اثرفسیل کروزیانا و روزوفیکوس: مطالعه موردی از توالی های اردوویسین، بلوک کلمرد،ایران مرکزی

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 استاد، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

لایه­های آواری سازند شیرگشت در برش راهدار بلوک کلمرد ایران مرکزی مجموعه اثر فسیل متنوعی دارند. در افق­های معینی از این توالی، طبقاتی وجود دارد که  دو  اثرجنس کروزیانا و روزوفیکوس از فراوان‌ترین اثر فسیل­ها است. در مطالعه حاضر، اثرجنس‌های حاصل از بندپایان شامل کروزیانا و روزوفیکوساز توالی­های اردوویسین سازند شیرگشت مورد بحث و بررسی قرار می­گیرد. کروزیاناها در سازند شیرگشت افزون بر تغییرات گسترده در ریخت­شناسی و اندازه، تغییرات زیادی را در نوع رفتاری تغذیه­ای نشان می­دهند. کروزیاناها به صورت حفارهای شیاری مستقیم تا به نسبت انحنادار با عرض چند سانتی‌متر هستند که در جهت طولی به دو لُب تقسیم می­شوند هر کدام از این لُب­ها اثر خراش­های عرضی گیسو مانندی دارند که در اثر‌گونه‌های مختلف کروزیانا، آرایش و نیمرخ خراش­ها با هم متفاوت است. ویژگی­های اثرگونه­های شناسایی شده نشان می­دهد که به استثنای C. semiplicata،اثر گونه­های کروزیانا در این توالی متعلق به گروه کروزیانا روگوزا است. اثرگونه­های این گروه شامل  C. rugosa، C. furcifera، C. goldfussi ، C. rouaulti وC. yini  است. این نتایج نشان می­دهد که مجموعه اثرفسیل­های حاصل از بندپایان در سازند شیرگشت برای مطالعات اثرچینه‌نگاری (ایکنواستراتیگرافی) کروزیانا مناسب هستند، به‌طوری که مجموعه اثرگونه­های شناسایی شده می­تواند نشان‌دهنده سن اردوویسین زیرین تا میانی برای نهشته­های سازند شیرگشت باشند. همچنین، اثرهای حاصل از بندپایان در نهشته­های مطالعه شده همراه با دیگر ساخت­های زیستی نشان می­دهد که این اثرها در ماسه­سنگ­های دانه‌ریز تا متوسط‌دانه با میان‌لایه­های شیل- گلسنگ وجود دارند. ترکیب بستر، و شواهد اثرشناختی (ایکنولوژیکی) نشان می­دهد که اثرهای حاصل از فعالیت بندپایان در سازند شیرگشت متعلق به اثررخساره (ایکنوفاسیس) کروزیانا است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Trace Fossil Cruziana and Rusophycus: A Study from the Ordovician Succession of Kalmard Block, Central Iran

نویسندگان [English]

  • A. Bayet-Goll 1
  • R. Moussavi-Harami 2
  • A. Mahboubi 2
1 Ph.D. Student, Department of Geology, Faculty of Science, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
2 Professor, Department of Geology, Faculty of Science, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
چکیده [English]

Trace fossils are abundant in the clastic succession throughout the Shirgesht Formation of Kalmard Block, Central Iran. At certain horizons there are beds full of Cruziana and Rusophycus. This study presents an evaluation of the arthropod ichnotaxa of the Cruziana and Rusophycus from the Ordovician succession Shirgesht Formation. Apart from the broad range in morphology and size, Cruziana from Shirgesht Formation show higher behavioral diversity using food sources than has ever been documented in a single section. It consists of a straight, or gently curved, ploughed furrow usually a few centimetres across, which is divided lengthwise into two lobes, each of which is braided transversely by a series of scratches. These vary in arrangement and profile according to ichnospecies. Overall characteristics of recognized ichnospecies suggest that with the exception of C. semiplicata, the ichnofaunas contain all the members of the Cruziana rugosa Group throughout the clastic successions in Shirgesht Formation. It consists of the five members of C. rugosa, C. furcifera, C. goldfussi C. rouaulti and C. yini. The Shirgesht Formation material therefore indicates that these arthropod ichnofossil assemblages are suitable for Cruziana ichnostratigraphy in Shirgesht Formation. Accordingly, the present assemblage could represent the Early to middle Ordovician age. The arthropod traces also, occur with other biogenic sedimentary structures in a fine to medium grained sandstone with minor mudstone interbeds of the Shirgesht Formation. The substrate composition and ichnological evidence places the arthropod ichnofossil-rich unit in the Cruziana ichnofacies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cruziana
  • Rusophycus
  • Shirgesht Formation
  • Ordovician
  • Ichnostratigraphy

