1دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
2دانشیار، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
3استاد، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
4استادیار، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه یزد، یزد، ایران
5کارشناسی ارشد، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
چکیده
منطقه مورد مطالعه بخشی از بلوک یزد (باختری‌ترین زیرپهنه بخش مرکزی ایران‌مرکزی) بوده که در خاور شهر یزد واقع شده است. وجود دو سیستم گسلی اصلی انار و خرانق به ترتیب به طول تقریبی 100 و 62 کیلومتر و گسلهای فرعی متعدد، نشاندهنده ظهور پدیدههای مهم زمینساختی در این منطقه است. بنابراین، هدف از این پژوهش بررسی وضعیت نوزمینساخت در این حوضه با استفاده از شاخصهای ریختزمینساختی است. برای دستیابی به این هدف از هفت شاخص ریختزمینساختی انتگرال ارتفاع‌سنجی (HI)، عدم تقارن حوضه‌ی آبریز (AF)، شاخص طول- گرادیان (SL)، شاخص پیچ و خم پیشانی کوهستان (Smf)، شاخص نسبت پهنای کف دره به عمق دره (Vf)، شاخص خمش کانال رودخانه (S) و شاخص شکل حوضه زهکشی (Bs) بهره گرفته شده است. بر اساس شاخصهای ریختزمینساختی (Active Tectonics indices (Iat)) منطقه مطالعاتی از لحاظ نرخ فعالیت زمینساختی به چهار رده تقسیم میشود؛ رده 1 (فعالیت زمینساختی خیلی بالا، 4/7 % در منطقه)، رده 2 (بالا، 74 %)، رده 3 (متوسط، 11 %) و رده 4 (کم، 4/7 %). شاخصهای فعالیت زمینساختی و شواهد ریختزمینساختاری، نرخ فعالیت زمینساختی را در منطقه مطالعاتی عمدتأ متوسط تا بالا نشان میدهند. بر اساس همین شاخص، قسمت شمالی گسل خرانق و قسمت جنوب باختری گسل انار میزان فعالیت زمینساختی بالاتری نسبت به سایر قسمتها نشان میدهند.
M. Mirjalili1؛ F. Ghaemi2؛ B. Rahimi3؛ M. Moshrefifar4؛ M. Gholamzadeh5
1M.Sc. Student, Department of Geology, Faculty of Sciences, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
2Associate Professor, Department of Geology, Faculty of Sciences, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
3Professor, Department of Geology, Faculty of Sciences, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
4Assistant Professor, Department of Geology, Faculty of Sciences, Yazd University, Yazd, Iran
5M.Sc., Department of Geology, Faculty of Sciences, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
چکیده [English]
The study area is located in the east of Yazd and is part of Yazd block (western block of central Iran). There are two major fault systems, Anar and Kharanagh with lengths of 100 and 62 km and numerous minor faults represents an important tectonic phenomenon in the region. The aim of this study is to investigate neotectonics in this area by using geomorphic indicators. To achieve this goal, have been used of seven geomorphic indicators: Hypsometric integral (HI), Drainage basin asymmetry factor (AF), Stream length- gradient index (SL), Mountain Front sinuosity (Smf) and the ratio of valley floor width to depth Valley (Vf), River sinuosity index (S), Basin shape factor (Bs). Based on Active tectonics indices (Iat), the study area is divided in Four terms of tectonic activity rates, category 1 (very high tectonic activity, 7.4% of the region), category 2 (up 74%), category 3 (average 11%) and category 4 (less 7.4%). Morphotectonical and morphological evidences indicate that the rate of tectonic activity in this region is moderate to high. According these evidences, the northern part of Kharanagh fault and southwestern part of Anar fault are more active than other parts.
کلیدواژه‌ها [English]
Neotectonic, Geomorphic indices, Yazd
مراجع
کتابنگاری
آقانباتی، ع.، 1383- زمین‌شناسی ایران، نشر سازمان زمین‌شناسی ایران، 590 ص.
رنگزن،ک.، زرگرزاده، م.، چرچی، ع. و آبشیرینی، ا.، 1386- کاربرد علوم سنجش از دور و GIS در پهنهبندی نئوتکتونیک کوههای زاگرس با استفاده از شاخصهای ژئومورفیک، یازدهمین انجمن زمین‌شناسی ایران، دانشگاه فردوسی مشهد.
کرمی، ف. و رجاییاصل، ع.، 1383- نقش زمینساخت درتحول زمینریختشناسی پایکوهای شمالی کوه بزقوش، علوم زمین، شماره 52-51، صص. 68 تا 77.
گورابی، ا. و نوحهگر، ا.، 1386- شواهد ژئومورفولوژی حوضه آبخیز درکه، پژوهشهای جغرافیایی، شماره 60، صص. 177 تا 196.
مفاخریان، س. ع. و پورکرمانی، م.، 1386- اثرات زمینساختی پویا درمنطقه خرمآباد، علوم پایه، دانشگاه آزاداسلامی، شماره 65، صص. 81 تا 90.
