نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، مرکز تحقیقات کشاورزی و منایع طبیعی استان اصفهان، اصفهان، ایران.

2 استادیار، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

پهنه­بندی خطر زمین­لغزش با روش­های متفاوتی صورت می­گیرد و بسیاری از این روش­ها بر اساس شرایط ویژه مناطق مورد بررسی، بنا می­شود. در این نوشتار،  ابتدا منطقه پشتکوه (شهرستان فریدون­شهر) به‌وسعت تقریباً 77646 هکتار واقع در باختر استان اصفهان انتخاب شد. سپس با استفاده از عکس­های هوایی، تصاویر ماهواره­ای (ETM+2002)،  نقشه­های زمین­شناسی تهیه‌شده و بررسی­های میدانی، نقشه پراکنش زمین­لغزش­ها تهیه شد. همچنین با استفاده از بررسی­های میدانی و مرور مطالعات انجام شده در مناطق مشابه با حوضه­های کارون شمالی و دز علیا و نقشه‌های موضوعی موجود، اقدام به بررسی و تعیین 8 عامل عمده مؤثر در رخداد زمین­لغزش شامل شیب، جهت شیب، سنگ‌شناسی، کاربری اراضی، بارندگی، فاصله از جاده، گسل، آبراهه و نقشه­های لازم در مقیاس 1:50000 شد. به منظور بالا بردن دقت، سرعت و سهولت تحلیل، تمامی اطلاعات مکانی و توصیفی وارد نرم‌افزار ArcGIS شد. پس از تهیه لایه­های اطلاعاتی و وزن‌دهی به عوامل مؤثر با استفاده از نقشه پراکنش زمین­لغزش، اقدام به تهیه نقشه­های پهنه­بندی خطر زمین­لغزش با دو روش آماری دومتغیره تراکم سطح (Density Area) و ارزش اطلاعات (Information Value) کرده و نتایج مورد ارزیابی قرار گرفتند. با افزایش شاخص نسبت تراکمی­(Dr) (به منظور مقایسه بین پهنه­های خطر) در هر دو روش پهنه­بندی خطر لغزش، درجه خطرافزایش می‌یابد و تفکیک‌پذیری بین رده‌های پهنه‌های خطر قابل قبول و افزاینده است. شاخص‌های مجموع کیفیت (Qs) و دقت (P) (برای مقایسه روش‌ها با ­همدیگر) به ترتیب برای روش ارزش اطلاعات (Information Value) 65/0 و 034/0 و برای تراکم سطح (Density Area) 56/0 و 028/0 بوده که نمایانگر آن است که روش ارزش اطلاعات (Information Value)  نسبت به  روش تراکم سطح (Density Area)  در پهنه‌بندی خطر زمین­لغزش، دارای برتری و مطلوبیت بهتری است.

