سنگ شناسی
محسن زادصالح؛ فریبرز مسعودی؛ حامد پورخرسندی؛ کارن فونتیجن
چکیده
آتشفشان دماوند، مخروطی است جوان با ارتفاع 5610 متر، در میان رشتهکوههای البرز مرکزی و در زمان کواترنری شکل گرفته است. مخروط این آتشفشان و دامنههای اطرافآن شامل روانههای تراکیتی و تراکیآندزیتی و نهشتههای پیروکلاستیک جریانی و ریزشی و لاهار است که در فازهای مختلف و طی فرایندهای متفاوت شکل گرفتهاند. برای بررسی فرایندهای ...
بیشتر
آتشفشان دماوند، مخروطی است جوان با ارتفاع 5610 متر، در میان رشتهکوههای البرز مرکزی و در زمان کواترنری شکل گرفته است. مخروط این آتشفشان و دامنههای اطرافآن شامل روانههای تراکیتی و تراکیآندزیتی و نهشتههای پیروکلاستیک جریانی و ریزشی و لاهار است که در فازهای مختلف و طی فرایندهای متفاوت شکل گرفتهاند. برای بررسی فرایندهای حاکم بر مخازن ماگمایی دماوند و تغییرات آن در گذر زمان، بافت بلورهای پلاژیوکلاز در روانهها و خاکسترها مطالعه شد. برای این منظور از شش روانه با سنهای متفاوت و همچنین از رخنمونهای خاکستر ریزشی و موجی آتشفشان دماوند نمونهبرداری شد. در این مطالعه پلاژیوکلازهایی در ابعاد و اندازه نزدیک به یکدیگر ولی با بافتهای کاملاً متفاوت و پلاژیوکلازهایی با ابعاد متفاوت ولی با ویژگیهای بافتی مشابه دیده شد. 28 نوع بافت با ویژگیهای متفاوت و در ابعاد مختلف در پلاژیوکلازهای روانهها و تنها 3 نوع بافت با ویژگی متمایز در پلاژیوکلازهای خاکسترهای ریزشی و موجی متمایز شد. جمعیت زیادی از پلاژیوکلازهای موجود در خاکسترهای ریزشی و جریانی شرایط غیرتعادلی را در مخزن ماگمایی نشان میدهند، اما در روانهها مجموعهای از پلاژیوکلازها در کنار هم هستند که شرایط تعادل و نبود تعادل در مخزن یا مخازن ماگمایی دماوند را معرفی مینمایند. جمعیتی از بلورها در روانهها بارها در شرایط نبود تعادل قرارگرفتهاند، اما از دهانه خارج نشدهاند و در مخزن ماگمایی بار دیگر در شرایط تعادلی شروع به رشد دوباره کردهاند. تغییرات سرعت صعود ماگما، همرفتهای مقیاس کوچک و بزرگ در مخازن ماگمایی، بالارفتن دما، تغییرات سریع و ناگهانی فشار، تغییر حجم مخزن ماگمایی، از شواهدی هستند که به کمک مطالعات بافتی آشکار شد. مخزن یا مخازن ماگمایی آتشفشان دماوند جوان در بازه سنی روانههای نمونهبرداری شده یعنی در بازه زمانی حدود 7000 سال تا 450 هزار سال، شرایط یکنواختی حتی در طول رشد یک بلور را ثبت نکرده است و تبلور ماگما دائماً از حالت تعادل خارج شده است، اما خروج از حالت تعادل همیشه منجر به فوران آتشفشان دماوند نشده است.
دورسنجی
امیر اسکندری؛ صدرالدین امینی؛ فریبرز مسعودی
چکیده
پایش آتشفشانهای نیمه فعال مانند آتشفشان دماوند ضروری است. هدف از این پژوهش، ارزیابی تغییرات دمای سطح زمین (LST) بر اساس تصاویر ماهواره لندست در یک بازه زمانی 23 ساله در ناحیه آتشفشان دماوند بوده است. مناطق با ناهنجاری حرارتی و مرتبط با فعالیت زمینگرمایی بر اساس تصاویر روز و شب سنجنده لندست استخراج شدهاند. مقدار شار حرارتی زمینگرمایی ...
