نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد، گروه زمین‎ساخت، سازمان زمین‎شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران

2 دانشیار، پ‍‍‍ژوهشکده علوم زمین، سازمان زمین‎شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران

3 کارشناسی، گروه چینه شناسی، سازمان زمین‎شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران

چکیده

گسل عطاری گسلی مورب‎لغز است که طول نقشه‌برداری شده آن در حدود 20 کیلومتر و ادامه شمال خاوری و جنوب باختری آن پوشیده است. با این حال در شمال کویر چاه جام گسلی شکل گرفته است که می‎توان آن را ادامه شمال خاوری گسل عطاری دانست. بررسی تصاویر ماهواره‏ای نشان می‎دهد که سامانه گسلی میامی به طرف جنوب باختر تا شمال کویر چاه جام تداوم دارد. بنابراین می توان پیشنهاد کرد که این سامانه در شمال کویر چاه جام به گسل عطاری می‏پیوندد و با احتساب قسمت‏های از گسل که پوشیده ترسیم شده‏اند؛ درازای گسل عطاری به حدود 127 کیلومتر می‏رسد. در شمال باختر گسل عطاری هم گسل پیغمبران وجود دارد که بیشنیه جابه‌جایی روی آن تا حدود 4 کیلومتر گزارش شده است. گسل پیغمبران به طرف باختر به گسل سمنان متصل می‌شود. از این رو با وجود اینکه گسل عطاری جابه‌جایی زیادی نداشته و به‌طور عمده سنگ‏های آتشفشانی ائوسن را بریده است؛ لیکن از پیوند این گسل با گسل‌های پیغمبران، سمنان و سامانه گسلی میامی یک سامانه گسلی بزرگ‏تر شکل می‏گیرد که می‏توانسته است به عنوان مرز بین ایران مرکزی و البرز عمل کند. همچنین با توجه به اینکه گسل عطاری در جنوب خاوری البرز مرکزی و با شیب زیاد (°75-60) رو به جنوب- جنوب خاور قرار گرفته است؛ به نظر می‏رسد که گل‎ساخت مثبت که عموماً یک چهارچوب کلی برای البرز مرکزی در نظر گرفته می‏شود؛ در این قسمت از البرز شکل نگرفته است. مطالعات همچنین نشان می‏دهند که یک جنبش چپ‌بُر به دنبال حرکت رو به باختر خزر جنوبی در سنوزوسیک پسین روی گسل عطاری پدیدار شده است.
 

کلیدواژه‌ها

کتابنگاری
آرین، م.، 1384- تأثیر ساختاری گسل‌های گرمسار، سرخه، سمنان و عطاری در مرز مناطق ساختاری البرز- ایران مرکزی. رساله دوره دکترای زمین شناسی ساختمانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
آرین، م. و پورکرمانی، م.، 1383- اجزاء زمین ساختی دامنه جنوبی البرز مرکزی- خاوری، فصلنامه علوم دانشگاه تربیت معلم. سال چهارم، شماره 2، صص. 359 تا 368.
آقانباتی، س. ع. و حامدی، ع. ر.، 1373- نقشه زمین‌شناسی1:250000 سمنان. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران.
آقانباتی، س. ع.، 1383- زمین‌شناسی ایران. سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران،620 ص.
اقلیمی، ب.، 1379- نقشه زمین‌شناسی1:100000 معبد، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران.
بربریان، م.، قریشی، م.، طالبیان، م. و شجاع طاهری، ج.، 1375- پژوهش و بررسی نوزمین‍‌ساخت، لرزه‌زمین‌ساخت و خطر زمین‌لرزه- گسلش در گستره سمنان. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، گزارش شماره 63، 266 ص.
حاجی‌حسینی، ا. و قاسمی، ع.، 1382- نقشه زمین‎شناسی1:100000 بسطام. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران.
حاجی‌حسینی، ا. و نعیمی، ا.، 1396- نقشه زمین‎شناسی1:25000 چاشتخوران بالا، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران.
حسین‎خان‌ناظر، ن.، 1371- نقشه زمین‌شناسی1:250000 جاجرم. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران. 
حسینی، ح.، داوری، م.، حلمی، ف.، زنوزی، ر. و وکیل، ف.، 1391- نقشه زمین‌شناسی1:25000 عطاری- حسن‍‌آباد. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران.
خادمی، م.، 1376- بررسی و تحلیل ساختاری گسل‌های دامغان و عطاری در گستره دامغان. پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد زمین‌شناسی( گرایش تکتونیک)، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
شهرابی، م.، 1369- نقشه زمین‌شناسی1:250000 گرگان. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران.
شهیدی، ع. ر.، باریر، ا.، برونت، م. ف.، و سعیدی، ع.، 1390- فرگشت ساختاری البرز در میان زیستی و نوزیستی. فصلنامه علوم زمین. سال بیست و یکم، شماره 82، صص. 201 تا 216.
شیخ‎الاسلامی، م. ر.، جوادی، ح. ر.، اسدی‌سرشار، م.، آقاحسینی، ا.، کوه‌پیما، م.، و وحدتی دانشمند، ب.، 1392- دانشنامه گسل‌های ایران. نشر رهی، 559 ص.
علوی نائینی، م.، 1376- نقشه زمین‌شناسی1:100000 جام. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران.
قاسمی، م. ر.، قرشی، م. و سعیدی، ع.، 1382- گسله‌های لرزه‌زای بنیادی البرز. گزارش طرح پژوهشی شورای پژوهشهای علمی کشور، 82 ص.
قاسمی، م.ر. و مصوری، ف.، 1379- تأثیر صفحه خزر بر زمین‌ساخت البرز. خلاصه مقالات نوزدهمین گردهمایی علوم زمین. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران.
نبوی، م. ح.، 1366- نقشه زمین‌شناسی1:100000 سمنان. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران.
نعیمی، ا.، حیدرزاده، ق. و شیخ‌الاسلامی، م. ر.، 1389- جنبش‌شناسی سامانه گسلی شاهرود در شمال باختر شهر جاجرم. بیست و نهمین گردهمایی علوم زمین. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران.
وزیری، ح. و مجیدی‌فرد، م. ر.، 1380- نقشه زمین‌شناسی1:100000 شاهرود. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران.
 
