زمین شناسی اقتصادی
منا مهدوری؛ فردین موسیوند؛ محمود صادقیان؛ مهدی موحدنیا
چکیده
کانسار آهن-استرانسیم-(منگنز) کوهریگ در جنوب شاهرود و در بخش شمالی پهنه ساختاری ایران مرکزی واقع شده است. کانهزایی در توالی آتشفشانی- رسوبی ائوسن زیرین رخ داده که شامل تناوبی از کریستال لیتیک توف، آندزیتبازالتی میباشد. ماده معدنی در بخش فوقانی به-صورت عدسی و همروند با لایهبندی سنگ میزبان لیتیک توفی و در بخش زیرین بهصورت رگه-رگچهای ...
بیشتر
کانسار آهن-استرانسیم-(منگنز) کوهریگ در جنوب شاهرود و در بخش شمالی پهنه ساختاری ایران مرکزی واقع شده است. کانهزایی در توالی آتشفشانی- رسوبی ائوسن زیرین رخ داده که شامل تناوبی از کریستال لیتیک توف، آندزیتبازالتی میباشد. ماده معدنی در بخش فوقانی به-صورت عدسی و همروند با لایهبندی سنگ میزبان لیتیک توفی و در بخش زیرین بهصورت رگه-رگچهای که لایهبندی سنگ میزبان را قطع نمودهاند، رخ داده است. بر اساس موقعیت چینهشناسی، بافت و ساخت و کانیشناسی، از پایین به بالا میتوان سه رخساره کانسنگی رگه-رگچهای، برشی و نواری را از هم تمییز داد. کانیشناسی ماده معدنی شامل گوتیت، هماتیت، مگنتیت، سلستیت، پیرولوزیت، پسیلوملان، باریت و هیدروکسیدهای آهن میباشد که با کانیهای باطله کلسیت و کوارتز همراهی میشوند. دگرسانیهای سرسیتی و کلریتی در منطقه دارای گسترش هستند. کانسار آهن-استرانسیم-(منگنز) کوه ریگ از جهت داشتن توالی میزبان آتشفشانی-رسوبی، شکل هندسی همروند با لایهبندی، بافت و ساخت، رخسارههای کانه دار، کانیشناسی، پهنه بندی دگرسانی و ویژگیهای ژئوشیمیایی، شباهت زیادی با کانسارهای آهن آتشفشانی- بروندمی دارد. قابل ذکر است که بالا بودن میزان سلستیت از ویژگیهای خاص این کانهزایی بوده و تاکنون مورد مشابه آن در ایران و جهان گزارش نشده است.
زمین شناسی اقتصادی
فرج الله فردوست؛ اکبر عبدالهی حیدرباغی؛ سولماز بلوچی
چکیده
کانسار آهن رباعی در 96 کیلومتری جنوب دامغان واقع شده است. سنگهای میزبان، سنگهای آهکی کرتاسهپسین (بخش I) و سنگهای آتشفشانی- رسوبی ائوسن از جمله توفهای ماسهای (بخش II) میباشند. دگرسانیها شامل کلریتی، اپیدوتی، آرژیلیتی، سیلیسی، کربناتی و هماتیتیشدن است. کانیهای تشکیلدهنده به سه دسته فلزی آهندار (مگنتیت، هماتیت، پیریت، ...
بیشتر
کانسار آهن رباعی در 96 کیلومتری جنوب دامغان واقع شده است. سنگهای میزبان، سنگهای آهکی کرتاسهپسین (بخش I) و سنگهای آتشفشانی- رسوبی ائوسن از جمله توفهای ماسهای (بخش II) میباشند. دگرسانیها شامل کلریتی، اپیدوتی، آرژیلیتی، سیلیسی، کربناتی و هماتیتیشدن است. کانیهای تشکیلدهنده به سه دسته فلزی آهندار (مگنتیت، هماتیت، پیریت، پیروتیت،گوتیت و لیمونیت)، فلزی مس-دار (کالکوپیریت، کالکوسیت، کوولیت، مالاکیت و آزوریت) و باطله (کلسیت، دولومیت، کوارتز، گارنت، اپیدوت و کلریت) تقسیم می-شوند. ساخت و بافت ماده معدنی بهصورت تودهای، رگه-رگچهای، شکافه پرکن، دانهپراکنده و جانشینی است. در بخش I میزان عیار فلزات آهن کل حدود 60 درصد، مس 7/0 درصد و طلا 7/2 گرم در تن و در بخش II آهن کل بین 91/82- 88/5 درصد (عیار میانگین 2/31 درصد)، مس بین 20761- 275 گرم در تن و طلا 89/0 گرم درتن متغییر است. مطالعات میانبارهای سیال بر روی کانی کوارتز مربوط به بخش II کانسار انجام شد که فراوانی دمای همگنشدن بین 249 - 200 درجه سانتیگراد با شوری 4 -2 درصد وزنی معادل نمک طعام میباشند. براساس نتایج بدست آمده از این تحقیق، بخش I با اسکارن کلسیمی دما پایین و بخش II ، با کانهزایی نوع اکسید آهن- مس- طلا (IOCG) شباهت بیشتری نشان میدهد.
