نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد، پژوهشکده علوم زمین، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران

2 دانشیار، پژوهشکده علوم زمین، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران

3 کارشناسی ارشد، سازمان زمین شناسی مرکز گیلان، ایران

4 استادیار، دانشکده میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

5 دانشجوی دکترا، دانشگاه زوریخ، زوریخ، سوئیس

چکیده

به عقیده باستان­شناسان انسان‌هایی که در غارهای باستانی مازندران همچون غار کمیشان، غار هوتو و غار کمربند زندگی می‌کردند، پس از خروج از غار به مرور وارد دوره روستانشینی شده و سپس در نهایت در عصر مفرغ و آهن باعث شکل­گیری و پیدایش گوهرتپه شدند. مطالعات باستان­شناسی اشاره به قدمت 14 هزار ساله این منطقه دارد و یافته­هایی از آغاز دوره فراپارینه‎سنگی  تا عصر آهن را آشکار می­سازد. در این پژوهش بررسی­های لرزه­شناسی باستانی با تکیه بر دانش پارینه­لرزه­شناسی بر روی سامانه گسلی خزر در سایت پیش از تاریخ گوهرتپه در ناحیه بهشهر استان مازندران انجام گرفته است. بررسی­های پارینه­لرزه­شناسی به روش میدانی در ترانشه باستان­شناسی سایت گوهرتپه انجام شده و داده­های ژئوفیزیکی (GPR و ژئوالکتریک) از محدوده در مقیاس مناسب مورد بررسی قرار گرفته است. بر پایه انجام پژوهش­های پارینه­لرزه­شناسی 5 رویداد زمین­لرزه­ای در بازه زمانی 3500 تا 5000 سال گذشته، با بزرگای 2/6 تا 0/7 در مقیاس بزرگای گشتاوری (Mw) شناسایی شده است. همچنین بیشینه جابه جایی قائم شناسایی شده در مشاهدات پارینه­لرزه­شناسی توسط برداشت­های ژئوفیزیکی و داده­های GPR نیز تأیید شده است. همچنین دوره بازگشت میانگین رخداد­های زمین­لرزه­ای در حدود 375 سال برآورد شده است. بر اساس بررسی­های لرزه­شناسی باستانی انجام گرفته در منطقه، مشخص شده است که وقوع رخدادهای زمین­لرزه­ای در منطقه سبب از بین رفتن و یا کوچ و مهاجرت مردمان پیش از تاریخ گوهرتپه در محدوده زمانی چند صد سال شده است.

کلیدواژه‌ها

آقانباتی، ع.، 1383- زمین­شناسی ایران. سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 606 ص.
شاه­پسندزاده، م. و زارع، م.،  1374-  بررسی مقدماتی لرزه­خیزی، لرزه زمین­ساخت و خطر زمین­لرزه- گسلش در پهنه استان مازندران. پژوهشنامه بین­المللی زلزله­شناسی و مهندسی زلزله، سال چهارم، شماره 5، صص. 10 تا 12.
خرمی، ف.، حسامی، خ.، نانکلی، ح. ر. و توکلی، ف.، 1390- بررسی زمین‌ساخت جنبا در منطقه البرز با استفاده از مشاهدات شبکه دائمی GPS، فصلنامه علوم زمین سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، شماره 82، صفحه 223 تا 230.
ماهفروزی، ع.، 1384- گزارش مقدماتی بررسی­ها و کاوش­های باستان­شناختی در شرق مازندران، گزارش باستان شناسی 2، 163 ص.
مجرب، م.، معماریان، ح. و زارع، م.، 1391- جستجوی زمین­لرزه­های تاریخی در تپه سیلک، با استفاده از باستان­شناسی لرزه­ای، مجله مطالعات باستان­شناسی، شماره 1، صص. 203 تا 220.
 
