نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا، گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

2 استادیار، گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

3 استادیار، گروه مهندسی عمران، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد رودهن، رودهن، ایران

4 استاد، گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

5 دکترا، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران

چکیده

مدل‏سازی آب زیرزمینی، بررسی خطر فرونشست و مدیریت صحیح منابع آب زیرزمینی نیازمند برآورد دقیق متغیرهای هیدرولیکی آبخوان است. افزون بر این، روش‌‌های پیشین و روش‌‌های گرافیکی معمول تقریبی، گران و زمان‌‌بر هستند. در این پژوهش، ده سری از داده‌‌های آزمون پمپاژ، ثبت شده طی پنج سال (1387 تا 1391) در یک چاه در منطقه 19 در جنوب دشت تهران انتخاب شدند. همچنین، طی سال‌های یاد شده نرخ فرونشست برای هر سال توسط روش ژئودزی زمینی ارزیابی شد. برای رفع مشکلات روش‌های پیشین، 3 کد کامپیوتری با به‌‌‏کارگیری  الگوریتم‌های ژنتیک و الگوریتم چندنخبه‌گرایی بهینه‌سازی گروهی ذرات توسعه یافتند تا متغیرهای هیدرولیکی آبخوان را برآورد کنند. کفایت و کارایی کدهای توسعه یافته، با به‌کارگیری 10 دسته داده مربوط به آبخوان محبوس آزموده شد‌ و سپس نتایج آنها با نتایج حاصل شده از روش گرافیکی حاصله از نرم افزار AquiferTest مقایسه شدند. بر‌‌ پایه نتایج تابع شایستگی، الگوریتم بهینه‌‌سازی چندنخبه‌‌گرایی گروهی ذرات و الگوریتم‌های ژنتیک‌‌ به‌‌ترتیب قابل اعتمادتر از روش گرافیکی برای برآورد متغیرهای هیدرولیکی آب زیرزمینی بودند. افزون بر این، تجزیه حساسیت متغیرهای هیدرولیکی در طول عملکرد روش‌های بهینه‌‌سازی یاد شده اثبات کرد که نتایج بسیار دقیق و قابل اعتماد هستند. سپس با توجه به مقادیر هدایت هیدرولیکی حاصل طی سال‌‌های مختلف با استفاده از الگوریتم چندنخبه‌‌گرایی بهینه‌‌سازی گروهی ذرات رابطه‌ای ارایه شد تا بتواند تغییرات هدایت هیدرولیکی را طی زمان پیش‌‌بینی کند و سپس رابطه دیگری به ‌‌دست آمد تا با توجه به مقادیر هدایت هیدرولیکی طی زمان مقدار نرخ فرونشست برای سال‌‌های آینده تعیین شود. همچنین در این مقاله فرض شده‌‌ است با رسیدن هدایت هیدرولیکی آبخوان مربوطه به مقدار  آب زیرزمینی برداشت نمی‌‌شود. در پایان با توجه به روابط به‌‌دست آمده و برداشت پیوسته آب زیرزمینی در منطقه مربوط، 30 سال طول می‌کشد تا هدایت هیدرولیکی به   برسد و در طول زمان 1387 تا 1417 در منطقه مربوط، 52/0متر فرونشست زمین حاصل می‌‌شود. داده‌‌های نرخ فرونشست زمین حاصل از روش تداخل‎سنجی راداری ماهواره‌ای (InSAR) نیز درستی روابط حاصل را تأیید کردند.

کلیدواژه‌ها

کتابنگاری
روستایی، م. ، 1395- بررسی فرونشست زمین استان تهران، همایش پدیده فرونشست زمین، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
درویش‌زاده، 1382- زمین‌شناسی ایران، انتشارات موسسه امیرکبیر، صص. 1 تا 901.
شمشکی، ع.، بلورچی، م. ج. و انصاری، ف.، 1384- بررسی فرونشسست زمین در دشت تهران- شهریار، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، صص. 1 تا 74.
 