بیشتر
پایش آتشفشانهای نیمه فعال مانند آتشفشان دماوند ضروری است. هدف از این پژوهش، ارزیابی تغییرات دمای سطح زمین (LST) بر اساس تصاویر ماهواره لندست در یک بازه زمانی 23 ساله در ناحیه آتشفشان دماوند بوده است. مناطق با ناهنجاری حرارتی و مرتبط با فعالیت زمینگرمایی بر اساس تصاویر روز و شب سنجنده لندست استخراج شدهاند. مقدار شار حرارتی زمینگرمایی (GHF) در مناطق زمینگرمایی به طور میانگین W/m2 42 (در تصویر روز) وW/m2 20 (در تصویر شب) برآورد میشود. مقدار کل GHF تابشی در تمامی مناطق ناهنجاری حرارتی معادل با 50 مگاوات در تصویر شب و 119 مگاوات در تصویر روز برآورد میشود. نتایج پردازشها در ناحیه دماوند نشان میدهد که ناهنجاریهای حرارتی ارتباط فضایی نزدیکی با گسلها، چشمههای آبگرم، لیتولوژی، دگرسانی گرمابی، مناطق با دگرشکلی فعال و مناطق با ناهنجاری شار حرارتی بهدستآمده از دادههای زیرسطحی دارند. از شش تصویر لندست که که در فاصله سالهای 1988 تا 2011 و در ماه و ساعت یکسانی برداشت شده بودند برای مقایسه تغییرات دمایی استفاده شد. در تصاویر سالهای 2002 و 2007، دماوند فعالتر بوده و افزایش LST در مناطق با ناهنجاری حرارتی دیده میشود که در سال 2007 تغییراتی در شیمی چشمهها و فعالیتهای لرزه ای نیز مشاهده شده است. با توسعه و رفع خطاها، میتوان از دورسنجی مادون قرمز حرارتی به عنوان روشی کمهزینه همراه با سایر روشهای تکمیلی، در پایش تغییرات آتشفشان دماوند و سایر آتشفشانهای کشور بهره گرفت.
بهمن رحیمزاده؛ فریبرز مسعودی؛ شیما رنجبر
چکیده
اسکوریها یکی از مواد آذرآواری سازنده آتشفشان دماوند هستند.کانیهای اصلی موجود در واحد اسکوری بهترتیب فراوانی شامل پلاژیوکلاز، پیروکسن و الیوین است. در این مطالعه، فرایند تشکیل حبابها در هنگامفوران اسکوریهای آتشفشان دماوند با استفاده از روش توزیع اندازه حبابها و با محاسبه فراوانی، سهم حجمی، مدلسازی سه بعدی، هستهبندی ...
بیشتر
اسکوریها یکی از مواد آذرآواری سازنده آتشفشان دماوند هستند.کانیهای اصلی موجود در واحد اسکوری بهترتیب فراوانی شامل پلاژیوکلاز، پیروکسن و الیوین است. در این مطالعه، فرایند تشکیل حبابها در هنگامفوران اسکوریهای آتشفشان دماوند با استفاده از روش توزیع اندازه حبابها و با محاسبه فراوانی، سهم حجمی، مدلسازی سه بعدی، هستهبندی و رشد حبابها مورد بررسی قرار گرفته است. حبابها در سه بعد عمود بر هم (X, Y, Z) از سنگ اسکوری منطقه به طور کمی اندازهگیری و نتایج ابعاد مختلف با یکدیگر مقایسه شدند. در مجموع در سه بعد 16830 حباب (X=7357, Y=5385, Z=4088) رسم و شمارش شد.سهم حجمی حبابها در سه بعد بهترتیب(X=47.21, Y=40.27,Z=40.01)درصد محاسبه شد. شکل سهبعدی حبابها با استفاده از محاسبه سه قطر عمود بر هم بازسازی شد. بهترین میانگین نسبت ابعاد برای هر وجه برابر با (X=1:1:4,Y=Z=1:1:3.4) اندازهگیری شد و شکل رسم شده در هر 3 وجه یک بیضویگون است که طول قطر کشیده آن (L) تقریبا" 4 برابر دو قطر دیگر (I, S) است. راستای L همان راستای عمود بر سطح است که کمترین فشار به ماگما وارد میشود و حبابها توانایی رشد 4 برابری را در آن راستا داشتهاند. وجود سه قله در نمودار پراکندگی فراوانی اندازه حبابها، نشاندهنده سه رخداد هستهزایی مجزاست(F1, F2, F3) که توزیع پلیمدال تا نمایی را برای حبابهای موجود در اسکوریهای دماوند پیشنهاد میکند.در آتشفشان دماوند سه نسل حباب در سه رخداد هستهزایی تشکیل شده است که به ترتیب از نسل اول تا سوم چگالی هستهبندی افزایش و رشد حبابها کاهش یافته است. شکل این سه نسل حباب در سه وجه اسکوری دماوند همانند است و نسبت میانگین 1:1:3.7 دارد که یک شکل بیضیگون است. نسل اول حبابها در آشیانه ماگمایی و نسل دوم در هنگام صعود ماگماتشکیل شدهاند. نسل سوم ممکن است در میان حبابهای بزرگتر پیشین و یا در آخرین مرحله بیرونریزی ماگما از دودکش آتشفشانی تشکیل شده باشد.