کلیدواژه‌ها

اشقلی‌فراهانی، ع.، 1380-  ارزیابی خطر ناپایداری دامنه­های طبیعی در منطقه رودبار با استفاده از تئوری فازی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد زمین‌شناسی مهندسی، دانشگاه تربیت‌معلم تهران، 142 ص.
ایزدی، ز.، 1385- پهنه­بندی خطر زمین­لغزش با استفاده از روش‌های آماری(نمونه موردی حوضه رودخانه ماربر). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.
بداغی، ب.، 1376- پهنه­بندی خطر زمین­لغزش در بخشی از حوضه شاهرود. پایان‌نامه کارشناسی ارشد آبخیزداری. دانشکده منابع طبیعی. دانشگاه تهران، 158 ص.
بلورچی، م. و انصاری، ف.،1378- بهمن سنگی روستای آبیکار-کارکانه علیا در استان چهارمحال و بختیاری. اولین کنفرانس زمین‌شناسی مهندسی و محیطی ایران، دانشگاه تربیت‌معلم تهران، ص 59-60.
پژم، م.، 1375- پهنه­بندی خطر حرکت‌های توده‌ای در حوضه آبخیز الموت رود، پایان‌نامه کارشناسی ارشد آبخیزداری منابع طبیعی دانشگاه تهران،90 ص.
جلالی، ن.، 1381- ارزیابی روش‌های متداول پهنه­بندی خطر حرکات توده­ای و معرفی روش سازگار در اقلیم نیمه‌مرطوب حوضه آبخیز طالقان. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی، شماره ثبت 360/83، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری.
حائری، س. م. و سمیعی، ا. ج.، 1376- روش جدید پهنه­بندی مناطق شیب‌دار در برابر خطر زمین­لغزش با تأکید بر پهنه­های مازندران، فصلنامه علوم‌زمین، سال ششم، شماره 23و24، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
حافظی‌مقدس، ن.، 1372- پهنه­بندی خطر زمین­لغزش در مناطق زلزله‌خیز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد زمین‌شناسی مهندسی دانشگاه تربیت مدرس.
حق‌شناس، ا.، 1375- پهنه­بندی خطر زمین­لغزش و ارتباط آن با تولید رسوب در طالقان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد زمین‌شناسی مهندسی. دانشگاه تربیت‌مدرس، 183 ص.
رهنما، ح.،1383- پهنه­بندی خطر زمین­لغزش در منطقه پشتکوه شهرستان فریدونشهر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.
زکی‌زاده، ح.، ۱۳۷۳- بررسی عوامل مؤثر در حرکت توده­ای حوزه آبخیز دریاچه ولشت و نحوه پیشگیری و کنترل آن، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ١٤٠ ص.
سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، 1378-  نقشه­های توپوگرافی 1:50000، شین چقاگرگبرگ 5956IV، دره ساری ورقه 5556II، چاله‌پره ورقه 5955IV، وهرگان شیت 5955I، فریدونشهر ورقه 6055IV
سازمانزمین‌شناسی کشور،1377- نقشه­های زمین‌شناسی 1:250000 برگه­های گلپایگان و شهرکرد.
سازمان نقشه‌برداری کشور، 1376- عکس‌های هوایی 1:40000، منطقه پیشکوه فریدونشهر.
سعدالدین، ا.، 1373- بررسی اثرات پارامترهای هیدروژئومورفیک بر حرکات توده­ای در حوضه آبخیز چاشم- خطیرکوه سمنان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد آبخیزداری. دانشگاه تربیت مدرس 123 ص.
سفیدگری، ر.، 1381- ارزیابی روش‌های پهنه­بندی خطر زمین­لغزش در مقیاس 50000/1 (مطالعه موردی حوضه دماوند). پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده منابع طبیعی         دانشگاه تهران، 159 ص.
سیارپور، م.، 1378- پهنه­بندی پتانسیل خطر زمین­لغزش در جنوب خلخال- استان اردبیل. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، 93 ص.
شادفر، ص.، قدوسی، ج.، خلخالی، ع. و کلارستاقی، ع.، 1387- بررسی و ارزیابی روش­های آماری دو­متغیره و LNRF در پهنه­بندی خطر زمین­لغزش مطالعه موردی: حوزه آبخیز جنت رودبار. مجله پژوهش و سازندگی در منابع طبیعی، ش78، ص56-64.
شریعت‌جعفری، م.، 1375-  مبانی و واصول پایداری شیب‌های طبیعی، انتشارات سازه.
شریعت­جعفری، م. و غیومیان، ج.، 1387- ارزیابی کارایی مدل آنالیز آماری دو متغیره در پهنه­بندی خطر زمین­لغزش. مجله علوم دانشگاه تهران، جلد34، ص137-143.
شیرانی, ک.، چاوشی, س. و غیومیان, ج.، 1385- بررسی و ارزیابی روش‌های پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش در پادنای علیای سمیرم, مجله پژوهشی علوم پایه، دانشگاه اصفهان, صفحه 23-35.
شیرانی، ک.، 1382- ارزیابی مهم‌ترین روش­های پهنه­بندی خطر زمین­لغزش به منظور انتخاب روش مناسبی بر ای جنوب استان اصفهان منطقه سمیرم در مسیر رودخانه ماربر. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی، شماره ثبت 961/83، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری.
شیرانی، ک.، غیومیان، ج. و مختاری، ا.، 1384-  بررسی و ارزیابی آماری دو­متغیره و چند­متغیره در پهنه­بندی خطر زمین­لغزش، نشریه آب و آبخیز، ج 2، شماره 2، ص36-47.
علیمحمدی، ص.،پاشاییاول، ع.،شتایی جویباری، ش. وپارسایی، ل.، 1388- ارزیابیکاراییمدل‌هایپهنه‌بندیخطرزمین‌لغزشدرحوزهآبخیزسیدکلاتهرامیان، مجله پژوهش‌های حفاظت آب و خاک، جلدشانزدهم،شمارهاول، ص59-78.
علیمرادی، م.، 1389- ارزیابی روش‌های آماری دومتغیره و سلسله مراتبی (AHP) در پهنه­بندی خطر زمین­لغزش (مطالعه موردی حوضه کارون). پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده جغرافیا دانشگاه اصفهان، 159 ص.
غلامی، م.، 1386- پهنه­بندی خطر زمین­لغزش مخزن سد بهشت‌آباد مرکز استان چهارمحال بختیاری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.
فاطمی عقدا، م., غیومیان, ج. و اشقلی‌فراهانی, ع.، 1382- ارزیابی روش‌های آماری در تعیین پتانسیل خطر زمین­لغزش، مجله علوم زمین، سال دوازدهم, شماره47-48, صفحه 28-47
فتاحی‌اردکانی، م. ع.، 1379- بررسی وارزیابی کارایی مدل‌های پهنه­بندی خطر زمین­لغزش و تکنیک سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی در حوضه آبخیز لتیان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد آبخیزداری، مرکز آموزش عالی امام خمینی.
فتاحی‌اردکانی، م. ع.، غیومیان، ج. و جلالی، ن.، 1382- لغزش در حوضه آبخیز سد لتیان، مجله زمین‌شناسی مهندسی، جلد اول، شماره 1.
فرهادی­نژاد، ط.، 1381- ارزیابی روش­های پهنه­بندی خطر زمین­لغزش در حوضه سرخاب. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی، شماره ثبت 701/83، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری.
فیض‌نیا، س., کلارستاقی, ع., احمدی, ح. و صفایی, م., 1383- برسی عوامل مؤثر در وقوع زمین­لغزش‌ها و پهنه­بندی خطر زمین­لغزش، مجله منابع طبیعی, ج.57, شماره1,      صفحه3-22
کهی­میانجی، ی.، 1377- تحلیل چند متغیره آماری احتمال وقوع زمین­لغزش با استفاده از سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی در منطقه طالقان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد سنجش از دور. دانشکده جغرافیا. دانشگاه تربیت مدرس، 204 ص
محمودی، ف.، 1380- ژئومورفولوژی دینامیک، چاپ چهارم انتشارات دانشگاه تهران.
نیک­اندیش، ن.، 1378- بررسی نقش عوامل هیدرواقلیم در وقوع حرکات توده­ای با توجه به نقش رسوب­زایی آنها در حوضه کارون. پایان‌نامه دکتری هیدرواقلیم. دانشگاه اصفهان، 181 ص.
 