 
References
Aghanabati, A., 1993- Geological map of Tehran. Scale 1:100000, ed: Geological Survey of Iran (GSI).
Abd-Elhamid, H. F. and Javadi, A. A., 2011- A cost-effective method to control seawater intrusion in coastal aquifers, Water resources management, vol. 25, pp. 2755-2780.
Bateni, S., Mortazavi-Naeini, M., Ataie-Ashtiani, B., Jeng, D. and Khanbilvardi, R., 2015- Evaluation of methods for estimating aquifer hydraulic parameters, Applied Soft Computing, vol. 28, pp. 541-549.
Das, S., Abraham, A., and Konar, A., 2008- Automatic kernel clustering with a multi-elitist particle swarm optimization algorithm, Pattern recognition letters, vol. 29, pp. 688-699.
Davis, L., 1991- The handbook of genetic algorithms Van Nostrand Reingold, New York.
Deb, K., Pratap, A., Agarwal, S., and Meyarivan, T., 2002- A fast and elitist multiobjective genetic algorithm: NSGA-II, IEEE transactions on evolutionary computation, vol. 6, pp. 182-197.
Eberhart, R. C., 2001- Optimization, Particle Swarm Developments, Applications and Resources," ed: Purdue School of Engineering and Technology 799 West Michigan Street Indianapolis, IN 46202 USA, pp. 1-145.
Erban, L. E., Gorelick, S. M., and Zebker, H. A., 2014- groundwater extraction, land subsidence and sea-level rise in the Mekong Delta, Vietnam, pp. 1-5.
Ferretti, A., Monti-Guarnieri, A., Prati, C., Rocca, F. and Massonet, D., 2007- InSAR principles-guidelines for SAR interferometry processing and interpretation vol. 19, pp. 1-106.
Gentry, R. W., Camp, C. V. and Anderson, J. L., 2001- Use of GA to determine areas of accretionto semiconfined aquifer, Journal of Hydraulic Engineering, vol. 127, pp. 738-746.
Gershenwald, J. E., Colome, M. I., Lee, J. E., Mansfield, P. F., Tseng, C. H. and Lee, J. J., 1998- Patterns of recurrence following a negative sentinel lymph node biopsy in 243 patients with stage I or II melanoma," Journal of clinical oncology, vol. 16, pp. 2253-2260
Golberg, D. E., 1989- Genetic algorithms in search, optimization, and machine learning, Addion wesley, vol. 1989, pp. 102.
Goulter, I., 1992- Systems analysis in water-distribution network design: From theory to practice," Journal of Water Resources Planning and Management, vol. 118, pp. 238-248.
Gwo, J. P., 2001- In search of preferential flow paths in structured porous media using a simple genetic algorithm- Water Resources Research, vol. 37, pp. 1589-1601.
http://www.aqtesolv.com.
Khu, S. T., Liong, S. Y., Babovic, V., Madsen, H. and Muttil, N., 2001- Genetic programming and its application in real‐time runoff forecasting1, JAWRA Journal of the American Water Resources Association, vol. 37, pp. 439-451.
Kresic, N., 1996- Hydrogeology and groundwater modeling: CRC press, pp. 86-183.
Kresic, N., 2006- Hydrogeology and groundwater modeling: CRC press, pp. 1-53.
Mahmoodpour, M., 2015- Numerical simulation and prediction of regional land subsidence caused by groundwater exploitation in the southwest plain of Tehran, iran, pp. 6-28.
Meier, R. W. and Barkdoll, B. D., 2000- Sampling design for network model calibration using genetic algorithms, Journal of Water Resources Planning and Management, vol. 126, pp. 245-250.
Molaei, M., Meshkat, T., Akbari, K., Nazarjani, M., Esmailzadeh Nasiri, M. and Hesami, 2016- Report of water resources’ management of Tehran,  water resources’ management Institute of Iran, chapters 1-6.
Poli, R., Kennedy, J. and Blackwell, T., 2007- Particle swarm optimization, Swarm intelligence, vol. 1, pp. 33-57.
Prasad, K. L. and Rastogi, A., 2001- Estimating net aquifer recharge and zonal hydraulic conductivity values for Mahi Right Bank Canal project area, India by genetic algorithm, Journal of Hydrology, vol. 243, pp. 149-161.
Samuel, M. P. and Jha, M. K., 2003- Estimation of aquifer parameters from pumping test data by genetic algorithm optimization technique," Journal of irrigation and drainage engineering, vol. 129, pp. 348-359.
Shang, C., Srinivasan D. and Reindl, T., 2016- An improved particle swarm optimisation algorithm applied to battery sizing for stand-alone hybrid power systems, International Journal of Electrical Power & Energy Systems, vol. 74, pp. 104-117.
Simpson, A. R., Dandy, G. C. and Murphy, L. J., 1994- Genetic algorithms compared to other techniques for pipe optimization," Journal of water resources planning and management, vol. 120, pp. 423-443.
Skempton, A. W., 1984- The pore-pressure coefficients A and B. Soil Mechanics Journal, Thomas Telford Publishing, pp. 65-69.
Sun, H., Grandstaff, D. and Shagam, R., 1999- Land subsidence due to groundwater withdrawal: potential damage of subsidence and sea level rise in southern New Jersey, USA, Environmental Geology, vol. 37, pp. 290-296.
Sun, N. Z., 1994- Inverse Problem in Groundwater Modeling, Kluwer Academic Publishers, ed: Boston, pp. 1-24.
Taylor, J. H. 1985- Controlled traffic: A spin-off of soil dynamics research, Information Systems Division, National Agricultural Library, pp. 1-186.
Theis, C. V., 1935- The relation between the lowering of the Piezometric surface and the rate and duration of discharge of a well using ground-water storage, Eos, Transactions American Geophysical Union, vol. 16, pp. 519-524.
Wardlaw, R. and Sharif, M., 1999- Evaluation of genetic algorithms for optimal reservoir system operation, Journal of water resources planning and management, vol. 125, pp. 25-33.