زمین شناسی اقتصادی
محمد جباریان؛ مهرداد کریمی؛ محمد لطفی؛ کمال نوری خانکهدانی
چکیده
گنبد نمکی دهکویه در فاصله حدود 30 کیلومتری شمال شرق لار در استان فارس واقع شده است. این گنبد نمکی از سازند هرمز به سن اینفراکامبرین و در پهنه زاگرس چین خورده تشکیل شده است. هسته این گنبد بیشتر از جنس نمک و گچ و سطح گنبد نمکی بوسیله، مارن، گچ و رسوبات آهکی و دولومیتی پوشیده شده است. کانیسازی آهن به همراه آثاری از مس در بخشهای آهکی -دولومیتی ...
بیشتر
گنبد نمکی دهکویه در فاصله حدود 30 کیلومتری شمال شرق لار در استان فارس واقع شده است. این گنبد نمکی از سازند هرمز به سن اینفراکامبرین و در پهنه زاگرس چین خورده تشکیل شده است. هسته این گنبد بیشتر از جنس نمک و گچ و سطح گنبد نمکی بوسیله، مارن، گچ و رسوبات آهکی و دولومیتی پوشیده شده است. کانیسازی آهن به همراه آثاری از مس در بخشهای آهکی -دولومیتی بخش پوش سنگ گنبد نمکی در سازند هرمز صورت گرفته است. کانیسازی بصورت ساده و شامل کانیهای هماتیت کمی گوتیت و گاه آثاری از ماگنتیت و ندرتاً اثرات کانی های مس است در این پژوهش مطالعه میانبارهای سیال، بر روی نمونه های گرفته شده ازکوارتزهای همراه با کانی های سولفیدی و کربناته مس وآهن صورت گرفته است. بر این اساس دمای همگن شدگی (TH) محلول کانه ساز در محدوده ی( 172 تا 374 ) و میانگین 236 درجه سانتیگراد میباشد که معرف شرایط اپی ترمال تا ابتدای هیپوترمال و بطور میانگین ابتدای مزوترمال است. عمق تشکیل کانسار بین 50 تا 1500 متر و بطور میانگین حدود 200 متر تعیین گردید. محلول های گرمابی تشکیل دهنده کانسار به دلیل شوری بالا منشاء شورابه های ماگمایی را دارند که در اثر چگالی پایین و فشارهای تکتونیکی به حرکت در می آیند. این محلول ها پس از اختلاط با آب های جوی در امتداد گسل ها و شکستگی های موجود به سمت بالا صعود کرده و کانه زایی دیرزاد به وجود آمده است.
زمین شناسی اقتصادی
ایمان شجاعیان؛ افشین اکبرپور؛ خلیل بهارفیروزی؛ مجید ونایی
چکیده
کانسار آهن دره رحیم در 25 کیلومتری جنوب شهر کاشان واقع شده است و در کمربند ماگمایی ارومیه- دختر و بخشی از توده نفوذی قهرود را تشکیل می دهد. ب مطالعات ژئوشیمیایی توده نفوذی، نشاندهندهی ماهیت کالک آلکالن متاآلومین و گرانیتهای کمان آتشفشانی(volcanic arc granite) و از نوع گرانیتهای آذرین( تیپ I ) میباشد. طبق مطالعات مینرالوگرافی، ماده معدنی ...
بیشتر
کانسار آهن دره رحیم در 25 کیلومتری جنوب شهر کاشان واقع شده است و در کمربند ماگمایی ارومیه- دختر و بخشی از توده نفوذی قهرود را تشکیل می دهد. ب مطالعات ژئوشیمیایی توده نفوذی، نشاندهندهی ماهیت کالک آلکالن متاآلومین و گرانیتهای کمان آتشفشانی(volcanic arc granite) و از نوع گرانیتهای آذرین( تیپ I ) میباشد. طبق مطالعات مینرالوگرافی، ماده معدنی به طور عمده از منیتیت تشکیل شده است. هماتیت، گوتیت و کانیهای سولفیدی مانند کالکوپیریت، پیریت و کانی کربنات مس( مالاکیت) نیزآن را همراهی می نمایند. و نمودارهای Ni/(Cr+Mn) به Ti+V و Ca+Al+Mn به Ti+V شواهد کانی شناسی، ساخت و بافت، ژئوشیمی و محیط زمین ساختی نشان می دهد که کانه زائی دره رحیم، مشابه اسکارن های آهن-مس کلسیمی است.