مراجع

آقانباتی، ع.، 1383- زمین‌شناسی ایران، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 586 ص.
بایت گل، آ. و حسینی برزی. م.، 1390- ژئوشیمی عناصر اصلی نهشته­های سیلیسی آواری سازند شیرگشت، بلوک کلمرد، ایران مرکزی جهت تعیین برخاستگاه زمین‌ساختی و هوازدگی سنگ منشأ. مجله علوم‌زمین. سال بیستم، شماره 81. ص 40-33.
بایت گل، آ.،  1388-  محیط رسوبی، برخاستگاه و دیاژنز نهشته­های سازند شیرگشت در دو برش کوه عاشقان و کوه راهدار، طبس.  پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی. 223 ص.
بایت گل، آ.، محبوبی، ا.، حسینی برزی، م. و موسوی حرمی، ر.، 1389-  مدل ایکنولوژیکی نهشته­های آواری سازند شیرگشت در زیر پهنه کلمرد ایران مرکزی. مجله چینه­نگاری و رسوب دانشگاه اصفهان. ص 43-68.
حسینی برزی، م. و بایت گل، آ.، 1389-  تحلیل رخساره­ای و محیط رسوبی نهشته­های سیلیسی آواری-کربناته سازند شیرگشت در بلوک کلمرد ایران مرکزی. رخساره­های رسوبی. جلد 2، شماره 1. ص 1-24.
قادری، ع.، آقانباتی، ع.، حمدی، ب. و سعیدی، ع.، 1386-  زیست‌چینه‌نگاری سازند شیرگشت در کوه‌های کلمرد واقع در جنوب باختری طبس بر اساس کنودونت­ها. مجله علوم زمین. سال هجدم، شماره 70. ص 28-31.
 
