قاسم نباتیان؛ مجید قادری
چکیده
کانسارهای اکسید آهن- آپاتیت، از ذخایر مهم عناصر خاکی کمیاب به‌شمار می‌روند. کانی‌زایی عناصر خاکی کمیاب در ناحیه زنجان، همراه با کانسارهای مگنتیت- آپاتیت سرخه‌دیزج، علی‌آباد، مروارید، ذاکر، اسکند و گلستان‌آباد دیده می‌شود. این ناحیه از دید ساختاری در پهنه البرز باختری- آذربایجان و زیرپهنه طارم قرار دارد. بیشتر سنگ‌های ناحیه، ...
بیشتر
کانسارهای اکسید آهن- آپاتیت، از ذخایر مهم عناصر خاکی کمیاب به‌شمار می‌روند. کانی‌زایی عناصر خاکی کمیاب در ناحیه زنجان، همراه با کانسارهای مگنتیت- آپاتیت سرخه‌دیزج، علی‌آباد، مروارید، ذاکر، اسکند و گلستان‌آباد دیده می‌شود. این ناحیه از دید ساختاری در پهنه البرز باختری- آذربایجان و زیرپهنه طارم قرار دارد. بیشتر سنگ‌های ناحیه، مربوط به واحدهای گدازه‌ای ائوسن و شامل الیوین‌بازالت، تراکی‌آندزیت، آندزیت و به مقدار فراوان سنگ‌های آذرآواری به‌ویژه توف است که در طی ائوسن بالایی توسط توده‌های نفوذی با ترکیب میکروکوارتزدیوریت پورفیری و کوارتزمونزونیت تا کوارتزمونزودیوریت قطع شده‌اند. کانی‌زایی مگنتیت- آپاتیت ناحیه زنجان در ارتباط با سنگ‌های نفوذی با ترکیب کوارتزمونزونیت تا کوارتزمونزودیوریت است و بیشتر به شکل رگه‌ای و داربستی (رگه- رگچه‌های نامنظم مگنتیت- آپاتیت) دیده می‌شود. در همه کانسارهای مگنتیت- آپاتیت ناحیه، بلورهای آپاتیت همراه با مگنتیت است و اندازه آنها در برخی موارد به بیش از 20 سانتیمتر می‌رسد. مونازیت مهمترین کانی عناصر خاکی کمیاب در این ذخایر است که به‌صورت میانبار(انکلوزیون) در آپاتیت تمرکز پیدا کرده است. محتوای مجموعREE در کانی آپاتیت این کانسارها 4/0 تا 6/1 درصد است. مطالعات انجامشده، بیانگر غنی‌شدگی این کانسارها از عناصر خاکی کمیاب سبک (LREE) نسبت به عناصر خاکی کمیاب سنگین (HREE) است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد کانی‌سازی مگنتیت- آپاتیت در ناحیه زنجان از ماگمای کوارتزمونزونیتی با ترکیب کالک‌آلکالن که در موقعیت زمین‌ساختی کمان‌های ماگمایی قرار دارد، تشکیل شده است. با توجه به بررسی‌های انجامشده در ناحیه زنجان، کانسارهای مگنتیت- آپاتیت این ناحیه در گروه پتانسیل‌های مهم تمرکز REE در ایران به‌شمار می‌آیند.
فرهاد پیرمحمدی؛ علی عامری؛ احمد جهانگیری؛ چانگ هاوا چن؛ محمت کسکین
چکیده
در منطقه جنوب خاور تبریز که بخشی از زون ماگمایی البرز باختری- آذربایجان است، سنگ‌های آتشفشانی و آذرآواری سهند گسترش قابل توجهی دارند. سنگ‌های آتشفشانی بیشتر از آندزیت ، داسیت ، ریوداسیت و ریولیت تشکیل شده‌اند و سنگ‌های آذرآواری بیشتر به‌صورت پهنه‌های ایگنیمبریتی دیده می‌شوند. این سنگ‌ها غنی از عناصر سنگدوست(لیتوفیل) بزرگ‌یون ...
بیشتر
در منطقه جنوب خاور تبریز که بخشی از زون ماگمایی البرز باختری- آذربایجان است، سنگ‌های آتشفشانی و آذرآواری سهند گسترش قابل توجهی دارند. سنگ‌های آتشفشانی بیشتر از آندزیت ، داسیت ، ریوداسیت و ریولیت تشکیل شده‌اند و سنگ‌های آذرآواری بیشتر به‌صورت پهنه‌های ایگنیمبریتی دیده می‌شوند. این سنگ‌ها غنی از عناصر سنگدوست(لیتوفیل) بزرگ‌یون (LILE) و تهی از عناصر با قدرت میدان بالا (HFSE) هستند. بالا بودن نسبت‌های LILE/HFSE و LREE/HREE در نمونه‌ها و شباهت ترکیب شیمیایی آنها با گدازه‌هایی که در مناطق شاخص فرورانش تشکیل می‌شوند، احتمال شکل‌گیری سنگ‌های منطقه را در یک محیط فرورانشی تقویت می‌کند. اما به نظر می‌رسد فرایند فرورانش، تأثیر اندکی در تمرکز عناصر Eu ، Nd ، Tb ، Sm ، Hf ، Ta ، Zr و Y در سنگ‌های منطقه و در عوض تأثیر قابل توجهی در تمرکز عناصر U ، Th و تا اندازه‌ای La در نمونه‌ها داشته است. مقادیر عناصر سنگدوست بزرگ‌یون (LILE) (Ba , K , Rb , Cs , Sr , Pb) در سنگ‌های مورد مطالعه نشان می‌دهد که سنگ‌ها در سری کلسیم- قلیایی قرار می‌گیرند و مقایسه شیمی سنگ‌های مورد مطالعه با ترکیب شیمیایی انواع سنگ‌های کلسیم- قلیایی موجود در دنیا نشان داد که سنگ‌های منطقه بیشترین شباهت را با سنگ‌های کلسیم - قلیایی Erzurum-Kars ترکیه دارند. با توجه به شواهد ژئوشیمیایی و صحرایی، محیط زمین‌ساختی این سنگ‌ها به احتمال متعلق به یک کمان پس از برخورد است که صعود ماگما و احتمالاً تولید آن، به‌وسیله گسل‌های امتدادلغز و زمین‌ساخت کششی همراه با آن کنترل می‌شود. این ماگماتیسم پس از برخورد، ممکن است در اثر برخورد پوسته عربستان با ایران مرکزی رخ داده باشد.