سید محسن مزتضوی
چکیده
آتشفشان لایهای(استراتوولکان) دماوند در طول فعالیتش بهطور متناوب فورانهای انفجاری پر قدرت داشته است و مواد حاصل از آن بهگونههایی متفاوت نهشته شدهاند. بیشترین نهشتههای آذرآواری ریزشی و جریانی دماوند عموما در خاور دماوند دیده میشوند و گاه تا فاصله 20 کیلومتری از قله در معرض نمایش هستند. مهمترین دلیل گسترش بیشتر مواد ...
بیشتر
آتشفشان لایهای(استراتوولکان) دماوند در طول فعالیتش بهطور متناوب فورانهای انفجاری پر قدرت داشته است و مواد حاصل از آن بهگونههایی متفاوت نهشته شدهاند. بیشترین نهشتههای آذرآواری ریزشی و جریانی دماوند عموما در خاور دماوند دیده میشوند و گاه تا فاصله 20 کیلومتری از قله در معرض نمایش هستند. مهمترین دلیل گسترش بیشتر مواد آذرآواری در خاور دماوند این است که به هنگام فوران انفجاری این آتشفشان محور پراکنش تفرا به سوی خاور بوده است. بجز نهشتههایی که به فراوانی در دامنههای خاوری یافت میشوند، نهشتههای ریزشی پامیس جوان دیگری در بخشهای باختری دماوند یافت شد که شامل نهشتههای نازکلایه پامیسهای ریزشی تحکیم نیافته دور از منشأ (Distlas) با جورشدگی خوب و نهشتههای ستبر جوشخورده نزدیک منشأ (Proximals) همراه با فیامههاست که در محلی بهنام کرمپشته و در بخش پایین مخروط شیبدار دماوند و در دیواره دره راوین رخنمون و با رنگ صورتی تا نارنجی کم رنگ نمود دارند. برای بررسی علت پراکندگی تفرای جوان در بخش باختری، دادههای باد در سطوح استاندارد میان سالهای 1995 تا 2010 مطالعه و تجزیه و تحلیل شد. سوی جریان باد در بالای آتشفشان دماوند در تروپوسفر و استراتوسفر و در فصول سرد سال همواره باختری است بنابراین محور پراکنش تفرا همیشه بهسوی خاور خواهد بود که خود توجیه کننده حجم عظیمی از نهشتههای ریزشی دماوند در بخشهای خاوری این آتشفشان است. برسی دادههای باد در استراتوسفر، روندی متفاوت نسبت به تروپوسفر نشان میدهد. جهت و سرعت باد در استراتوسفر نسبت به تروپوسفر در فصول مختلف سال متفاوت است. در ماههای گرم سال سوی وزش باد در ارتفاع میان 14 تا 19 هزار متری با یک تغییر کاملا مشخص از سوی باختری به خاوری تغییر میکند. تغییر جهت و سرعت باد در استراتوسفر و در فصول گرم سال وجود نهشتههای آذرآواری ریزشی در باختر دماوند و در دره کرمپشته را توجیه میکند. بنابراین گسترش تفرا در یک فوران انفجاری آتی در دماوند وابسته به ارتفاع ستون برآمده از فوران و زمان رخداد آن (فصل گرم یا سرد سال) خواهد بود.