References
Aceñolaza, F. G., Sà, A. A. & Gutiérrez-Marco, J. C., 2008- Cruziana yini Yang, a Peri-Gondwanan trilobite trace with new records in the Ordovician of South America and Iberia. Rabano, R. Gonzalo and D.C. Garcia-Bellido (eds). Advances in Trilobite Research. Cuadernos del Museo Geominero. Special Issue.  N 9.  19-26 P. 
Aceñolaza, G. F. & Milana, J. P., 2005- Remarkable Cruziana beds in the Lower Ordovician of the Cordillera Oriental, NW Argentina. Ameghiniana, 42 (3), 633-637.
Baldwin, C. T., 1977- The stratigraphy and facies associations of trace fossils in some Cambrian and Ordovician rocks of north western Spain. Geological Journal, Special Issue, 9, 9-41.
Bassett,  M. G., Dastanpour, M. & Popov, L., 1999- New data on Ordovician fauna and stratigraphy of the Kerman and Tabas regions, east-central Iran. ActaUniv. Carolinae, Geol., 43, 483-486.
Bergström, J., 1976- Lower Palaeozoic trace fossils from eastern Newfoundland. Canadian Journal of Earth Sciences 13: 1613–1633.
Crimes, T. P., 1970a- Trilobite tracks and other trace fossils from the Upper Cambrian of North Wales. Geological Journal 7: 47–68.
Crimes, T. P., 1970b- The significance of trace fossils in sedimentology, stratigraphy and palaeoecology with examples from Lower Palaeozoic strata. In Crimes T.P., Harper J.C. (eds) Trace Fossils,. Geological Journal Special Issue 3: 101–126.
Crimes, T. P., 1975- Trilobite traces from the Lower Tremadoc of Tortworth. Geological Magazine 112, 33–46.
Crimes, T. P., 1987- Trace fossils and correlation of Precambrian– Early Cambrian strata. Geological Magazine 124, 97–119.
Crimes, T. P., 1992- Changes in the trace fossil biota across the Proterozoic–Phanerozoic boundary. Journal of the Geological Society (London) 149, 637 –646.
D’orbigny, A., 1842- Voyage dans l’Amerique méridionale (le Bresil, la Repùblique argentine, le Patagonia, Le Repùblique de Chile, le Repùblique de Bolivie, Le Repùblique de Perou) executé pendant les anee 1826-1833, 3 (Paleontologie), Paris, 188 p.
Davies, N. S., Ivan, J. S., Guillermo, L. A. & Ricardo, C., 2007- Ichnology, palaeoecology and taphonomy of a Gondwanan early vertebrate habitat: Insights from the Ordovician Anzaldo Formation, Bolivia. Palaeoecology 249 18–35.
Dawson, J. W., 1864.- On the fossils of the genus Rusophycus. Canadian Naturalist and Geologist, New Series 1: 363-367.
Droser, M. L., Gehling, J. G. & Jensen, S., 1999- When the worm turned: concordance of Early Cambrian ichnofabric and trace-fossil record in siliciclastic rocks of South Australia. Geology, 27, 625– 628.
Egenhoff, S., Webber, B., Lehnert, O. & Maletz, J., 2007- Biostratigraphic precision of the Cruziana rugosa group: a study from the Ordovician succession of southern and central Bolivia. Geological Magazine, 144 (2), 289-303.
Fillion, D. & Pickerill, R. K., 1990- Ichnology of the Upper Cambrian? to LowerOrdovicianBellIsland and Wabana groups of eastern Newfoundland, Canada. Palaeontolographica Canadiana 7, 1-119.
Ghobadi Pour, M., Williams, M., Vannier, J., Meidla, T. & Popov, E., 2006- Ordovician ostracods from east central Iran. Acta Palaeontologica Polonica 51 (3): 551–560.
Gibb, S., Chatterton, B. D. E. & Pemberton, S. G., 2009- Arthropod ichnofossils from the Ordovician Stairway Sandstone of central Australia. Memoirs of the Association of Australasian Palaeontologists 37, 695-716.
Hall, J., 1852- Palaeontology of New York, Volume 2. Containing descriptions of the organic remains of the Lower Division of the New York System (equivalent in part to the Lower Silurian rocks of Europe). C. van Benthuysen, 362 pp.
Hamedi, M. A., Wright, A. J., Aldridge, R. J., Boucot, A. J., Bruton, D. L., Chatterton, B. D. E., Jones, P., Nicoll, R. S., Rickards, R. B. & Ross, J. R. P., 1997- Cambrian to Silurian of East-Central Iran: new biostratigraphic and biogeographic data. Neues Jahrbuch für Geologie und Palaontologie, Monatschefte 7, 412–424.
Häntzchel, W., 1962- Trace fossils and problematica. In Treatise on Invertebrate Paleontology, Part W, Moore R (ed.). Geological Society of America and University of Kansas Press; W177–W245.
Häntzchel, W., 1975- Trace Fossils and Problematica. 1-269 in Teichert, C. (ed.), Treatise on Invertebrate Paleontology, Part W, Miscellanea, Supplement 1. Geological Society of America, Boulder and University of Kansas, Lawrence 269p.
