زمین شناسی اقتصادی
ربابه معصومی؛ یوسف رحیم سوری؛ حمایت جمالی؛ علی عابدینی
چکیده
هدف از این پژوهش، مطالعه زمین‌شیمیایی عناصر اصلی و ردیاب در سامانه دگرسانی محدوده کمر- گوو (جنوب هشتجین، استان اردبیل)، واقع در کمربند ماگمایی البرز باختری- آذربایجان می‌باشد. واحدهای سنگی منطقه شامل سنگ‌های آتشفشانی با ترکیب تراکی آندزیت بازالتی تا ریولیت و آذرآواری (کریستال، ویتریک توف) با سن ائوسن و الیگوسن هستند. این ...
بیشتر
هدف از این پژوهش، مطالعه زمین‌شیمیایی عناصر اصلی و ردیاب در سامانه دگرسانی محدوده کمر- گوو (جنوب هشتجین، استان اردبیل)، واقع در کمربند ماگمایی البرز باختری- آذربایجان می‌باشد. واحدهای سنگی منطقه شامل سنگ‌های آتشفشانی با ترکیب تراکی آندزیت بازالتی تا ریولیت و آذرآواری (کریستال، ویتریک توف) با سن ائوسن و الیگوسن هستند. این سنگ‌ها ماهیت کالک آلکالن و شوشونیتی داشته و به موقعیت زمین‌ساختی کمان پساتصادمی تعلق دارند. در منطقه کمر-گوو، پهنه‌های دگرسانی شامل، سیلیسی، سریسیتی (کوارتز + سریسیت + پیریت ± ایلیت ± روتیل)، سریسیت-آرژیلیک (کوارتز + سریسیت + کائولینیت + دولومیت)، آرژیلیک حدواسط (کوارتز + کائولینیت + ایلیت)، آرژیلیک پیشرفته (کوارتز + کائولینیت + آلونیت + دیاسپور ± آناتاز ± مسکوویت) و کلریتی (کوارتز + کلریت + ایلیت) می شوند. الگوی توزیع عناصر اصلی و ردیاب بهنجار شده نسبت به ترکیب گوشته اولیه (BSE) و محاسبات تغییرات جرم (به روش فاکتور حجم) نشان میدهند که پهنه‌های دگرسانی سیلیسی و آرژیلیک پیشرفته، به مقدار بیشتری از عناصر، تهی شده و الگوی توزیع عنصری متمایزی از سنگ مادر دارند. این در حالی است که در دگرسانی‌های کلریتی، آرژیلیک حدواسط و سریسیت-آرژیلیک، مقدار تغییر جرم عناصر، به نسبت کم بوده و الگوی توزیع عناصر، تقریباً مشابه سنگ مادر اولیه است. عناصر اصلی مانند Ca, Mg, Al, Na, Fe (به ترتیب) تهی شده‌اند. تیتانیم تهی‌شدگی بسیار جزئی نشان می‌دهد. فسفر تثبیت شده و پتاسیم (غالباً) غنی‌شده است. عناصر ردیابی چون Zr, Nb, Sc, Th با کاهش جرم همراه شده‌اند. عناصری همچون Co, Cr, Ni, Rb، هر دو فرایند تهی‌شدگی و غنی‌شدگی را تجربه نموده‌اند. عناصر Sr, V تهی‌شدگی نسبتاً زیادی نشان میدهند. S, Sb و به ویژه As، غنی‌شدگی نشان میدهند. عناصر نادر خاکی سبک در مقایسه با عناصر نادر خاکی سنگین تهی‌شدگی بیشتری متحمل شده‌اند. عناصری مانند Pb, Zn و Cu، فقط در پهنه سیلیسی و سریسیت-آرژیلیک غنی شده‌اند. این پژوهش نشان می‌دهد که عواملی مانند pH سیال گرمابی و مجموعه کانی‌های سنگ‌ساز اولیه و حاصل از دگرسانی، سبب تفاوت در رفتار و تمرکز عناصر در پهنه‌های مختلف دگرسانی در محدوده کمر-گوو شده‌اند.
