نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

2 استادیار، پژوهشکده علوم زمین، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران.

3 دکتری، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران.

چکیده

گسـل گرمسـار با درازایی نزدیک به 75 کیـلومتـر بـا راسـتـای تقریبی خـاوری - بـاختری در شمال گرمسار و در دامنه جنوبی بخش خاوری البرز مرکزی با شیب رو به شـمال، در ادامه خـاوری گسـل ایـوانکـی دیده می‌شود. برپایه مطالعات ریخت‌­زمین­ساختی انجام شده در این پژوهش سـامانه گسـلی گرمـسار به 5  قطعه ساختاری قابل تقسیم است که از خاور (روستای ده­نمک) به باختر (ایوانکی) گسترش می‌یابد و با توجه به این قطـعه‌بندی می‌توان پاره گسل کوه سرخ در بخش باختری گرمسار در تاقدیس کوه‌سرخ را به عنوان گسلی مستقل با شیب به سوی شمال و سازوکار فشاری همراه با مؤلفه کوچک برشی چپ‌گرد در نظر گرفت. بر پایه مشاهدات و اندازه‌گیری تنش دیرین در گستره گسل گرمسار، در ایستگاه بن‌کوه و در بخش خاوری گسل گرمسار می‌توان چنین انگاشت که سوی تنش دیرین در محدوده زمانی نئوژن شمالی -  جنوبی با مؤلفه فشاری بوده است. در حالی‌که بر پایه داده‌های به‌دست آمده از مطالعات ریخت‌زمین‌ساخت سازوکار جوان و چیره گسل گرمسار در پاره خاوری (پاره‌گسلی 1) چپ بر همراه با مؤلفه فشاری است. از سوی دیگر در تاقدیس کوه‌سرخ در بخش باختری گستره مورد پژوهش، سوی تنش را می‌توان در دوره کواترنری خاوری- باختری و تحت‌تأثیر گسل راندگی با مؤلفه چپ‌گرد در نظر گرفت. بر پایه این پژوهش از دیدگاه هندسی گسل گرمسار گسلی با شیب به سوی شمال و  قابل قطعه‌بندی به 5 پاره‌گسلی است که با توجه به راستا و هندسه هر پاره‌گسلی، سازوکار آن از چپ‌بر با مؤلفه فشاری تا کششی قابل تقسیم‌بندی است و گسل گرمسار در ردیف گسل‌های فعال در بازه زمانی کواترنری به‌شمار می‌رود. بیشینه و کمینه جابه‌جایی افقی چپ‌بر اندازه‌گیری شده بر روی این گسل برابر 220 متر و 4 متر بر روی پاره‌گسل‌های  1 و 3  از سامانه گسلی گرمسار بر روی آبراهه‌های جابه‌جا شده قابل مشاهده است.
 

کلیدواژه‌ها

آرین، م.، 1384- تأثیر ساختاری گسل‌های گرمسار، سرخه، سمنان و عطاری در مرز مناطق ساختاری البرز-  ایران مرکزی، پایان‌نامه دکتری               دانشگاه شهید بهشتی، 346 صفحه.
افتخارنژاد، ج.، 1359- تفکیک بخش‌های مختلف ایران از نظر وضع ساختمانی در ارتباط با حوضه‌های رسوبی، نشریه انجمن نفت، شماره82 ،                 صفحه 19 تا 28.
آقانباتی، ع.، 1383- زمین‌شناسی ایران، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 606 صفحه.
امینی، ب.، 1383- نقشه زمین‌شناسی 100000/1 گرمسار،  سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
بربریان،م.،قرشی،م.، طالبیان،م.وشجاع‌طاهری،ج.، ١٣٧٥- پژوهشوبررسینوزمین‌ساخت،لرزه‌زمین‌ساختوخطرزمین‌لرزه،گسلشدرگسترهسمنان،سازمانزمین‌شناسیواکتشافاتمعدنیکشور، گزارش شماره 63.
نبوی، م. ح.، 1355- دیباچه‌ای بر زمین‌شناسی ایران، سازمان زمین‌شناسی کشور، 109 صفحه.
هروی، ا.، 1390-  فرگشت ساختاری گسل گرمسار از دوره نئوژن تا به امروز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات،      155 صفحه.
 
 
 
 
References
Berberian, M. &  King, G. C. P., 1981- Towards a paleogeography and tectonic evolution of Iran: Canadian Journal of Earth Sciences, v. 18, p. 210-257.
 Depolo, C. M., Clark, D. G., Slemmons, D. B. & Ayward, W. H., 1989- Historical   Basin and Range Province Surface Faulting and Fault Segmentation. USGS. open-File Rep. 89-315.
Google Earth (www.google.com/earth)
Landsat  (http://www.landsat.com)
Nazari, H., Ritz, J. F., Walker, R., Salamati, R., Rizza, M., Ghassemi, A., Patnaik, R., Alimohammadian, H., Hollingsworth, J., Jalali, A. & Shahidi, A., 2011- Palaeoseismicevidence for a medieval earthquake of magnitude ~ 7  in the Firouzkuh (Central Alborz) region of Iran.
RockWorks 2006 (http://www.rockware.com)
Stocklin, J., 1968 - Structural history and tectonics of Iran. AAPG, Bulletin, 52.