نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دکترا، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی؛ سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران
2 استاد، دانشکده مهندسی معدن و متالورژی، دانشگاه امیرکبیر، تهران، ایران
3 استادیار، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
4 دانشیار، دانشکده زمین‌شناسی، پردیس علوم، دانشگاه تهران، تهران، ایران
5 کارشناسی ارشد، مدیریت اکتشاف، شرکت ملی صنایع مس ایران، سرچشمه، ایران
چکیده
کانسار مس پورفیری بندر هنزا در 150 کیلومتری جنوب خاور کرمان، در بخش جنوبی پهنه ماگمایی ارومیه- دختر و در پهنه ماگمایی دهج- ساردوییه قرار گرفته است. این کانسار در سنگ‌هایی با ترکیب دیوریت تا گرانودیوریت با سن الیگوسن تشکیل شده است. در پژوهش حاضر مطالعات میانبارهای سیال روی نمونه‌های کوارتز و هورنبلند و همچنین اندازه‌گیری نسبت‌های ایزوتوپی اکسیژن و هیدروژن با هدف شناسایی ویژگی سیال‌های گرمابی مؤثر در کانه‌زایی به انجام رسیده است. رگچه‌های مورد مطالعه به پنج گروه (V, IV, III, II, I) تقسیم شده‌اند؛ رگچه I: سیال با فشار بالا (>300 مگاپاسکال)، ژرفای بیشتر از 5/8 کیلومتر، دمای متوسط تا بالا (250 تا 300 درجه سانتی‌گراد) و شوری 38 تا 45 درصدوزنی NaCl که دارای کانه‌زایی مولیبدن است. این رگچه دارای هالیت و انیدریت بوده و سبب دگرسانی پتاسیک و سدیک- کلسیک در ژرفای بیشتر شده است. رگچهII : سیال دارای فشار بالا (>300 مگاپاسکال)، ژرفای بیشتر از 5/8 کیلومتر، دمای بالا (250 تا 420 درجه سانتی‌گراد)، شوری بالا (33 تا 47 درصدوزنی NaCl)، کانه‌زایی مس و مولیبدن و دگرسانی پتاسیک است. رگچه III: سیال با شوری بالا (40 تا 56 درصدوزنی NaCl) در فشار بالا (>300 مگاپاسکال)، ژرفای بیشتر از 5/8 کیلومتر و دمای بالا (200 تا 500 درجه سانتی‌گراد) که دارای کانه‌زایی مس است. رگچهIV: سیال با دمای بالا(277 تا 500 درجه سانتی‌گراد)، فشار بالا (با میانگین 8/2 کیلوبار)، ژرفای بیشتر از 5/8 کیلومتر و شوری بالا (25 تا 53 درصدوزنی NaCl) که عامل کانه‌زایی مس همراه با کانی مگنتیت است. سیالV: سیال با شوری متوسط تا پایین (6 تا 7 درصدوزنی NaCl) و فشار کم (7/0 تا 8/0 مگاپاسکال)، ژرفای 177 متر و دمای متوسط (حدود 170 درجه سانتی‌گراد) که بدون کانه‌زایی است. مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که جوشش صورت گرفته در سیال ماگمایی اولیه، در نتیجه تغییرات دما و فشار و در اثر اختلاط با آب‌های جوی سبب کانه‌زایی مس و مولیبدن شده است. نتایج تجزیه ایزوتوپی اکسیژن و هیدروژن در کانی کوارتز مقادیر δ18O از 9/3 تا 3/6 پرمیل را نشان می‌دهد و با توجه به دمای تشکیل آن بر پایه مطالعات دماسنجی (130 تا 400 درجه سانتی‌گراد) مقادیر δ18O در سیال کانه‌ساز برابر 26/5 تا 19/6 پرمیل است که نشان‌دهنده منشأ ماگمایی سیال‌های کانه‌ساز است. مقادیر δD در میانبارهای سیال موجود در کانی کوارتز محدوده‌ای میان 88- تا90- پرمیل را نشان می‌دهد که نشان‌دهنده کاهش در میزان دوتریم سیال کانه‌ساز است. این مقادیر با توجه به دگرسانی پروپلیتیک و سدیک همراه با دگرسانی پتاسیک در رگچه یادشده، می‌تواند ناشی از تأثیر آب‌های جوی باشد.
کلیدواژه‌ها
)