نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه هرمزگان، هرمزگان، ایران
2 استادیار، گروه زمین شناسی، پژوهشگاه صنعت نفت، تهران، ایران
3 استادیار، دانشکده علوم زمین، دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان، زنجان، ایران
4 دکتری، گروه زمین شناسی، پژوهشگاه صنعت نفت، تهران
5 دکتری، شرکت نفت خزر، تهران، ایران
چکیده
رسوبات آواری میوسن با ضخامت 338 متر در جنوب نکا در یال شمالی البرز مورد مطالعه قرار گرفته است. مطالعات دقیق رسوب شناسی منجر به شناسایی چهار مجموعه رخساره ای دشت دلتایی، کانال های شاخه ای، پیشانی و انتهای دلتا گردید. مجموعه دشت دلتایی و پهنه جزر و مدی از رسوبات ناجور سنگی شیل-سیلت-ماسه و سنگ آهک های با فابریک فنسترال تشکیل شده اند. مجموعه کانال های شاخه ای و پیشانی دلتا از ماسه سنگ های نازک تا ضخیم لایه کانالی شکل تشکیل شده که به همراه مجموعه بخش انتهایی دلتا سیکل های ضخیم شونده رو‌به بالا را تشکیل می‌دهند. اثر‌فسیل‌های پراکنده Ophiomorpha nodosa و Thalassinoides در این ماسه سنگ ها بیانگر شرایط پر‌استرس مانند بستر متحرک، آشفتگی و تغییرات مکرر درجه شوری در محیط رسوبی است. رسوبات شیلی انتهای دلتا/ دور از ساحل دارای مقادیر قابل توجه پیریت های خوشه ای و پرکننده حجرات و مواد آلی بوده که بیانگر شرایط احیایی در بستر رسوبی بوده است. با توجه به معرفی رسوبات میوسن منشا هیدروکربن در نواحی همجوار ایران از جمله ترکمنستان و روسیه و خصوصیات رسوب شناسی شیل های بخش انتهایی دلتا/ دور از ساحل در توالی مورد مطالعه، این رسوبات به عنوان کاندیدای منشا هیدروکربن معرفی میگردد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
کتابنگاری
خدایی، ن.، رضائی، پ.، هنرمند، ج.، عبدالهی فرد، ا.، 1399- تحلیل رخساره ها، محیط رسوبی و چینه نگاری سکانسی سازند ایلام (کنیاسین- سانتونین) در شمال باختری دشت آبادان. پژوهش های چینه نگاری و رسوب شناسی، 81، 109-134. 10.22108/JSSR.2020.120331.1131.
دانشمند، ف.و.، سعیدی، ع.، 1369- نقشه زمین شناسی ایران. سری 1:250000، شماره ج4 درگز. سازمان زمین شناسی ایران، تهران.
شرفی، م.، اکبری، س.، محمودی قرایی، م.ح.، 1393- بررسی مکانیسم تشکیل گلاکونی های قاعده سازند گورپی در شمال شرق گچساران (تاقدیس آنه). پژوهش های چینه نگاری و رسوب شناسی، 55، 89-103. https://www.magiran.com/paper/1313973.
شرفی، م. محبوبی، ا.، موسوی حرمی، ر.، 1391- ارتباط گلاکونیت زایی و کلسیتی شدن با تغییرات نسبی سطح آب دریا در رسوبات سیلیسی آواری- کربناته سازند آیتامیر (کرتاسه میانی)، حوضه کپه داغ. پژوهش های چینه نگاری و رسوب شناسی، 48، 19-36. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=187435.
شرفی، م.، یانوچکو، ی.، پریکوپووا.، م.، میرزایی عطاآبادی، م.، 1397- رخساره ها و محیط رسوبی یک دلتای جزر و مدی (سازند بیدو٬ شمال کرمان) در ایران مرکزی. چهارمین همایش انجمن رسوب شناسی ایران، دوم و سوم آبان، زنجان.
