نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه علوم زمین، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

2 دانشجوی دکترا، گروه علوم زمین، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

3 استاد، گروه علوم زمین، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

منطقه مورد مطالعه در شمال‌ باختر ایران و در پهنه فلززایی ارسباران جای دارد. مجموعه سنگ‌های موجود در منطقه سوناجیل شامل گدازه‌های آندزیتی ائوسن، میکرودیوریت پورفیری، توده گرانیتوییدی اینچه و توده‌های آتشفشانی اکوزداغی به سن پلیوکواترنری است. میزبان اصلی کانی‌سازی مس و مولیبدن نوع پورفیری در منطقه سوناجیل توده میکرودیوریت است. بیشتر کانسار‌سازی به‎صورت افشان و رگه- رگچه‌ای است. رگه‌- رگچه‌های اصلی در منطقه سوناجیل بر پایه ساختار، بافت و کانی‌شناسی به شش گروه A، B، C، D، E و F تقسیم شده‌اند که دارای مجموعه‌ای از کانی‌های سولفیدی (پیریت، کالکوپیریت، مولیبدنیت، بورنیت، تتراهدریت- تنانتیت و انارژیت)، اکسیدی و هیدروکسیدی (مگنتیت و اسپیکیولاریت) و کربناتی (مالاکیت و آزوریت) هستند. مطالعه میانبارهای سیال در کانسار سوناجیل نشان‎دهنده وجود انواع میانبارهای سیال تک‌فازی بخار، دوفازی مایع- بخار و چندفازی مایع- بخار- جامد از نوع اولیه در رگچه‌های کوارتز- سولفید است. دمای همگن‌شدگی برای سیال‎های دوفازی میان 5/180 تا 565 درجه سانتی‌گراد و درجه شوری میان 7/0 تا 17/15 درصد وزنی نمک طعام است؛ دمای همگن‌شدگی برای میانبارهای سیال سه‎فازی که به فاز هالیت همگن می‌شوند میان 378 تا 565 درجه سانتی‌گراد و برای میانبارهای سیال سه‌فازی که به فاز بخار همگن می‌شوند میان 325 تا 485 درجه سانتی‌گراد است. همچنین میزان شوری این سیال‎ها در بازه 3/35 تا 69 درصد وزنی نمک طعام است. همزیستی میانبارهای سیال تک‌فازی و دوفازی غنی از بخار در کنار میانبارهای سیال سه‌فازی و وجود دو جمعیت سیال‎های با شوری بالا و شوری پایین نشان‌دهنده رخداد فرایند جوشش در کانسار سوناجیل است.

کلیدواژه‌ها

حسین‌زاده، ق.، 1387- مطالعات زمین­شناسی، ژئوشیمی، میانبارهای سیال، کانی­سازی، دگرسانی و ژنز کانسار مس پورفیری سوناجیل - خاور هریس (استان آذربایجان ­شرقی)، رساله دکترا، دانشگاه تبریز.
حسین‌زاده، م. ر.، مؤید، م.، مغفوری، س.، علیپور، س. و حاج‌علیلو، ب.، 1394-  زمین­شناسی، دگرسانی، کانه­زایی و مطالعات میانبارهای سیال درکانسار بالوجه؛ نمونه­ای از کانسارهای مس- مولیبدن پورفیری در زون ماگمایی ارسباران،  فصلنامه علوم زمین، سال 24، شماره 95، صص. 297 تا 308.
حسینی، م.، قادری، م.، و علیرضایی، س.، 1390- انواع سیستم­های رگه- رگچه و ارتباط آنها با کانه­زایی در کانسار مس تخت گنبد، شمال خاور سیرجان، پانزدهمین همایش انجمن زمین­شناسی ایران، دانشگاه خوارزمی.
زنوزی، ر.، خاکزاد، ا. و مهرپرتو، م.، 1387- مطالعه زمین­شناسی اقتصادی کانسار مس- طلا در محدوده مسجد­داغی، مجله علوم پایه دانشگاه آزاد اسلامی (JSIAU)، جلد 18، شماره 69.
کلاگری، ع.، پاتریک، آ. و پولیا، د.، 1380- مطالعه رگچه ها و ریز رگچه­ ها در کانسار مس پورفیری سونگون آذربایجان خاوری، فصلنامه علوم زمین، سال دهم، شماره 39- 40.
لسکویه، ج. ل.، ریو، ر. و باباخانی، ع. ر.،  1369- شرح نقشه زمین­شناسی چهارگوش اهر، 1:250000، سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
مهدوی، م. و امینی‎فضل، ع.، 1368- نقشه زمین­شناسی اهر با مقیاس 1:100000، سازمان زمین­شناسی و اکتشافات­ معدنی کشور.
 
Agard, P., Omrani, J., Jolivet, L., Whitechurch, H., Vrielynck, B.,  Spakman, W., Monié, P. and Meyer,P., 2011- Zagros orogeny:  a subduction dominated process, Geol. Mag.: page 1 of 34.
Calagari, A. A., 2004- Fluid inclusion studies in quartz veinlets in the porphyry copper deposit at Sungun, East-Azarbaidjan, Iran. Journal of Asian Earth Sciences 23, PP 179-189.
Graupner, T., Götze, J., Kempe, U. & Wolf, D., 2000- CL for characterizing quartz and trapped fluid  inclusions in mesothermal quartz veins: Qolqoleh Au ore deposit, Uzbekistan: Mineralogical Magazine, v. 64, p. 1007–1016.
Gustafson, L. B. and Hunt, J. P., 1975- The porphyry copper deposit at El Salvador, Chile: Economic Geology, v. 70, p. 857–912.
Jamali, H. and Mehrabi, B., 2014- Relationships between arc maturity and Cu–Mo–Au porphyry and related epithermal mineralization at the Cenozoic Arasbaran magmatic belt, Ore Geology Reviews.
Maghsoudi, A., Yazdi, M., Mehrpartou, M., Vosoughi, M. and Younesi, S., 2012- Porphyry Cu–Au mineralization in the Mirkuh Ali Mirza magmatic complex, NW Iran, Journal of Asian Earth Sciences.
Richards, J., 2003- Tectono-Magmatic Precursors for Porphyry Cu-(Mo-Au) Deposit Formation, Economic Geology Vol. 98, 2003, pp. 1515–1533.
Richards, J., 2011- Magmatic to hydrothermal metal fluxes in convergent and collided margins, Ore Geology Reviews 40 PP.1–26.
Roedder, E., 1984- Fluid inclusions. Mineralogical Society of America, Reviews in Mineralogy, 12: 646 pp.
Shepherd, T. J., Rankin, A. H. and Alderton, D. H., 1985- A practical guide to fluid inclusion studies. Glasgow, Blackie and Son. 239p.
Sillitoe, J. and Perello, J., 2005- Andean Copper Province: Tectonomagmatic Settings, Deposit Types, Metallogeny, Exploration, and Discovery, Society of Economic geologist 100 th, pp, 845-890.
Sillitoe, R. H., 2000- Gold-rich porphyry deposits: Descriptive and genetic models and their role in exploration and discovery, SEG Reviews 13, 315-345.
Sillitoe, R., 2010- Porphyry Copper Systems, Economic Geology, v. 105, pp. 3–41.
Wilkinson, J. J., 2001- Fluid inclusions in hydrothermal ore deposits, Lithos 55. 229–272.