References
Alavi, M. and Hushmandzadeh, A., 1976- Geological map of Torud Quadrangle Scale 1:250,000. Geological Survey of Iran.
Alavi, M. and Salehi Rad, R., 1975- Geological map of Damghan Quadrangle Scale 1:100,000. Geological Survey of Iran.
Alavi, M., 1996- Tectonostratigraphic synthesis and structural style of the Alborz Mountain System in Iran. Journal of Geodynamics, 21, 1, 1-33.
Alavi-Naini, M., 1972- Etude geologique de la region de Djam. Geological Survey of Iran. No. 23, 288p.
Allen, M. B., Ghassemi, M. R., Shahrabi, M. and Qorashi, M., 2003- Accommodation of late Cenozoic oblique shortening in the Alborz range, northern Iran. Journal of Structural Geology, 25, 659-672.
Ashtari Jafari, M., 2007- Time independent seismic hazard analysis in Alborz and surrounding area. Natural Hazards, v. 42, no. 1, 237-252.
Ballato, P., Stockli, D. F., Ghassemi, M. R., Landgraf, A., Strecker, M. R., Hassanzadeh, J., Friedrich, A. and Tabatabaei, S. H., 2013- Accommodation of transpressional strain in the Arabia–Eurasia collision zone: new constraints from (U–Th)/He thermochronology in the Alborz mountains, N Iran. Tectonics 32, 1-18, doi:10.1029/2012TC003159.
Carey, S. W., 1955- The orocline concept in geotectonics. Royal Society of Tasmania Proceedings 89, 255–288.
Cifelli, F., Ballato, P., Alimohammadian, H., Sabouri, J. and Mattei, M., 2015- Tectonic magnetic lineation and oroclinal bending of the Alborz range: Implications on the Iran-Southern Caspian geodynamics. Tectonics, 34, 116–132.
Djamour, Y., Vernant, P., Bayer, R., Nankali, H. R., Ritz, J. F., Hinderer, J., Hatam, Y., Luck, B., Le Moigne, N., Sedighi, M. and Khorrami, F., 2010- GPS and gravity constraints on continental deformation in the Alborz mountain range, Iran. Geophys. J. Int. 183, 1287–1301.
Eldredge, S., Bachtadse, V. and Van Der Voo, R., 1985- Paleomagnetism and the orocline hypothesis. Tectonophysics 119 (1–4), 153–179.
Guest, B., Axen, G. J., Lam, P. S. and Hassanzadeh, J., 2006- Late Cenozoic shortening in the west-central Alborz Mountains, northern Iran, by combined conjugate strike-slip and thin-skinned deformation. Geosphere, 2, 1 35-52.
Hollingsworth, J., Jackson, J., Walker, R. and Nazari, H., 2008- Extrusion tectonics and subduction in the eastern South Caspian region since 10 Ma. Geology, 36, 10, 763-766.
Hollingsworth, J., Jackson, J., Walker, R., Gheitanchi, M. R. and Bolourchi, M. J., 2006a- Strike-slip faulting, rotation and along-strike elongation in the Kopeh Dagh Mountains, NE Iran. Geophysical Journal International, 166, 1161-1177.
Hollingsworth, J., Nazari, H., Ritz, J. F., Salamati, R., Talebian, M., Bahroudi, A., Walker, R. T., Rizza, M. and Jackson, J., 2010- Active tectonics of the east Alborz mountains, NE Iran: Rupture of the left-lateral Astaneh fault system during the great 856 A.D. Qumis earthquake. J. Geophys. Res., 115, B12313, doi: 10.1029/2009JB007185.
