نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمدرضا شیخ ربیعی ¹
• سادات فیض نیا ²
• حمیدرضا پیروان ³

¹ گروه آبخیزداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران.

² دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران.

³ پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، تهران، ایران.

چکیده

فرسایش خاک یکی از پدیده‌هایی است که از آن به‎عنوان یک پدیده نامناسب نام برده می‌شود. فرسایش خاک، باعث فقیر شدن خاک و غیرقابل کشت شدن زمین‌ها و کاهش تولید محصولات کشاورزی می‌‌شود. برای بررسی و برآورد میزان فرسایش، روش‌های مختلفی وجود دارد که استفاده از دستگاه شبیه‌ساز باران، یکی از این روش‌ها است. در این پژوهش، ابتدا نقشه واحدهای کاری حوضه از تلفیق نقشه‌های سنگ‌شناسی، فرسایش و شیب، تهیه، سپس در 17 واحد کاری و سه تکرارآزمایش شبیه‌ساز باران در هر واحد، 51 آزمایش در عرصه انجام شد.  هرز آب و رسوب حاصله از آزمایش شبیه ساز باران جهت تعیین میزان حجم رواناب و تلفات خاک تولید شده، به آزمایشگاه ارسال شد. در 17 نقطه بیان شده، از دو دستگاه باران‌ساز قابل حمل و صحرایی با سطح بارش cm  84 ×cm  120 و در مناطق دشوارگذار از باران‌ساز قابل حمل و صحرایی با سطح بارش cm  25 × cm 25، با قابلیت تنظیم در شیب‌های مختلف که قطرات باران بدون سرعت اولیه فرود می‏آید، استفاده شد. نتایج به‎دست آمده نشان داد که در حوزه آبخیز هیو، بیشترین میزان تولید رواناب، مربوط به آهک و دولومیت، با فرسایش سطحی و شیاری، با شیب عمومی بیش از 40 درصد و بیشترین میزان تولید تلفات خاک مربوط به ماسه‌سنگ، با فرسایش سطحی و شیاری، با شیب عمومی بیش از 40 درصد است. با توجه به نتایج شبیه‌ساز باران و تعمیم آن به سطح حوضه، میزان تولید تلفات خاک در کل حوضه هیو در نتیجه یک بار بارش با شدت 19 میلی­متر در ساعت و به‎مدت 30 دقیقه، برای کل حوضه هیو برابر با 74/1057 تن است. 

کلیدواژه‌ها

• رواناب
• تلفات خاک
• فرسایش
• نقشه واحدکاری
• حوزه آبخیز هیو
• شبیه‌ساز باران

عنوان مقاله [English]

Study Runoff and Soil Lose in Map Units of Hiv Watershed, Measurements and Comparision at the Rainfall Simulator Scale

نویسندگان [English]

• M. R. Sheykh Rabiee ¹
• S. Feiznia ²
• H. R Peyrowan ³

¹ Watershed Management Engineering, Faculty of Agriculture & Natural Resources, Sciencce and Research Branch Islamic Azad University, Tehran, Iran

² Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran

³ Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Soil erosion is one of the improper natural phenomenons. Soil erosion affects on soil degradation. To study and estimate sediment yield, there are several methods. Rainfall simulator is one of them. At this research, in first step, the work units map is prepared by overlying lithology, erosion and dip maps with together. At each work unit, 51 soil samples obtained in 17 stations. Volume of runoff and weight of sediment of each rainfall simulator test measured. The rainfall simulator was two kinds; one has rain surface 84 cm × 120 cm and the other one 25 cm × 25 cm. Every two kinds are adjustable in various dip degrees. The results in Hiv watershed showed that the highest producted runoff occurred in limestone and dolomite lithology with surface and rill erosion types at general dip more than 40 % and highest amount sediment yield is happened in sandstone lithology with surface and rill erosion types at general dip more than 40 %. With attention to the results and generalization of them to soil lose amount of Hiv watershed, for one rainfall event with 19 mm/h  intensity at 30 minutes duration, the total soil lose of the watershed, 1057.74  ton is estimated

کلیدواژه‌ها [English]

• runoff
• soil lose
• Erosion
• Work Unit Map
• Hiv Watershed
• Rainfall Simulator