شیرزاده اصفهانی، ف.، بایت گل، ا.، کهنسال قدیم وند، ن.، کنگازیان، ع.، اکبری محمدی، ا.، صدری، م.، 1398- بررسی رخساره ای، محیط رسوبی و شرایط پالئواکولوژیکی رمپ کرناته کربونیفر پیشین در حوضه سنندج- سیرجان، ایران. فصلنامه علوم زمین، 111، 289-300. 10.22071/GSJ.2019.88505.
References
Abreu, V., and D., Nummedal, 2007- Miocene to Quaternary sequence stratigraphy of the South and Central Caspian basins, in P. O. Yilmaz and G. H. Isaksen, editors, Oil and gas of the Greater Caspian area. AAPG Studies in Geology, 55, 65–86. https://doi.org/10.1306/1205845St553000.
Allen, M. B., Vincent, S. J., Alsop, G. I., Ismalail-zadeh, A., and Flecker, R., 2003- Late Cenozoic deformation in the South Caspian region: effects of a rigid basement block within a collision zone. Tectonophysics, 366, 223–239. https://doi.org/10.1016/S0040-1951(03)00098-2.
Ballato, P., Cifelli, F., Heidarzadeh, Gh., Ghassemi, M.R., Wickert, A.D., Hassanzadeh, J., Dupont-Nivet, G., Ph., Balling, Sudo, M., Zeilinger, G., Schmitt, A.K., Mattei, M., and Strecker, M.R., 2011- Tectono-sedimentary evolution of the northern Iranian Plateau: insights frommiddle–late Miocene foreland-basin deposits. Basin Research, 29(4), 1–30. https://doi.org/10.1111/bre.12180.
Bayet-Goll, A., and Neto de Carvalho, 2015- Ichnology and sedimentology of a tide-influenced delta in the Ordovician from the northeastern Alborz range of Iran (Kopet Dagh region). Lethaia Foundation. Published by John Wiley & Sons Ltd. DOI 10.1111/let.12150.
Bhattacharya, J.P., Garza, Y.Z.D., and Blankenship, E., 2011- Evaluating delta asymmetry using three dimensional facies architecture and ichnological analysis, Ferron ‘Notom Delta’, Capital Reef, Utah, USA. Sedimentology, 58,478-507. https://doi.org/10.1111/j.1365-3091.2010.01172.x.
Brunet, M.-F., Korotaev, M.V., Ershov, A.V., and Nikishin, A.M., 2003- The South Caspian basin: a review of its evolution from subsidence modelling. In: Brunet, M.-F., Cloetingh, S. (Eds.), Integrated Peri-Tethyan Basins Studies (Peri-Tethys Programme). Sedimentary Geology 156, 119– 148. https://doi.org/10.1016/S0037-0738(02)00285-3.
Buatois, L.A., Santiago, N., Parra, K., and Steel, R., 2008- Animal–substrate interactions in an Early Miocene wave-dominated tropical delta: delineating environmental stresses and depositional dynamics (Tacata Field, Eastern Venezuela). Journal of Sedimentary Research 78, 458–479. DOI: 10.2110/jsr.2008.053.
Carmona, N.B., Buatois, L.A., Ponce, J.J., and and M_angano, M.G., 2009- Ichnology and sedimentology of a tide-influenced delta, Lower Miocene Chenque Formation, Patagonia, Argentina: trace fossil distribution and response to environmental stresses. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 273, 75–86. DOI: 10.1016/j.palaeo.2008.12.003.
Desjardins, P.R., Pratt, B.R., Buatois, L.A., and M_angano, M.G., 2010- Stratigraphy and sedimentary environments of the Lower Cambrian Gog Group in the southern Rocky Mountains of western Canada: evolution of transgressive sandstones on a broad continental margin. Bulletin of Canadian Petroleum Geology 58, 1–37. DOI: 10.2113/gscpgbull.58.4.403.
