نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه علوم زمین، واحد محلات، دانشگاه آزاد اسلامی، محلات، ایران
2 شرکت GRE، دنور، کلرادو، امریکا
3 گروه مهندسی نفت و معدن، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
چکیده
کانسار مس فتح‌آباد در استان خراسان رضوی، در فاصله 35 کیلومتری جنوب‌خاور شهرستان تربت حیدریه و بخش میانی کمربند آتشفشانی- نفوذی خواف -کاشمر بردسکن واقع شده است. کانه‌زایی رگه- رگچه‌ای متشکل از کانی‌های کالکوپیریت، پیریت، مگنتیت، کالکوسیت، بورنیت، کوولیت، مالاکیت و اکسیدهای آهن، به موازات گسل های فرعی منشعب شده از گسل اصلی درونه تشکیل شده است. در سامانه رگه ای محدوده فتح آباد، رگه های کوارتز، پیریت، کالکوپیریت و مگنتیت همراه با دگرسانی پروپیلیتیک در مرحله اولیه کانه زایی، رگه های کوارتز، پیریت، کالکوپیریت و مگنتیت همراه با دگرسانی سریسیتی در مرحله اصلی کانه زایی و رگه های کوارتز، پیریت و کالکوپیریت همراه با دگرسانی های رسی و اکسیدآهن و رگه های کلسیتی همراه با دگرسانی های سریسیتی، رسی و اکسیدآهن در مرحله پسین کانه زایی شناسایی شدند. روند یکسان الگوی تغییرات عناصر نادر خاکی و کمیاب رگه‌های کانه‌دار و سنگ‌های آتشفشانی میزبان نشان‌دهنده منشا ماگمایی- گرمابی عناصر است. غنی‌شدگی عناصر کمیاب، غنی‌شدگی نسبت LREE/HREE، مقادیر مثبت *Eu و مقادیر منفی *Ce، نشانگر شرایط احیایی و pH بالای سیال ماگمایی-گرمابی است . میانبارهای سیال با شوری (wt% NaCl equiv. 4/74 تا 13/9) و دمای پایین ( oC 111 تا 192) نشانگر رقیق‌شدگی و اختلاط سیال ماگمایی-گرمابی با آب‌های جوی است. مقادیر δ34S کانه کالکوپیریت (1/58- تا 2/86- ‰) نشانگر منشا ماگمایی گوگرد است. سیال ماگمایی-گرمابی گوگرددار و غنی از فلز رقیق شده با آب‌های جوی موجب آبشویی عناصر کمیاب، نادر خاکی و مس و نهشت آن‌ها به‌صورت رگه-رگچه‌های کوارتزی-کلسیتی کانه‌دار شده است. مطالعات زمین‌شناسی، زمین‌شیمی و ویژگی‌های سیال گرمابی کانه‌ساز رگه‌های کانه‌دار، نشانگر کانی‌سازی مس رگه‌ای اپی ترمال در کانسار فتح‌آباد است.
کلیدواژه‌ها
- ''کانسار مس نوع رگه‌ای''
- ''زمین‌شیمی
- میانبارهای سیال''
- ''ایزوتوپ گوگرد''
- ''کانسار مس فتح‌آباد''
- ''کمربند فلززایی
- خواف -کاشمر-بردسکن''
موضوعات
آقانباتی، ع.، 1383، زمین‌شناسی ایران، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 583 ص.
بروزی‌نیت، ب.، ملک‌زاده شفارودی، آ. و حیدریان‌شهری، م، ر.،1398، مطالعات کانی‌شناسی، ژئوشیمی و سیالات‌درگیر در رخداد مس زاوه، جنوب‌شرق تربت‌حیدریه، مجله بلورشناسی و کانی‌شناسی، دوره 27، شماره 1، ص3-18. http://ijcm.ir/article-1-1221-fa.html
تقدسی، ه. و ملک‌زاده شفارودی.، آ، 1397، شواهد احتمالی کانه‌زایی Cu-Au در منطقه نامق، شمال شرق کاشمر: مطالعات دگرسانی، کانه‌زایی، ژئوشیمی و سیالات‌درگیر، فصلنامه علوم‌زمین، 108، ص 105-118. https://doi.org/10.22071/gsj.2017.82914.1094
جاویدی‌مقدم، م.، کریم‌پور، م، ح. و ملک‌زاده‌شفارودی، آ.، 1399، کانسار مس رگه‌ای رشیدی، شمال خور، شرق ایران :مطالعات دگرسانی، کانی‌سازی، ژئوشیمیایی، میانبارهای سیال و ایزوتوپ‌های پایدار، فصلنامه علوم‌زمین، 28(116)، ص 265-276. https://sid.ir/paper/392187/fa
کاظمی مهرنیا، ا.، 1395، گزارش زمین‌شناسی اقتصادی منطقه فتح آباد رشتخوار(شرکت پارسی کان کاو)، ص 101.