Hollingsworth, J., Walker, R., Jackson, J., Bolourchi, M. J. and Eshraghi, S. A., 2006b- Left-Lateral Strike-Slip Faulting in the East Alborz, NE Iran. American Geophysical Union, Fall Meeting 2006, abstract.
Jackson, J., Priestley, K., Allen, M. B. and Berberian, M., 2002- Active tectonics of the South Caspian Basin. Geophysical Journal International, 148, 214-245.
Nemati, M., Hatzfeld, D., Gheitanchi, M. R., Sadidkhouy, A., and Mirzaei, N., 2011- Microseismicity and seismotectonics of the Firuzkuh and Astaneh faults (east Alborz, Iran). Tectonophysics, 506(1–4), 11–21.
Reilinger, R., McClusky, S., Vernant, P., Lawrence, S., Ergintav, S., Cakmak, R., Ozener, H., Kadirov, F., Guliev, I., Stepanyan, R., Nadariya, M., Hahubia, G., Mahmoud, S., Sakr, K., ArRajehi, A., Paradissis, D., Al-Aydrus, A., Prilepin, M., Guseva, T., Evren, E., Dmitrotsa, A., Filikov, S. V., Gomez, F., Al-Ghazzi, R. and Karam, G., 2006- GPS constraints on continental deformation in the Africa-Arabia-Eurasia continental collision zone and implications for the dynamics of plate interactions. J. Geophys. Res., 111, B05411.
Rezaeian, M., Carter, A., Hovius, N. and Allen, M. B., 2012- Cenozoic exhumation history of the Alborz Mountains, Iran: New constraints from low temperature chronometry. Tectonics, 31, TC2004, doi:10.1029/2011TC002974.
Ritz, J. F, Nazari, H., Ghassemi, A., Salamati, R., Shafei, A., Solaymani, S. and Vernant, P., 2006- Active transtension inside central Alborz: a new insight into northern Iran–southern Caspian geodynamics. Geology, 34 (6), 477–480.
Stöcklin, J., 1974- Northern Iran: Alborz mountains. In: Spencer, A. (Ed.), Mesozoic–Cenozoic orogenic belts: data for orogenic studies. Geological Society Special Publication 4, pp. 213–234.
Vernant, P., Nilforoushan, F., Chéry, J., Bayer, R., Djamour, Y., Masson, F., Nankali, H., Ritz, J. F., Sedighi, M. and Tavakoli, F., 2004a- Deciphering oblique shortening of central Alborz in Iran using geodetic data. Earth Planet. Sci. Lett. 223,177–185.
Vernant, P., Nilforoushan, F., Hatzfeld, D., Abbassi, M. R., Vigny, C., Masson, F., Nankali, H., Martinod, J., Ashtiani, A., Bayer, R., Tavakoli F. and Che´ry, J., 2004b- Present-day crustal deformation and plate kinematics in Middle East constrained by GPS measurements in Iran and northern Oman. Geophys. J. Int. v. 157, 381-398.
Weil, A. B., Gutiérrez-Alonso, G. and Conan, J., 2010- New time constraints on lithospheric scale oroclinal bending of the Ibero-Armorican Arc: a paleomagnetic study of earliest Permian rocks from Iberia. Journal of the Geological Society, London 167, 17.
Zanchi, A., Berra, F., Mattei, M., Ghassemi, M. R. and Sabouri, J., 2006- Inversion tectonics in central Alborz, Iran. Journal of Structural Geology, 28, 11, 2023-2037.