Desjardins, P.R., Buatois, L.A., Pratt, B.R., and M_angano, M.G. 2012- Sedimentological–ichnological model for tide-dominated shelf sand bodies: lower Cambrian Gog Group of western Canada. Sedimentology 59,1452–1477. https://doi.org/10.1111/j.1365-3091.2011.01312.x.
Dalrymple, R.W., and Choi, K., 2007- Morphology and facies trends through the fluvial marine transition in tide-dominated depositional systems: a schematic framework for environmental and sequence stratigraphic interpretation. Earth Science Reviews 81, 135-174. https://doi.org/10.1016/j.earscirev.2006.10.002.
Feyzullayev, A.A., Guliyev, I.S., and Tagiyev, M.F., 2001- Source potential of the Mesozoic–Cenozoic rocks in the South Caspian Basin and their role in forming the oil accumulations in the Lower Pliocene reservoirs. Petroleum Geoscience, 7, 409–417. https://doi.org/10.1144/petgeo.7.4.409.
Folkestand, A., and Satur, N., 2008- Regressive and transgressive cycles in a rift‐basin: Depositional model and sedimentary partitioning of the Middle Jurassic Hugin Formation, Southern Viking Graben, North Sea. Sed. Geol., 207, 1–21. https://doi.org/10.1016/j.sedgeo.2008.03.006.
Gingras, M.K., MacEachern, J.A., and Dashtgard, S.E., 2012- The potential of trace fossils as tidal indicators in bays and estuaries. In: Modern and ancient depositional systems: perspectives, models and signatures (Eds S.G. Longhitano, D. Mellere and R.B. Ainsworth). Sed. Geol., Special Issue, 279,97–106. https://doi.org/10.1016/j.sedgeo.2011.05.007.
Guliyev, Aliyeva, E., Huseynov, D., Feyzullayev, A., and Mamedov, P., 2011- Hydrocarbon Potential of Ultra Deep Deposits in the South Caspian Basin. Adapted from oral presentation at American Association of Petroleum Geologists - European Region Annual Conference, Kiev, Ukraine, October 17-19, 2010.
Hudson, S.M., Johnson, C.L., Efendiyeva, M.A., Rowe, H.D., Feyzullayev, A.A., and Aliyev, C.S., 2008- Stratigraphy and geochemical characterization of the Oligocene–Miocene Maikop series: Implications for the paleogeography of Eastern Azerbaijan. Tectonophysics, 451, 40–55. https://doi.org/10.1016/j.tecto.2007.11.045.
Jafarzadeh, M., and Hosseini-Barzi, M., 2008- Petrography and geochemistry of Ahwaz Sandstone Member of Asmari Formation, Zagros, Iran: implications on provenance and tectonic setting. Revista Mexicana de Ciencias Geológicas, 25(2), 247-260. https://doi.org/10.1111/1755-6724.12247.
Legler, B., Johnso, H.D., Hampson, G.J., Massart, B.G., Jackson, C.L., Jackson, M.D., El-Barkooky, A., and Ravnas, R. 2013- Facies model of a fine-grained, tide-dominated delta: lower Dir Abu Lifa Member (Eocene), Western Desert, Egypt. Sedimentology 60, 1313–1356. DOI: 10.1111/sed.12037.
Mangano, M.C., and Buatois, L.A., 2004- Ichnology of carboniferous tide‐influenced environments and tidal flat variability in the North American midcontinent. In: The Application of Ichnology to Palaeoenvironmental and Stratigraphic Analysis (Ed. D. McIlroy). Geol. Soc. London Spec. Publ., 228,157–178. DOI: 10.1144/GSL.SP.2004.228.01.09.
