نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمدرضا شیخ ربیعی ¹
• سادات فیض نیا ²
• حمیدرضا پیروان ³

¹ گروه آبخیزداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران.

² دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران.

³ پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، تهران، ایران.

چکیده

فرسایش خاک یکی از پدیده‌هایی است که از آن به‎عنوان یک پدیده نامناسب نام برده می‌شود. فرسایش خاک، باعث فقیر شدن خاک و غیرقابل کشت شدن زمین‌ها و کاهش تولید محصولات کشاورزی می‌‌شود. برای بررسی و برآورد میزان فرسایش، روش‌های مختلفی وجود دارد که استفاده از دستگاه شبیه‌ساز باران، یکی از این روش‌ها است. در این پژوهش، ابتدا نقشه واحدهای کاری حوضه از تلفیق نقشه‌های سنگ‌شناسی، فرسایش و شیب، تهیه، سپس در 17 واحد کاری و سه تکرارآزمایش شبیه‌ساز باران در هر واحد، 51 آزمایش در عرصه انجام شد.  هرز آب و رسوب حاصله از آزمایش شبیه ساز باران جهت تعیین میزان حجم رواناب و تلفات خاک تولید شده، به آزمایشگاه ارسال شد. در 17 نقطه بیان شده، از دو دستگاه باران‌ساز قابل حمل و صحرایی با سطح بارش cm  84 ×cm  120 و در مناطق دشوارگذار از باران‌ساز قابل حمل و صحرایی با سطح بارش cm  25 × cm 25، با قابلیت تنظیم در شیب‌های مختلف که قطرات باران بدون سرعت اولیه فرود می‏آید، استفاده شد. نتایج به‎دست آمده نشان داد که در حوزه آبخیز هیو، بیشترین میزان تولید رواناب، مربوط به آهک و دولومیت، با فرسایش سطحی و شیاری، با شیب عمومی بیش از 40 درصد و بیشترین میزان تولید تلفات خاک مربوط به ماسه‌سنگ، با فرسایش سطحی و شیاری، با شیب عمومی بیش از 40 درصد است. با توجه به نتایج شبیه‌ساز باران و تعمیم آن به سطح حوضه، میزان تولید تلفات خاک در کل حوضه هیو در نتیجه یک بار بارش با شدت 19 میلی­متر در ساعت و به‎مدت 30 دقیقه، برای کل حوضه هیو برابر با 74/1057 تن است. 

کلیدواژه‌ها

• رواناب
• تلفات خاک
• فرسایش
• نقشه واحدکاری
• حوزه آبخیز هیو
• شبیه‌ساز باران