References
Alavi, M., 1996- Tectonostratigraphic synthesis and structural style of the Alborz mountain system in northern Iran. Journal of Geodynamics 21, 1– 33.
Allen, M. B., Ghassemi, M. R., Shahrabi, M. and Qorashi, M., 2003- Accommodation of late Cenozoic oblique shortening in the Alborz range, northern Iran. Journal of Structural Geology 25, 659–672.
Berberian, M., 1994- Natural Hazards and the First Earthquake catalogue of Iran, vol. 1, Historical Hazards in Iran Prior to 1900, A UNESCO/IIEES Publication during UN/ IDND International Institute of Earthquake Engineering and Seismology Tehran, 603 + 66 p.
Brookfild, M. F. and Hashmat, A., 2001- The geology and petroleum potential of the north Afghan platform and adjacent areas (northern Afghanestan, with parts of southern Turkmenistan, Uzbakistan and Tajikestan), Earth Scinces reviews, 71-41,55.
Djamour, Y., Vernant, Ph., Bayer, R., Nankali, H. R., Ritz, J., Hinderer, J., Hatam, Y., Luck, B., Moigne, N., Sedighi, M. and Khorrami, F., 2010- GPS and gravity constraints on continental deformation in the Alborz mountain range, Iran. Geophys. J. Int. 183(3): 1287-1301.
Galadini, F., Hinzen, K. G. and Stiros, S., 2006- Archaeoseismology: methodological issues and procedure. Journal of Seismology, 10, 395-414.
Guest, B., Axen, G. J., Lam, P. S. and Hassanzadeh, J., 2006- Late Cenozoic shortening in the west-central Alborz Mountains, northern Iran, by combined conjugate strike-slip and thin-skinned deformation, Geosphere, 2, 35–52.
Nazari, H., 2006- Analyse de la tectonique recente et active dans l’Alborz Central et la region de Teheran: Approche morphotectonique et paleoseismologique,PhD thesis. University of Montpellier II, Montpellier,France.
Nazari, H. and Ritz, J. F., 2008- Neotectonic in Central Alborz, Geosciences, special issue, Vol17, N. 1, GSI.
Nazari, H., Ritz, J. F., Talebian, M. and Moosavi, A., 2005- Seismotectonic map of the Central Alborz, Scale 1:250000, Geological Survey of Iran.
Piller, K. and Mahfroozi, A., 2009- First preliminary report on the joint Iranian-German excavations at Gohar Tappe, Mazandaran, Iran. AMIT Band 41.
Ritz, J. F., Djamour, Y., Vernant, Ph., Hatam, Y., Bayer, R., Hinderer, J., Luck, B., Le-Moigne, N., Sedighi, M. and Boy, J. P., 2008- The present- day deformation in Alborz (Iran) depicted by GPS and gravity observations, Paris; SGF conference.
Ritz, J. F., Nazari, H., Ghasemi, A., Salamati, R., Shafei, A., Solaymani, S. and Vernant, P., 2006- Active tracstension inside central Alborz: Anew insight into northern Iransouthern Caspian geodynamics.
Tatar, M., Jackson, J., Hatzfeld, D. and Bergman, E., 2007- The 2004 May 28 Baladeh earthquake (Mw 6.2) in the Alborz, Iran: over thrusting the South Caspian Basin margin, partitioning of blique convergence and the seismic hazard of Tehran, Geophys J. Int., 170, 249–261.
Vernant, Ph., Nilforoushan, F., Hatzfeld, D., Abbassi, M. R., Vigny, C., Masson, F., Nankali, H., Martinod, J., Ashtiani, A., Bayer, R., Tavakoli, F. and Chéry, J., 2004- Deciphering oblique shortening of central alborz in Iran using geodetic data, Earth & Planetary Science Letters, 233,177-185.
Wells, D. L. and Coppersmith, K. J., 1994- Empirical relationships among magnitude, rupture length, rupture area, and surface displacement. Bull. Seis. Soc. Am. 84, 974–1002.