McIlroy, D., 2007- Ichnology of a macrotidal tide-dominated deltaic depositional system: Lajas Formation, Neuquen Province, Argentina. In Bromley, R.G., Buatois, L.A., M_angano, G., Genise, J.F. & Melchor, R.N. (eds): Sediment-Organism Interactions: A Multifaceted Ichnology. SEPM Special Publications 88, 195–211. DOI: https://doi.org/10.2110/pec.07.88.0195.
Nouidar, M.,and Chellai, E.H., 2001- Facies and sequence stratigraphy of an estuarine incised-valley fill: Lower Aptian Bouzergoun Formation, Agadir Basin, Morocco. Cretaceous Research 22, 93-104. https://doi.org/10.1006/cres.2000.0239.
Olariu C., Steel, R.J., Dalrymple, R.W., and Gingras, M., 2012- The sedimentological, ichnological and architecturalcharacteristics of compound dunes in a tidal seaway, the Lower Baronia sandstones (Lower Eocene), Ager Basin, Spain. In: Modern and ancient depositional systems: perspectives, models and signatures (Eds S.G. Longhitano, D. Mellere and R.B. Ainsworth). Sed. Geol., Special Issue, 279,134–155. DOI: 10.1016/j.sedgeo.2012.07.018.
Plink-Björklund, P., and Steel, R., 2006- Incised valleys on an Eocene coastal plain and shelf, Spitsbergen e part of a linked shelf-slope system. In: Dalrymple, R.W., Leckie, D.A., Tillmann, R.W. (Eds.), Incised Valleys in Time and Space. SEPM (Society for Sedimentary Geology), Special Publication 85, Tulsa, 281-308. DOI: https://doi.org/10.2110/pec.06.85.0281.
Ponte, J.P., Robin, C., Guillocheau, F., Popescu, S., and Gaillot, J., 2019- The Zambezi delta (Mozambique channel, East Africa): High resolution dating combining bio- orbital and seismic stratigraphies to determine climate (palaeoprecipitation) and tectonic controls on a passive margin. Marine and Petroleum Geology, 105, 293-312. Ponten, A. & Plink-Bj€orklund, P. 2009. Regressive to transgressive transits reflected in tidal bars, Middle Devonian Baltic Basin. Sedimentary Geology 218,48–60. https://doi.org/10.1016/j.marpetgeo.2018.07.017.
Popov, S.V., Shcherba, I.G., Ilyina, L.B., Nevesskaya, L.A., Paramonova, N.P., Khondkarian, S.O., and Magyar, I., 2006- Late Miocene to Pliocene palaeogeography of the Paratethys and its relation to the Mediterranean. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 238, 91–106. https://doi.org/10.1016/j.palaeo.2006.03.020.
Ponten, A. and Plink-Bjiorklund, P., 2009- Regressive to transgressive transits reflected in tidal bars,Middle Devonian Baltic Basin. Sedimentary Geology 218,48–60.https://doi.org/10.1016/j.marpetgeo.2018.07.017.
Schwartz, R.K., O’Brien, T.J., Barber, D.E., Ness, J.B., and Weislogel, A.L., 2011- Braided channel system in the Paleogene Beaverhead intermontane basin: A longitudinal segment in the paleo‐Missouri headwater system of southwest Montana. [abs]: 2011 Annual GSA, Minneapolis. GSA Abstracts with Programs, 43, 431. DOI: 10.13140/RG.2.2.28800.79363.
Şêngor, A.M.C., 1990- A new model for the late Paleozoic‐ Mesozoic tectonic evolution of Iran and implications for Oman. In: Searle, M.P. and Ries, A.C. (Eds.): The geology and tectonics of the Oman region. Geological Society of London, 797–831. https://doi.org/10.1144/GSL.SP.1992.049.01.49.
Şêngor, A.M.C., and Natalin, B.A., 1996- Paleotectonics of Asia: Fragments of a synthesis. In: Yin, A. and Harrison, M. (Eds.): The tectonic evolution of Asia. Cambridge, Cambridge University Press, 486–640.