 
 
 
References
Carrara, A., Cardinali, M., Detti RGuzzetti, F., Pasqui, V. & Reichenbach, P., 1991- GIS techniques and statistic models in evaluating landslide hazard. Earth Surface Processes Landforms. 16: 427 – 455.
Cornforth, D. H., 2005- Landslides in Practice, john wiley & sons Inc, 591 p.
Ercanogla, M. & Cokceoglu, C., 2002- Assessment of landslide susceptibility for a landslide pron area north of yenice, NW turkey by fuzzy Approach. Environmental geology. 41: 720-730.
Gee, M. D., 1992- Classification of landslides hazard Zonation methods and a test of predictive capability, Bell, Davi, H(Ed.), Proceedings 6 th International Symposium on Landslide,.56-48.
Guzzetti, F., Cardinali, M., Relchenbach, P. & Carrara, A., 2000- comparing landslide map: A case study in the upper Tiber river basin, central Italy. Environmental management. 25: 247-263.
Haeri, S. M. & Smaiee, A. H., 1995- Some Methods of Landslide Microzonation, 10th European Conf. on Earthquake Engineering, Duma(ed), Balkeme, Rotteredam.
Ilwis applications Guide, 1997- International Institute for Aerospace Survey and Earth science (ITC). Ensched. Netherlands.
Jade, S. & Sarkar, S.,1993- Statistical models for Slope Instability classifications Engineering Geology, 36, 91-98.
Lee, S. & kyungduck, M., 2001- Statistical analysis of landslide susceptibility at Yonging, Korea. Enviromented geology. 40:1095–1113.
Van Westen, C. J., Rengers, N., Terline, M. T. J. & Soeters, R., 1997a- Predication of the occurrence of slope nstability phenomena through GIS – based hazard zonation. Geologisches Rundschav. 86: 404–414.
Van Westen, C. J., Van Duren, I., Kruse, H. M. G. & Tercien,  M. T. G., 1993- GISSIZ, ITC Pub. Vol.15. 245pp.
Van Westen, C. J., Rangers, N.,  Terlien, M. T. J. & Soeters, R., 1996- prediction of the Occurrence of  slope Instability Phenomena through GIS- Based Hazard Zonation, Resived 21 july.Accepted; 10 Janouvary. Instability Zonation. Part1: Exercises, ITC, and Publication Number15.
Van Westen, C. J., Rengers, N., Terline, M. T. J. & Soeters, R., 1997b- Predication of the Occurrence of slope Instability Phenomena through GIS-Based Hazard Zonation.Geologisches Rundschau (1997)86:pp.404-414.
Yin, K. J. & Yan, T. Z., 1988- Statistical prediction model for slope instability of metamorphosed rocks, Proceedings 5th International Symposium on Landslides, Lausanne, Switserland, Vol. 2, 1269-1272.