کریم‌پور، م.، و ملک‌زاده شفارودی.، آ.، 1385، مقایسه ژئوشیمی سنگ منشا توده مگنتیت طلادار تنورجه، و مگنتیت بدون طلای معدن سنگان، استان خراسان رضوی، مجله بلورشناسی و کانی‌شناسی ایران، 14(1)، ص 3-26. http://ijcm.ir/article-1-691-fa.html
ظاهری‌عبده‌وند، ن.، زراسوندی، ع.، صامتی، م.، کاروانی، م.، پورکاسب، ه. و راست‌منش، ف.، 1394، بررسی تکامل زمین‌شناسی- فلززایی در منطقه خاور الیگودرز با استفاده از مطالعات کانی‌شناسی و زمین‌شیمی عناصر نادر خاکی و کمیاب، فصلنامه علوم‌زمین، 24 (95)، ص 259 تا 270 (سنگ و کانی). https://sid.ir/paper/31761/fa
یوسفی‌سورانی، ل.، حیدریان شهری، م. و کریم‌پور، م.، 1387، زمین‌شناسی، کانی‌شناسی، دماسنجی شاره‌های درگیر و مغناطیس‌سنجی زمینی کانی‌سازی مگنتیت - اسپیکولاریت مس- طلای منطقه پی‌جویی شهرک، تربت‌حیدریه، ایران. مجله بلورشناسی و کانی‌شناسی، 16(3)، ص 505-516. http://ijcm.ir/article-1-631-fa.html
Alaminia, Z., Karimpour, M.H., Homam, S.M., and Finger, F., 2013. The magmatic record in the Arghash region (northeast Iran) and tectonic implications. International Journal of Earth Sciences, 3(12): 1603–1625. DOI: 10.1007/s00531-013-0897-1
Asiabanha, A., and Foden, J., 2012. Post-collisional transition from an extensional volcano-sedimentary basin to a continental arc in the Alborz Ranges, N-Iran. Lithos, V 148, 98-111. https://doi.org/10.1016/j.lithos.2012.05.014
Bodnar, R.J., 1993. Revised equation and table for determining the freezing point depression of H2O-NaCl. Geochemica et Cosmochimica Acta, 57(3): 683-684. DOI:10.1016/0016-7037(93)90378-A.
Boroozinyat, B., malekzadeh Shafaroudi, A., and Haidarian Shahri, M., 2019. Mineralogy, geochemistry, and fluid inclusion studies in Zaveh copper mineralization occurrence, southeast of Torbat-e-Hydarieh, Iranian Journal of Crystallography and Mineralogy. 27 (1) :3-18. http://ijcm.ir/article-1-1221-en.html. (in persion)
Brown, P.E., and Lamb, W.M., 1989. P-V-T properties of fluids in the system H2O-CO2-NaCl: New graphical presentations and implications for fluid inclusion studies. Geochemica et Cosmochimica Acta, 53(1): 1209-1221. https://doi.org/10.1016/0016-7037(89)90057-4.
Ebrahimi, S., Arab Amiri, A., Ghanbari, H. Associates, 2020. Mineralogy, alteration, fluid inclusion and stable isotopes studies of the Sharifabad -Bardeskan copper deposit, NE Iran , Scientific Quarterly Journal, 30(117), pp. 135-146. https://doi.org/10.22071/gsj.2020.197243.1687. (in persian)
Golmohammadi, A., Karimpour, M.H., Malekzadeh Shafaroudi, A., and Mazaheri, S.A., 2015. Alteration-mineralization, and radiometric ages of the source pluton at the Sangan iron skarn deposit, northeastern Iran. Ore Geology Reviews, 65(2), 545–563. https://doi.org/10.1016/j.oregeorev.2014.07.005.
Javidi-Moghadam, M., Karimpour, M., H. and Malekzadeh Shafarodi, A., 2020, Rashidi copper vein deposit, North Khur, Eastern Iran: hydrothermal alteration, mineralization, geochemistry, fluid inclusion and stable isotope investigations , Scientific Quarterly Journal, 28(116), pp. 265-276. https://doi.org/10.22071/gsj.2019.128676.1460. (in persian)
John, D.A., Vikre, P.G., du Bray, E.A., Blakely, R.J., Fey, D.L., Rockwell, B.W., Mauk, J.L., Anderson, E.D. and Graybeal, F.T., 2018. Descriptive models for epithermal gold-silver deposits: U.S. Geological Survey Scientific Investigations Report 2010–5070, 247. https://doi.org/10.3133/sir20105070Q.