مقصودی، م. و کامرانی، ح.، 1387- ارزیابی نقش زمینساخت فعال در تنظیم کانال رودخانه تجن، پژوهشهای جغرافیای، شماره60، صص. 37 تا 55.
وحدتی دانشمند، ب.، قاسمی، م.، قریشی، م. و حقی‌پور، ن.، 1386- نوزمینساخت سپید رود و دشت گیلان، علوم زمین، شماره 65، صص. 12 تا 25.
یمانی، م.، مقیمی، ا. و تقیان، ع.، 1387- ارزیابی تأثیرات نوزمینساخت فعال در دامنههای کرکس با استفاده از روشهای ژئومورفولوژی، تحقیقات جغرافیایی، پیاپی 88، صص. 117 تا 136.
References
Bull, W. B. and McFadden, L. D., 1977- Tectonic geomorphology north and south of the Garlock fault, California, In: Doehring, D.O (Ed.), Geomorphology in Arid Regions, Proceedings of the Eighth Annual Geomorphology Symposium, State University of New York, Binghamton, pp. 115- 138.
Cannon, P. J., 1976- Generation of explicit parameters for a quantitative geomorphic study of Mill Creek drainage basin. Geology Notes, V. 36 (1), pp. 3- 16.
El Hamdouni, R., Irigaray, C., Fernández, T., Chacón, J. and Keller, E. A., 2008- Assessment of relative active tectonics, southwest border of the Sierra Nevada (southern Spain). Geomorphology, V. 96, pp. 150- 173.
Fortes‚ E., Stevaux, J. C. and Volkmer, S., 2005- Neotectonics and Channel evolution of the Lower Ivinhema River: A right bank tributary of the upper parana River‚ Brazil‚ Geomorphology‚ V. 70‚ No. 3- 4‚ pp 325- 338.
Keller, A. and Pinter, N., 1996- Active tectonics: earthquakes, uplift, and landscape, Prentice-Hall.
Krzyszkowski‚ D.‚ Przybyiski‚ B. and Badura‚ J., 2000- The roie of geotectonic and glaciations on terrace formation along the Nysa kodzka River in the Sudeten Mountains (southwestern Poland) ‚ Geomorphology‚ V. 23‚ No. 3- 4‚ pp149- 166.
Latrubesse‚ E. M. and Rancy, A., 2000- Neotectonic influence on tropical rivers of south western Amazon during the late quaternary: the Moa and Ipixuna river basins‚ Brazil‚ Quaternary International‚ V. 72‚ No. 1‚ pp67- 72.
Masson, F., Anvari, M., Djamour, Y., Walpersdorf, A., Tavakoli, F., Daignieres, M., Nankali, H. and Van Gorp, S., 2007- Large-scale velocity field and strain tensor in Iran inferred from GPS measurements: new insight for the present-day deformation pattern within NE Iran. Geophysical Journal International 170, 436- 440
Meyer, B. and Le Dortz, K., 2007- Strike-slip kinematics in Central and Eastern Iran: estimating fault slip-rates averaged over the Holocene. Tectonics, 26 ,TC5009, doi:10.1029/2006TC002073.
Ramirrez-Herrera, M. T., 1998- Geomorphic assessment of active tectonics in the Acambay graban, Mexican Volcanin belt, Earth surface process and land froms. V. 23, pp. 317- 322.
Rockwell, T. K., Keller, E. A., Clark, M. N. and Johnson, D. L., 1984- Chronology and rates of faulting of Ventura River terraces, California, Geological Society of America Bulletin, V. 95, pp. 1466- 1474.
Sharma‚ A. and Rajamani‚ V., 2000- Weathering of gneissic rocks in the upper reaches of Cauvery river‚ South India: implication to neotectonics of the region‚ Chemical Geology‚ V. 166‚ No. 3-4‚ pp. 203- 223.
Silva, P. G., Goy, J. L., Zazo, C. and Bardajm, T., 2003- Fault generated mountain fronts in Southeast Spain, geomorphologic assessment of tectonic and earthquake activity, Geomorphology, V. 250, pp. 203- 226.
Srivastava‚ P. and Misva, D. K., 2008- Morpho-sedimentary records of active tectonics at the Kameng river exit ‚NE Himalaya. Geomorphology‚ V. 96‚ No. 1- 2‚ pp. 187- 198.
Vernant, P., Nilforoushan, F., Hatzfeld, D., Abbassi, M. R., Vigny, C., Masson, F., Nankali, H., Martinod, J., Ashtiani, A., Bayer, R., Tavakoli, F. and Chéry, J., 2004- Present-day crustal deformation and plate kinematics in the Middle East constrained by GPS measurements in Iran and northern Oman. Geophysical Journal International 157, 381-398.
Zamolyi, A., Szekely, B., Draganits, E. and Timar, G., 2009- Neotectonic control on river sinuosity at the western margin of the Little Hungarian Plain, Geomorphology, V. 122 , No.3- 4, pp. 231- 243.
ابتدای صفحه