زمین شناسی اقتصادی
ربابه معصومی؛ یوسف رحیم سوری؛ حمایت جمالی؛ علی عابدینی
چکیده
عملکرد فرایندهای دگرسانی بر توف‌های ائوسن در محدوده کمر (جنوب استان اردبیل، پهنه طارم- هشتجین) موجب تشکیل زون دگرسانی آرژیلیک گسترده‌ای شده است. هدف از این مطالعه، تعیین عوامل کنترل‌کننده دگرسانی آرژیلیک با استفاده از مطالعات کانی‌شناسی و شاخص‌های شیمیایی دگرسانی است. کانی‌های کوارتز،کائولینیت، مسکوویت (از نوع سریسیت)، روتیل، ...
بیشتر
عملکرد فرایندهای دگرسانی بر توف‌های ائوسن در محدوده کمر (جنوب استان اردبیل، پهنه طارم- هشتجین) موجب تشکیل زون دگرسانی آرژیلیک گسترده‌ای شده است. هدف از این مطالعه، تعیین عوامل کنترل‌کننده دگرسانی آرژیلیک با استفاده از مطالعات کانی‌شناسی و شاخص‌های شیمیایی دگرسانی است. کانی‌های کوارتز،کائولینیت، مسکوویت (از نوع سریسیت)، روتیل، آناتاز، ایلیت، دیاسپور، آلونیت، آلبیت، کلینوکلر، جاروسیت، ژیپس، پیریت، اورتوکلاز و دولومیت، کانی‌های زون آرژیلیک هستند. کانی‌سازی سولفیدی شامل پیریت (به طور غالب)، کالکوپیریت، بورنیت، کالکوسیت، گالن و اسفالریت می‌باشند. شاخص شیمیایی دگرسانی(CIA) از 51/55 تا 74/3 درصد و شاخص کانی‌شناسی دگرسانی (MI) از 8/22 تا 48/3 درصد متغییر است که بیانگر شدت دگرسانی حدواسط تا بالای کانی‌های فلدسپار است. مقدار شاخص مافیک دگرسانی(MIA(O)) نیز از 48/87 تا 88/55 درصد در تغییر بوده و نشان‌دهنده دگرسانی کانی‌های فرومنیزین (پیروکسن و آمفیبول) موجود در توف‌ها می‌باشد. . تهی‌شدگی بیشتر عناصر و از جمله برخی عناصر نامتحرک ( LREEs و Zr، Y، V ،Al)، حضور کانی‌های نشان‌دهنده pH اسیدی مانند جاروسیت ، آلونیت و کانی‌های حرارت بالا مانند روتیل و آناتاز، وجود کوارتز حفره‌‌ای در برخی مناطق دگرسان شده و غنی شدگی همزمان As، Sb و Mo در زون دگرسان شده آرژیلیکی کمر، دارای مشابهت‌هایی با دگرسانی‌های سیال داغ کانسارهای اپی‌ترمال سولفیداسیون بالا می‌باشد.
شیرین فتاحی؛ علی اصغر کلاگری؛ علی عابدینی؛ هاشم باقری
چکیده
ذخیره بنتونیت چاهریسه، در فاصله 55 کیلومتری شمال خاور اصفهان در پهنه ساختاری ایران مرکزی جای گرفته است. این ذخیره، شکل لایه‌ای و توده‌ای دارد و شامل 6 رخنمون مجزاست. مشاهدات صحرایی نشان میدهند که کانسنگ‌ها از دید ژنتیکی در ارتباط با برش‌های توفی الیگومیوسن هستند. مطالعات کانی‌شناسی گواهی بر حضور کانی‌های مونت‌موریلونیت، ساپونیت، ...
بیشتر
ذخیره بنتونیت چاهریسه، در فاصله 55 کیلومتری شمال خاور اصفهان در پهنه ساختاری ایران مرکزی جای گرفته است. این ذخیره، شکل لایه‌ای و توده‌ای دارد و شامل 6 رخنمون مجزاست. مشاهدات صحرایی نشان میدهند که کانسنگ‌ها از دید ژنتیکی در ارتباط با برش‌های توفی الیگومیوسن هستند. مطالعات کانی‌شناسی گواهی بر حضور کانی‌های مونت‌موریلونیت، ساپونیت، بیدلیت، کریستوبالیت، آنورتیت، کلسیت، دولومیت، آلبیت، ورمیکولیت، اکتینولیت، پیروفیلیت، کوارتز، سانیدین، نانترونیت، اورتوکلاز، میکروکلین، تریدیمیت و هماتیت در مقادیر سنگ‌ساز در نمونه‌های بنتونیتی هستند. بر پایه بررسی‌های شیمی کانی، ذخیره بنتونیت چاهریسه را می‌توان به عنوان نوع وایومینگ رده‌بندی نمود. نتایج محاسبات تغییرات جرم (با فرض Hf به‌عنوان عنصر شاخص کم‌تحرک) نشان میدهند که پیشرفت فرایند بنتونیت‌زایی در چاهریسه با تهی‌شدگی عناصری مانند Al، Fe، K، Ti، Mn P، Ba، Co، Zn، Cs، Rb، Y، Zr، Ni، Sr و Cu، غنی‌شدگی U و شستشو- تثبیت عناصری مانند Na، Mg، Ca و Si همراه شده است. تجزیه و تحلیل‌های زمین‌شیمیایی آشکار می‌سازند که تغییرات بی‌هنجاری منفی Eu (27/0-90/0) و منفی ضعیف تا مثبت ضعیف Ce (97/0- 22/1) در چاهریسه به‌ترتیب توسط درجه دگرسانی فلدسپارها و تغییر در میزان پتانسیل اکسایش محیط کنترل شده است. با توجه به نتایج به دست آمده از روابط صحرایی، کانی‌شناسی و زمین‌شیمیایی به نظر می‌رسد که عواملی همچون شرایط فیزیکوشیمیایی محیط دگرسانی، سازوکار جذب، اختلاف در میزان شدت دگرسانی مواد منشأ، میزان دسترسی به لیگاندهای فلوریدی، کلریدی و سولفاتی، تلفیق در ساختار بلوری، تبادلات یونی، تمرکز فیزیکی و حضور در فازهای کانیایی مقاوم به‌ترتیب نقش مهمی در توزیع و تمرکز عناصر در این ذخیره ایفا کرده‌اند.
علی عابدینی؛ علی اصغر کلاگری
چکیده
وقفههای رسوبگذاری در مقطع زمانی پرمین در شمال سقز با توسعه عدسیهایی از کانسنگهای بوکسیتی- کائولینیتی در درون سازند کربناتی روته همراه بوده است. در یکی از این عدسیهای ملاحظه شده، 6 واحد سنگشناسی تشخیص داده شده است که به‌ترتیب از پایین به بالا شامل واحدهای: 1) سرخ قهوهای تیره، 2) بنفش، 3) چند رنگ، 4) صورتی، 5) زرد و 6) سفید ...
بیشتر
وقفههای رسوبگذاری در مقطع زمانی پرمین در شمال سقز با توسعه عدسیهایی از کانسنگهای بوکسیتی- کائولینیتی در درون سازند کربناتی روته همراه بوده است. در یکی از این عدسیهای ملاحظه شده، 6 واحد سنگشناسی تشخیص داده شده است که به‌ترتیب از پایین به بالا شامل واحدهای: 1) سرخ قهوهای تیره، 2) بنفش، 3) چند رنگ، 4) صورتی، 5) زرد و 6) سفید (کائولین) هستند. محاسبات شاخص هوازدگی مطلق بر روی این واحدها نشان میدهند که عناصر Si، Na، K، P، Mn، Mg، Ca، Sr، Ba و Lu در طی فرایندهای هوازدگی سنگ‌های بازالتی شسته و عناصر Th، U، Y، Nb، Hf، Zr، Tb، Dy، Ho، Er، Tm و Yb غنی شده‌اند. این در حالی است که عناصر Al، Fe، Ti، Rb، V، Cr، Ni، Co، La، Ce، Pr، Nd، Sm، Eu و Gd در توسعه نیمرخ هوازده متحمل فرایندهای شستشو- تثبیت شده‌اند. نتایج به‌دست آمده نشان میدهند که فرایندهایی مانند جذب سطحی، روبش و تمرکز بهوسیله اکسیدها و هیدروکسیدهای آهن، پایداری کمپلکسهای حامل فلز، تغییرات در شیمی محلولهای هوازده کننده، حضور مواد آلی، تثبیت در فازهای نوشکل و حضور در فازهای کانیایی مقاوم از جمله عواملی بودهاند که نقش بارزی در توزیع عناصر در این نهشتهها ایفا کرده‌اند.
علیرضا زراسوندی؛ حسن زمانیان؛ الهام حجازی؛ عبدالحسین منصور
چکیده
بوکسیت سرفاریاب در 250 کیلومتری خاور اهواز، در محدوده استان کهگیلویه و بویر احمد در زون ساختاری زاگرس چین‌خورده ساده و در میان سازندهای سروک و ایلام تشکیل شده است. واحدهای بوکسیتی این کانسار از پایین به بالا عبارت است از: آهک سروک، آهک مارنی، آرژیلیت‌ها، بوکسیت پیزولیتی، بوکسیت زرد، بوکسیت قرمز و بوکسیت سفید. در این مطالعه برای تعیین ...
بیشتر
بوکسیت سرفاریاب در 250 کیلومتری خاور اهواز، در محدوده استان کهگیلویه و بویر احمد در زون ساختاری زاگرس چین‌خورده ساده و در میان سازندهای سروک و ایلام تشکیل شده است. واحدهای بوکسیتی این کانسار از پایین به بالا عبارت است از: آهک سروک، آهک مارنی، آرژیلیت‌ها، بوکسیت پیزولیتی، بوکسیت زرد، بوکسیت قرمز و بوکسیت سفید. در این مطالعه برای تعیین فرایندهای شیمیایی دخیل در تشکیل بوکسیت سرفاریاب و نیز بررسی نقش و رفتار عناصر در فرایندهای هوازدگی و نحوه تبادلات شیمیایی آنها، از روش ژئوشیمیایی محاسبات تبادلات جرم استفاده شد. در این روش، مقادیر تبادل جرم عناصر مختلف نسبت به یک عنصر یا چند عنصر بی‌تحرک که بیشترین ثبات شیمیایی را طی فرایندهای هوازدگی از خود نشان میدهند، محاسبه شد. در این مطالعه از عناصر به عنوان عناصر بی‌تحرک شاخص استفاده شد؛ نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که عناصر طی فرایندهای حاکم، از محیط خارج شده وعناصرغنی شده‌اند. با توجه به مطالعات صورت گرفته چنین به نظر می‌رسد که ماده اولیه بوکسیت سرفاریاب، آرژیلیتی بوده که با توجه به برجازا بودن بوکسیت سرفاریاب، می‌توان آهک سروک را که حاوی ذرات رسی است، منشأ این عناصر در نظر گرفت.
نسرین خواجه محمدلو؛ ایرج رسا؛ علی امامعلی پور
چکیده
افق بوکسیتی- کائولینیتی علی بالتالو، در خاور شاهین‌دژ، جنوب باختر استان آذربایجان غربی واقع است، این افق به صورت چینه‌سان در مرز بین ماسه‌سنگ ژوراسیک و دولومیت تریاس قرار دارد. در این بررسی برای دستیابی به فرایندهای شیمیایی درگیر در تشکیل این بی‌هنجاری و همچنین شناسایی نقش و رفتار عناصر در فرایندهای هوازدگی و نحوه ...
بیشتر
افق بوکسیتی- کائولینیتی علی بالتالو، در خاور شاهین‌دژ، جنوب باختر استان آذربایجان غربی واقع است، این افق به صورت چینه‌سان در مرز بین ماسه‌سنگ ژوراسیک و دولومیت تریاس قرار دارد. در این بررسی برای دستیابی به فرایندهای شیمیایی درگیر در تشکیل این بی‌هنجاری و همچنین شناسایی نقش و رفتار عناصر در فرایندهای هوازدگی و نحوه تبادلات شیمیایی آنها، از روش ژئوشیمیایی محاسبات تبادلات جرم و نمودارهای غنی شدگی- تهی‌شدگی استفاده شده است .بر اساس مطالعه نظریه‌های مختلف در مورد منشأ بوکسیت-کائولینیت، سیل‌های دیابازی سازند دورود رخنمون‌دار در منطقه را می‌توان به‌عنوان سنگ منشأ این کانسار در نظر گرفت. با استفاده از روش محاسبات تغییرات جرم، مقادیر تبادل جرم عناصر مختلف نسبت به یک عنصر بی‌تحـرک (تیتانیم) که بیـشـترین ثبـات شیمیـایی را در فرایـندهای هـوازدگی از خـود نشـان داده است، محـاسبه شد. نـتایج به‌دسـت آمده نشان دادکه عنـاصر Si ، Ca، Mg، K و Na در فرایندهای حاکم، از محیط خارج شده و عناصر Ti ، A l، Fe غنی شده‌اند و در نهایت لایه‌های موجود کاهش کل جرم معادل 02/21- برای افق قهوهای رنگ،01/24- برای افق سفید، 91/22 - برای افق خاکستری متمایل به سبز، 55/23- برای افق خاکستری را نشان میدهند .
داریوش اسماعیلی؛ سیده زهرا افشونی
چکیده
توده گرانیتوییدی آستانه با ترکیب اصلی گرانودیوریتی و وسعتی در حدود 30 کیلومتر‌مربع بخش کوچکی از زون سنندج- سیرجان را در 40 کیلومتری اراک تشکیل داده است. این توده نفوذی به طور وسیعی متحمل دگرسانی گرمابی شده و دست‌کم شش زون دگرسانی سریسیتی، کلریتی، پروپیلیتی، آرژیلیتی، آلبیتی و تورمالینی در آن قابل شناسایی است. محاسبات شاخص شیمیایی ...
بیشتر
توده گرانیتوییدی آستانه با ترکیب اصلی گرانودیوریتی و وسعتی در حدود 30 کیلومتر‌مربع بخش کوچکی از زون سنندج- سیرجان را در 40 کیلومتری اراک تشکیل داده است. این توده نفوذی به طور وسیعی متحمل دگرسانی گرمابی شده و دست‌کم شش زون دگرسانی سریسیتی، کلریتی، پروپیلیتی، آرژیلیتی، آلبیتی و تورمالینی در آن قابل شناسایی است. محاسبات شاخص شیمیایی دگرسانی (CIA) نشان می‌دهد که زون دگرسانی سریسیتی 47/63%، زون دگرسانی کلریتی 73/59%، زون دگرسانی پروپیلیتی 54/61%، زون دگرسانی آرژیلیتی 69/63%، زون دگرسانی آلبیتی 61/60% و زون دگرسانی تورمالینی 43/65% دستخوش دگرسانی گرمابی شده است. بررسی‌های تغییرات جرم عناصر براساس عنصر آلومینیم (به‌عنوان عنصر ناظر بی‌تحرک) نیز نشان می‌دهد که در تمام زون‌های دگرسانی این منطقه مقادیر قابل ملاحظه‌ای از اکسیدهای CaO، MgO، Fe2O3 و TiO2 و همچنین LFSE ها از جملهBa ، Cs، Sr، Rb و Kشسته و از سیستم خارج شده است. نتایج به‌دست آمده نشان میدهند که SiO2 در زون‌های دگرسانی سریسیتی، آرژیلیتی و تورمالینی به وسیله سیال‌های دگرسان‌کننده وارد سیستم شده است. Al2O3 به‌دلیل ماهیت نامتحرک خود، تغییر جرم نشان نمی‌دهد. سایر اکسیدها از جمله P2O5،K2O ،Na2O ،MnO و LOI در زون‌های مختلف رفتارهای متفاوتی نشان داده و Sc و (HFSE) Y در تمام زون‌ها کاهش جرم دارند. از این گروه، Ga (به استثنای زون کلریتی) و U (به استثنای زون سریسیتی) از سیستم خارج شـده‌اند. در زون فیلیک (سریسیتی) عناصر Nd،Pr ،Ce ،La (LREE) وSm ، Gd، Eu (MREE) و Yb (HREE) افزایش و Er،Ho ، Dy کاهش جرم نشان میدهند، در حالی‌که Tb و Lu هیچ‌گونه تغییر جرمی ندارند. در زون کلریتی به استثنای Eu وYb که به سیستم اضافه شده است و Lu که تغییر جرم نشان نمی‌دهد، سایر عناصر REE از سیستم خارج شده‌اند. همچنین در سایر زون‌های دگرسانی مورد مطالعه، عناصر REE شسته شده‌اند.