Sharafi, M., Longhitano, S.G., Mahboubi, A., and Mosaddegh, H., 2016- Sedimentology of a transgressive mixed-energy (wave/tide-dominated) estuary, Upper Devonian, Geirud Formation (Alborz Basin, northern Iran), Sedimentology, IAS Special publication, Wiley Blackwell, 255-286. DOI: 10.1002/9781119218395.ch15.
Sharafi, M., Mahboubi, A., Moussavi‐Harami, R., Ashuri, M., and Rahimi, B., 2013- Sequence stratigraphic significance of sedimentary cycles and shell concentrations in the Aitamir Formation (Albian–Cenomanian), Kopet‐Dagh Basin, northeastern Iran. Jornal of Asian Earth Science, 67–68, 171–186. https://doi.org/10.1016/S0031-0182(03)00233-5.
Sharafi, M., Mahboubi, A., Moussavi-Harami, R., Mosaddegh, H., and Gharaie, M.H.M., 2014-Trace fossils analysis of fluvial to open marine transitional sediments: Example from the Upper Devonian (Geirud Formation), Central Alborz, Iran. Palaeoworld, 23, 50-68. https://doi.org/10.1016/j.palwor.2013.10.004.
Sharafi, M., Ashuri, M., Mahboubi, A., and Moussavi-Harami, R., 2012- Stratigraphic application of Thalassinoides ichnofabric in delineating sequence stratigraphic surfaces (Mid-Cretaceous), Kopet-Dagh Basin, northeastern Iran. Palaeoworld, 21, 202-216. DOI: 10.1016/j.palwor.2012.06.001.
Shebl, S., Ghorab, M., Mahmoud, A., Shazly, T., and Shibl, A., 2019- Linking between sequence stratigraphy and reservoir quality of Abu Madi Formation utilizing well logging and seismic analysis at Abu Madi and El Qar’a fields, Nile Delta, Egypt. Egyptian Journal of Petroleum, 28, 213-223. https://doi.org/10.1016/j.ejpe.2019.03.005.
Smith-Rouch, L.S., 2006- Oligocene–Miocene Maykop/Diatom Total Petroleum System of the South Caspian Basin Province, Azerbaijan, Iran, and Turkmenistan. U.S. Geological Survey Bulletin 2201-I, 27 p. http:// pubs.usgs.gov /bul/2201/I/index.html.
Stampfli, G.M., Marcoux, J., and Baud, A., 1991- Tethyan margins in space and time. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 87,373–409. https://doi.org/10.1016/0031-0182(91)90142-E.
Terry, R.D., and Chilingar, G.V., 1955- Summary of “Concerning some additional aids in studying sedimentary formations,” by M. S. Shvetsov: Journal of Sedimentary Research, 25, 229-234.
Tessier, B., 2012- Stratigraphy of Tide‐Dominated Estuaries. In: Principles of Tidal Sedimentology (Eds R.A. Davis, Jr. and R.W. Dalrymple). Springer, New York, 621 p. DOI: 10.1007/978-94-007-0123-6_6.
Willis, B.J., 2005- Deposits of tide-influenced river deltas. In Giosan, L. & Bhattacharya, J.P. (eds): River Deltas: Concepts, Models, and Examples. SEPM, Special Publication 83, 87–129. DOI: 10.2110/pec.05.83.0087.
Vincent, S., Allen, M., Ismail-Zadeh, A., Flecker, R., Foland K., and Simmons, M., 2005- Insights from the Talysh of Azerbaijan into the Paleogene Evolution of the South Caspian Region. Geological Society of America Bulletin, 117(11-12), 1513-1533. https://doi.org/10.1130/B25690.1.
Yoshida, S., 2000- Sequence and facies architecture of the upper Blackhawk Formation and the Lower Castlegate Sandstone (Upper Cretaceous), Book Cliffs, Utah, USA. Sed. Geol., 136, 239–276. https://doi.org/10.1016/S0037-0738(00)00104-4.
)