Jensen, S., Bogolepova, O. K. & Gubanov, A. P., 2011- Cruziana semiplicata from the Furongian (Late Cambrian) of Severnaya Zemlya Archipelago, Arctic Russia, with a review of the spatial and temporal distribution of this ichnospecies. Geol. J. 46; 26-33.
Jensen, S., Saylor, B. Z., Gehling, J. G. & Germs, G. J. B., 2000- Complex trace fossils from the terminal Proterozoic of Namibia. Geology , 28 , 143–146.
Knaust, D., 2004- Cambro-Ordovician trace fossils from the SW–Norwegian Caledonides. Geological Journal, 39, 1-24.
Lebesconte, M. P., 1883- Les Cruziana et Rysophycus connus sus le nom général de bilobites sont-ils des végétaux ou des traces d’animaux. In (ed. M. P. Lebesconte), Oevres posthumes de Marie Rouault. pp. 61–73. Rennes.
Mángano, M. G. & Buatois, L. A., 2003- Trace fossils. In: Benedetto, J.L. (ed.), Ordovician Fossils of Argentina,. Universidad Nacional de Córdoba, Secretaría de Ciencia y Tecnología; 507–553.
Mángano, M. G., Buatois, L. A. & Aceňolaza, G. F., 1996- Trace fossils and sedimentary facies from a Late Cambrian-Early Ordovician tide- dominated shelf (Santa Rosita Formation, northwest Argentina): implications for ichnofacies models of shallow marine successions. Ichnos 5,52–88.
Mángano, M. G., Buatois, L. A. & Moya, M. C., 2001-Trazas fósiles de trilobites de la Formación Mojotoro (Ordovicico inferior-medio de Salta, Argentina): implicancias paleoecológicas, paleobiológicas y bioestratigráficas. Revista Espaňola de Paleontologia, 16 (1), 9-28.
Mángano, M. G., Buatois, L. A. & Muniz-Guinea, F., 2002- Rusophycus moyensis n. isp. en la transiciَn cambrica- tremadociana del noroeste argentino: implicancias paleoambientales y bioestratigráficas. Revista Brasileira de Paleontologia 4: 35-44.
Mângano, M. G., Buatois, L. A. & Muňiz-Guinea, F., 2005- Ichnology of the Alfarcito Member (Santa Rosita Formation) of northwestern Argentina: animal-substrate interactions in a lower Paleozoic wave-dominated shallow sea.  Ameghiniana, Rev. Asoc. Paleontol. Argent. - 42 (4): 641-668.
Mehrjerdi, H., 2001- Palynostratigraphy and palaeobiogeography of a Lower Palaeozoic sequence in the type-section of Shirgesht For - mation, northern TabasCity, East-Central Iran. – Iran. Int. J. Sci., 2, 129-149.
Pillet, J., 1973-  Sur quelques trilobites ordoviciens d’Iran oriental.Ann. Soc. Géol. Nord, 93, 33-38.
Rouault, M., 1850- Note préliminairer sur une nouvelle formation découverte dans le terrain silurien inférieur de la Bretagne. Bulletin de la Société Géologique de France [2] 7, 724-744.
Salter, J. W., 1853- On the lowest fossiliferous beds of North Wales. Report of the British Association for the Advancement of Scirrice (Belfast) tor 185-7. Geology arid Physical Geography section, 56-58.
Seilacher, A. & Crimes, T. P., 1969- “European” species of trilobite burrows in eastern Newfoundland. In; Kay, M. (ed) North Atlantic Geology and Continental drift, Memoir of the American Association of Petroleum Geologists 12 , 145–148.
Seilacher, A., 1970- Cruziana stratigraphy of ’non-fossiliferous’ Palaeozoic sandstone. In: Crimes, T.P., Harper, J.C. (eds), Trace Fossils, Geological Journal Special Issue, 3, 447–476.
Seilacher, A., 1985- Trilobite palaeobiology and substrate relationships. Transactions of the Royal Society of Edinburgh 76: 231–237.
Seilacher, A., 1990- Paleozoic trace fossils. In: R. Said (ed.), The Geology of Egypt. A.A. Balkema, Rotterdam. 649–670.
Seilacher, A., 1991- An updated Cruziana stratigraphy of Gondwanan Palaeozoic sandstones. In The Geology of Libya 4, Salem MJ (ed.). Elsevier: Amsterdam; 1565–1581.
Seilacher, A., 1992- An updated Cruziana stratigraphy of Gondwanan Palaeozoic sandstones. In: Salem, M.J., Hammuda, O.S and Eliagoubi, B.A. (ed.), The Geology of Libya, Vol. 5, Elsevier: Amsterdam, New York; 1565–1580.
Seilacher, A., 1994- How valid is Cruziana stratigraphy? Geologische Rundschau 83, 752–758.
Seilacher, A., 2007- Trace Fossil Analysis. Springer Verlag: Berlin, Heidelberg.
Seildiher, A., 1967- Bathpetry ot trace fossils. Marin Grology 5, 413- 43s.
Webby, B. D., 1983- Lower Ordovician arthropod trace fossils from Western New South Wales. Proceedings of the Linnean Society of New South Wales 107, 59-74.
Yang, S. & Fu, S., 1985- Lower Ordovician Trace Fossil community Cruziana from Wadins Yunnan and its and stratigraphical and geographical distribution. Scientia Geologica Sinica. 1 (1), 43-54 (in Chinese).
 
فصلنامه علمی-پژوهشی علوم زمین

دوره 22، شماره 87
بهار 1392
صفحه 101-112

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار