نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 بخش زمین شناسی، دانشگاه تربیت‌مدرس، تهران، ایران
2 بخش زمین شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3 دانشکدة مهندسی نفت، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، تهران، ایران
چکیده
کانسار روی- سرب (مولیبدن) احمدآباد در بلوک پشت‌بادام از پهنة ایران مرکزی و در کمربند کانه‌زایی روی و سرب کوهبنان- بهاباد قرار دارد.این کانسار با ژئومتری عدسی شکل، هم‌روند با لایه‌بندی و گاه رگه‌ای و به گونة چینه‌کران محدود به واحد دولومیتی سازند شُتری (تریاس میانی) است. نتایج تجزیة نمونه‌ها، میانگین روی را 9 درصد، میزان میانگین سرب را 5 درصد و میانگین مولیبدن را 7/0 درصد نشان داده است. مطالعة مقاطع سنگ‌چینه‌شناسی نشان می‌دهد که کانه‌زایی در یک موقعیت چینه‌ای خاص و در ارتباط با رخساره‌های رسوبی ویژه، از جمله رخساره‌های ائواسپارایت دولومیتی،گرینستون ائوییدی و دولوسپارایت رخ داده است. بافت و ساخت کانه‌ها، شامل لامینه، دانه‌پراکنده، فضاپرکن، توده‌ای، برشی، رگه- رگچه‌ای، استیلولیت و جانشینی است. وجود بافت‌هایی از کانه از قبیل لامینه، دانه‌پراکنده و استیلولیت که در ارتباط با رخسارة گرینستون ائوییدی می‌باشند، بیانگر تشکیل کانه‌ها در مراحل دیاژنز و در یک محیط سدی است. به دلیل تأثیر عملکرد گسل‌ها، و ایجاد ساختار‌های فرازمین- فروزمین و تأثیر شدید فرایندهای سوپرژن در منطقه، کانه‌ها به‌طور عمده به صورت غیرسولفیدی (همی‌مورفیت، سروسیت و وُلفنیت) و به مقدار کمتر سولفیدی همچون گالن، اسفالریت، ورتزیت و پیریت دیده می‌شوند. کانی‌های فلوریت، سلستیت و ژیپس نیز به طور فرعی حضور دارند. نبود مس و نقره از ویژگی‌های مهم و قابل ذکر این کانسار است. ویژگی‌هایی همچون سنگ درون‌گیر کربناتی با سن تریاس، ساخت و بافت دانه پراکنده و لامینه، ژئومتری عدسی‌شکل و هم‌روند با لایه‌بندی، برتری روی به سرب، نبود توده‌های آذرین، نبود کانه‌زایی مس و نقره در کانسار احمدآباد، همگی نشانگر آن است که این کانسار در شرایطی مشابه با کانسار روی و سرب تیپ بلایبرگ(Bleiberg) در آلپ اتریش تشکیل شده است. وجود شواهد مشابه در دو کانسار احمدآباد (ایران) و بلایبرگ از جمله حضور وُلفنیت به همراه روی و سرب در کانسنگ‌های تریاس و شواهد ساختی و بافتی سبب شده تا کانسار احمدآباد با نگرشی نو با این رده جهانی از کانسارهای روی و سرب (کانسارهای تیپ آلپی) مورد مقایسه قرار گیرد.
کلیدواژه‌ها
کتابنگاری
آدابی، م.، ح.، 1383- ژئوشیمی رسوبی، انتشارات آرین‌زمین، 475 ص.
آقانباتی، ع.، 1383- زمینشناسی ایران، انتشارات سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور، 583 ص.
امیری، ع.، 1384- نگرشی نو بر کانسارهای استراتاباند غیر سولفیدی روی و سرب در ناحیه کوهبنان ـ بهاباد- نهمین همایش انجمن زمینشناسی ایران.
تاج‌الدین، ح.، 1381- معرفی و بررسی کانه‌سازی مولیبدن در کانسار سرب و روی احمدآباد، گزارش سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور.
تاج‌الدین، ح.، و دُری، م.ب.، 1383- بررسی کانه‌زایی مولیبدنیوم با سنگ میزبان کربناته در معدن متروکة سرب و روی احمدآباد (شمال‌شرق بافق)، هشتمین همایش انجمن زمینشناسی ایران.
جوانشیر، ع.، راستاد.، ا.، ربانی، ا.، و مهری، ب.، 1385- افق‌های کانه‌دار کانسار روی، سرب و مولیبدن احمدآباد در سازند شتری و مقایسة‌آن با کانسار روی، سرب و مولیبدن Bleiberg در تریاس آلپ در اُتریش، بیست و پنجمین گردهمایی علوم زمین سازمان زمینشناسی کشور.
سبزهئی، م.، و افروز، ع.، 1369- تحلیلی بر مسائل سرب و روی در ایران مرکزی: مناطق راور- کرمان- کوهبنان- رفسنجان- گزارش طرح پیجویی سرب و روی.
شمس، ن.، و فتحیان‌پور، ن.، 1368- دیدار و مطالعة مقدماتی منطقة بافق، گزارش شمارة 3 طرح پیجویی مقدماتی سرب و روی، سازمان زمینشناسی کشور.
فیض‌نیا، س.، 1377- سنگ‌های رسوبی کربناته، انتشارات آستان قدس رضوی، 304 ص.
قاسمی، م.، 1385- نحوة تشکیل کانسار روی- سرب مهدی‌آباد یزد و مقایسة آن با سایر کانسارهای کرتاسة اطراف مهدی‌آباد. پایان‌نامة کارشناسیارشد، پژوهشکدة علوم‌زمین، سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور.
قربانی، م.، تاجبخش، پ.، و خوئی، ن.، 1379- کانسارهای سرب و روی در ایران، سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور، طرح تدوین کتاب زمینشناسی- شمارة 75.
کانایران، 1371- طرح اکتشافات مقدماتی و تفصیلی سرب و روی سراسری، کانسار احمدآباد.
کمالی فرج‌اله‌زاده، ع.، 1383- تحلیل هندسی و جنبشی گسل کوهبنان (حدفاصل چترود- کوهبنان)، پایاننامه کارشناسیارشد، دانشکده علوم پایه، دانشگاه تربیت-مدرس.
مؤمن‌زاده، مرتضی، 1359- گزارش مقدماتی بازدید از ذخایر سرب، روی و آهن در ناحیة ساغند- بافق- کرمان، سازمان زمینشناسی کشور.
References
Alavi, M., 1991- Sedimentary and structural characteristics of the Paleo-Tethys remnants in northeastern Iran. Geol. Soc. of Amer. Bull. Vol:103, p 983-992.
Bäuerle, G., Bornemann, O., Mauthe, F. & Michalzik, D., 2000- Origin of stylolites in Upper Permian Zechstein anhydrite (Gorleben Salt Dome, Germany). - J., Sed. Research, A70, 726-737.
Borg, G., 2005- Geological and economical significance of supergene nonsulphide zinc deposits in Iran and their exploration potential. 20th WMC. 7-11 Nov. Teh. Iran.
Carozzi, A.V., 1989- Carbonate rocks depositional model, Prentice Hall Newjersey, 604P.
Cerny, I., 1989- Current prospecting strategy for carbonate-hosted Pb-Zn mineralization at Bleiberg-Kreuth (Austria), Econ. Geol., Vol: 84, p.1430-1435.
Daliran, F. & Borg, G., 2005- Genetic aspects of the Angouran nonsulphide zinc ore deposit, NW-Iran, as an exploration guide for nonsulphide zinc ores. 20th WMC. 7-11 Nov. Teh. Iran.
Flugel, E., 2004- Microfacies of Carbonate Rocks, Springer-Verlag, Germany. 976P.
Gilg, H.A., Boni, M., Balassone, G., Allen, C.R., Banks, D. & Moore, F., 2006- Marble-hosted sulfide ores in the Angouran Zn-(Pb–Ag) deposit, NW Iran: interaction of sedimentary brines with a metamorphic core complex, Mineralium Deposita, 41: 1-16.
Hitzman, M.W. & Beaty, D.W., 1996- The Irish Zn-Pb- (Ba) Orefield, in Sangster, D.F., (ed.), Carbonate-hosted Lead-Zinc Deposits, Society of Econ., Geologists, Spec., Pub., No. 4, p.112-143.
Hitzman, M.W., Reynolds, N.A., Sangster, D.F., Allen, C.R. & Carman, C.E., 2003- Classification, Genesis, and exploration guides for nonsulphide zinc deposits, Econ. Geol., Vol. 98, No. 4, p. 685-714.
Huckriede, R., Kuersten, M. & Venzlaff, H., 1962- Zur Geologie des Gebietes Zwischen Kerman und Sagand
(Iran) Beith. Geol. Jahb. Vol:51.
Leach, D.L., Bechstadt, T., Boni., M. & Zeeh, S., 2003- Triassic-hosted MVT Zn-Pb ores of Poland, Austria, Slovenia and Italy, Irish Association for Economic Geolgy, pp169-214.
Leach, D.L., Sangster, D.F., 1993- Mississippi Valley-type lead-zinc deposits, in: Kirkham, R.V., Sinclair, W.D., Thrope, R.I., and Duke, J.M., (eds.), Mineral Deposit Modeling: Geological Association of Canada, Special Paper 40, p.289-314.
Leach, D.L., Sangster, D.F., Kelley, K.D., Large, R.R., Garven, G., Allen, C.R., Gutzmer, J. & Walters, S., 2005- Economic geology 100th Anniversary Volume, Society of Economic Geologists, p.561-607.
Miall, A.D., 1990- Principles of sedimentary basin analysis, 2nd ed., Springer-Verlag, New york. 668P.
Reading, H.G., 1996- Sedimentary Environments: Processes, Facies and Stratigraphy, 3th Edition, Blackwell Science Ltd., 688P.
Sarkar, S.C. & Banerjee, S., 2004- Carbonate-hosted lead-zinc deposits of Zawar, Rajasthan, in the context of the world scenario, in Deb, M. & Goodfellow, W.D., (eds.) Sediment-hosted lead-zinc sulphide deposits, Narosa Pub. House, p.328-349.
Schroll, E. & Rantitsch, G., 2005- Sulphur isotope patterns from the Bleiberg deposit (Eastern Alps) and their implications for genetically affiliated lead-zinc deposits. Miner & Petrol. Vol. 89:1-18
Schroll, E., 1996- The Triassic carbonate-hosted Pb-Zn mineralization in the Alps (Europe): The genetic position of Bleiberg type deposits. in Sangster, D.F., (ed.) Carbonate-hosted lead-zinc deposits, Special Pub. No.4, Society of Economic Geologists.
Schroll, E., 2005- Alpine type Pb-Zn-deposits (APT) hosted by Triassic carbonates, in: Mao, J., and Bierlein, F.P., (eds.) Mineral Deposit Research: Metting the global challenge, proceeding of the 8th biennial SGA meeting, Beijing, China, Vol: 1, 2, 1613P.
Schroll, E., Koppel, V. & Cerny, I., 2006- Pb and Sr isotope and geochemical data from the Pb-Zn deposit Bleiberg (Austria): constraints on the age of mineralization. Miner & Petrol. Vol.86:129-156.
Takahashi, T., 1960- Supergene alteration of zinc and lead deposits in limestone, Econ. Geol., Vol: 55, p.1083-1115.
)