترش یافته است. دراین رگه‎‌ها کوارتزهای خودشکل همراه با کانه‌های سولفیدی (پیریت، کالکوپیریت، گالن و اسفالریت) با ساختارهای پرکننده فضاهای خالی وجود دارد. مطالعات کاتدولومینسانس روی انواع کوارتزهای رگه‌ای امکان تعیین نسل‌های مختلف کوارتز را امکان پذیر کرد. وجود منطقه‌بندی رشدی و رورشدی (Overgrowth) نشان از تحول چند مرحله‌ای کانی‌سازی از سیال‎هایی با ترکیب مختلف دارد. بالاترین دمای همگن‌شدگی میانبارهای سیال در مرکز بلور کوارتز 350 درجه سانتی‌گراد و  بیش از دمای همگن‌شدگی آن در حاشیه دارای رورشدی با دمای پایین همگن‌شدگی 135 درجه سانتی‌گراد است. در میانبارهای سیال در این کوارتزهای گرمابی، دامنه دمای همگن‌شدگی از  380 درجه سانتی‌گراد تا 131 درجه سانتی‌گراد و شوری از 17/0  تا 7/7 (Wt % equi-NaCl) است.  حضور CO₂در شماری از نمونه‌های میانبارهای سیال هم به وسیله تجزیه  لیزر رامان و هم ریزدماسنجی تأیید شده است. شناسایی فازهای جامد در میانبارهای سیال با مطالعه سنگ‌نگاری میانبارهای سیال و تجزیه لیزر رامان انجام و حضور فازهای جامد فیلوسیلیکات همانند مسکوویت، ایلیت و کانی‌های کوارتز، کلریت، فازهای کربناتی (داواسونیت- ناتروکربنات) و اکسید آهن تأیید شده است. تنها در دو نمونه فاز جامد هالیت بود. حضور فازهای غنی از بخار و غنی از مایع میانبارهای سیال و شواهد بافتی کانی‌ها بیانگر فرایند جوشش در طی تشکیل کوارتزهای گرمابی و کانه‌سازی است. نسبت ایزوتوپی گوگرد برای کانی‌های پیریت، کالکوپیریت، گالن و اسفالریت از ‰1- تا 8/9- متغیر است که نشانگر منشأ ماگمایی برای گوگرد است. نسبت ایزوتوپی گوگرد در سیال گرمابی با توجه به میانگین دمای تشکیل کانسنگ میان ‰8/1+ تا  2/9- است. با توجه به نتایج حاصل از مطالعات ریزدماسنجی میانبارهای سیال و مطالعات لیزر رامان به نظر می‌رسد سیال‌ها و بخارهای گرمابی از یک توده ژرف ماگمایی در ژرفا از راه شکستگی‎ها نفوذ کرده و طی فرایندهای جوشش، آمیختگی دو سیال و واکنش سیال با سنگ دیواره سبب تشکیل کوارتزهای گرمابی همراه با کانه‎های سولفیدی شده است که متأثر از نفوذ توده‌های پورفیری جوان‎تر در آنهاست. شواهد موجود نشان از روند تغییر و تحولات سیال‌های گرمابی از منشأ ماگمایی با دمای بالا به سمت اپی ترمال در منطقه دارد.       

کلیدواژه‌ها

• کوارتز گرمابی
• میانبار سیال
• لاطلا
• کاتدولومینساس
• ریزدماسنجی
• لیزر رامان