Karimpour, M.H., Malekzadeh Shafaroudi, A., Mazloumi Bajestani, A., Schader, R.K., Stern., C.R., Farmer, L., and Sadeghi, M., 2017. Geochemistry, geochronology, isotope and fluid inclusion studies of the Kuh-e-Zar deposit, Khaf-Kashmar-Bardaskan magmatic belt, NE Iran: Evidence of gold-rich iron oxide–copper–gold deposit. Journal of Geochemical Exploration 183 (A) 58–78. https://doi.org/10.1016/j.gexplo.2017.10.001.
Karimpour, M., Malekzadeh Shafaroudi., A. 2006. Comparison of the geochemistry of source rocks at Tannurjeh Au-bearing magnetite & Sangan Au-free magnetite deposits, Khorasan Razavi, Iran. Iranian Journal of Crystallography and Mineralogy 2006; 14 (1) :3-26. http://ijcm.ir/article-1-691-fa.html. (in persian)
Kazemi Mehrnia, A., 2016, Economic Geology Report of Fathabad Roshtkhar Region (Parsikankav Company), p. 101. (in persion)
Lia, Y., and Liu, J., 2006. Calculation of sulfur isotope fractionation in sulfides. Geochimica et Cosmochimica Acta, 70(7), 1789–1795. https://doi.org/10.1016/j.gca.2005.12.015.
Malekzadeh Shafaroudi, A., Karimpour, M.H., and Golmohammadi, A., 2013. Zircon U–Pb geochronology and petrology of intrusive rocks in the C-North and Baghak districts, Sangan iron mine, NE Iran. Journal of Asian Earth Sciences, 64(5): 256-271. https://doi.org/10.1016/j.jseaes.2012.12.028.
McDonough, W.F., and Sun, S.S., 1995. The composition of the Earth, Chemical Geology, 120, 223-253. https://doi.org/10.1016/0009-2541(94)00140-4.
Ohmoto, H., and Rye, R.O., 1979. Isotopes of sulfur and carbon. In: Barnes, H.L. (Ed.), Geochemistry of Hydrothermal Ore Deposits, 2nd ed. Wiley, New York, pp. 509 – 567.
Rollinson, H., 1993. Using geochemical data, Evaluation, Presentation, Interpretation, Harlow, UK, Longman, 352 p.
Seward, T.M., 1973. Thio complexes f gold and the transport of gold in hydrothermal ore solutions. Geochem. Cosmo. Acta., 37, 370-399. Doi: 10.1016/0016-7037(73)90207-X
Seward, T.M., Williams-Jones, A.E. and Migdisov, A.A., 2013. The chemistry of metal transport and deposition by ore-forming hydrothermal fluids. In Treatise on Geochemistry (eds. K. Turekian and H. Holland). 2nd edition. V. 13. Elsevier, pp. 29-57. DOI:10.1016/B978-0-08-095975-7.01102-5.
Taghadosi , H., Malekzadeh Shafaroudi., A. 2018, Evidences of probable porphyry Cu-Au mineralization in Namegh area, Northeast of Kashmar: geology, Alteration, mineralization, geochemistry, and fluids inclusion studies. Scientific Quarterly Journal, 108, pp. 105-118. https://doi.org/10.22071/gsj.2017.82914.1094. (in persian)
Tindell, T., Watanabe, K., Imai, A., Takahashi, R., Boyce, A.J., Yonezu, K., Schersten, A., Page, L. and Ogata, T., 2018. The Kago low-sulfidation gold and silver deposit: A peripheral mineralisation to the Nansatsu high-sulfidation system, southern Kyushu, Japan, Ore Geology Reviews, 102, 951-966. https://doi.org/10.1016/j.oregeorev.2017.10.027.
Yousefi Sorani, L., Heydarian Shahri, M. and Karimpour, M. 2008. Geology, mineralogy, fluid inclusion thermometry and ground magnetic of Shahrak Magnetite-Specularite Cu-Au prospecting area, Torbat-e-Heydariyeh, Iran. Journal of Crystallography and Mineralogy, 16(3), pp. 505-516. http://ijcm.ir/article-1-631-en.html. (in persian)
Wilkinson, J.J, 2001. Fluid inclusions in hydrothermal ore deposits, Lithos, 55(1-4) 229-272. https://doi.org/10.1016/S0024-4937(00)00047-5.
Zaheri-Abdevand, N., Zarasondi, A., Sameti, M., Karvani, M., Pourkasab, H., Rastmanesh, F., 2015, Geology and Metallogeny Evolution of Eastern Aligudarz Using Mineralogy, Trace and Rare Earth Elements Geochemistry. Scientific Quarterly Journal, 24 (95), pp. 259-270 (Rock and Mineral. (in persion) https://doi.org/10.22071/gsj.2015.42437
)