سیدنعمت الله حقیقی؛ رضا زارعی سهامیه؛ حسن زمانیان؛ احمد احمدیخلجی
چکیده
کانسار آهن تخت در فاصله 120 کیلومتری شمال خاور شهر همدان و در شمال کمربند ماگمایی ارومیه- دختر قرار دارد. نفوذ توده گرانودیوریتی میوسن میانی به درون کربناتهای کرتاسه سبب کانیسازی آهن شده است. کانیسازی دیرزاد پرکننده فضای خالی و جانشینی به صورت رگه و عدسیشکل با دگرسانیهای آرژیلیک، کربنات، کلریت، اپیدوت، سیلیس وکانیهای ...
بیشتر
کانسار آهن تخت در فاصله 120 کیلومتری شمال خاور شهر همدان و در شمال کمربند ماگمایی ارومیه- دختر قرار دارد. نفوذ توده گرانودیوریتی میوسن میانی به درون کربناتهای کرتاسه سبب کانیسازی آهن شده است. کانیسازی دیرزاد پرکننده فضای خالی و جانشینی به صورت رگه و عدسیشکل با دگرسانیهای آرژیلیک، کربنات، کلریت، اپیدوت، سیلیس وکانیهای گارنت، پیروکسن، اپیدوت، ترمولیت- اکتینولیت، فلوگوپیت، هورنبلند، کوارتز، کلسیت، مگنتیت، پیریت، اسپکیولاریت، کالکوپیریت، هماتیت، لیمونیت، گوتیت و مالاکیت دیده شده است. ژئوشیمی ماده معدنی گویای حضور عناصر Si, Al, Ca, Mg, Ti و نیز عناصر کالکوفیل Cu, Zn, As, Pb و به دلیل همراهی کانیهای کالکسیلیکاتی و کانیهای سولفیدی با مگنتیت است. میانبارهای سیال دمای همگنشدگی میان 2/153 تا 3/338 درجه سانتیگراد و شوری از 827/0 تا 36/25 درصد وزنی نمک طعام دارند. در مرحله کانیسازی آمیختگی سیالهای ماگمایی با آبهای جوی در مرحله متاسوماتیسم پسرونده رخ داده است. مقدار δ18O کانی مگنتیت میان 46/0- تا 31/2+ ‰ و مقدار δ18Owater سیال مولد کانیسازی میان 1/8+ تا 9/10+ ‰ متغیر است. این مقدار مشابه با سیالهای ماگمایی متعادل شده با منبع دارای 18O بالاست. مقدار δ34S در کانی پیریت ماده معدنی میان 3/7+ تا 5/12+ ‰ و مقدار δ34SH2S سیال مولد کانیسازی میان 7/5+ تا 9/10+ ‰ است. این مقادیر مثبت دخالت منشأ سولفاتهای تبخیری را در تأمین گوگرد نشان میدهد. در مرحله دگرگونی پسرونده فلزات تحرک یافته همراه با سیالهای فلزدار حاصل از سرد شدن توده نفوذی با آبهای جوی سولفوردار مخلوط شده و در سنگآهکهای کرتاسه دارای فضای خالی ساختاری کانیسازی اسکارن کلسیک آهن تخت را به وجود آورده است.
سمیه شهبازی؛ مجید قادری؛ نعمتاله رشیدنژاد عمران
چکیده
کانسار آهن باشکند در 16 کیلومتری جنوبباختری سلطانیه در پهنه ساختاری ایران مرکزی قرار دارد. واحدهای سنگی منطقه شامل سنگهای دگرگونه سازند کهر، گرانیت خرمدره و دایک آندزیتی است. دگرسانیهای عمده در منطقه، آرژیلی، پتاسیک، کلریتی، سریسیتی و کوارتز- کربناتی هستند. کانهزایی با روند N30-50W و شیب 30 تا 50 درجه بهسوی جنوبباختر، از لایهبندی ...
بیشتر
کانسار آهن باشکند در 16 کیلومتری جنوبباختری سلطانیه در پهنه ساختاری ایران مرکزی قرار دارد. واحدهای سنگی منطقه شامل سنگهای دگرگونه سازند کهر، گرانیت خرمدره و دایک آندزیتی است. دگرسانیهای عمده در منطقه، آرژیلی، پتاسیک، کلریتی، سریسیتی و کوارتز- کربناتی هستند. کانهزایی با روند N30-50W و شیب 30 تا 50 درجه بهسوی جنوبباختر، از لایهبندی اولیه، برگوارگی فیلیتها و گسلهای همروند آنها پیروی میکند. ماده معدنی در کانسار آهن باشکند، بیشتر بهصورت همروند با برگوارگی و با ستبرای کمتر از 1 سانتیمتر الی 7 تا 8 متر و نوارهایی با بیشینه پهنای 5 سانتیمتر در حدفاصل سنگهای کربناتی و آواری دگرگون شده و گاه درون بخش کربناتی تبلور دوباره یافته با عیار متوسط 56 درصد جای گرفته است. پاراژنز کانیشناختی منطقه شامل 1) گروسولاریت، پیروکسن، ایدوکراز؛ 2) آندرادیت، پیروکسن، فورستریت، فلوگوپیت، مگنتیت و 3) ترمولیت، سرپانتین، اپیدوت، تالک، بیوتیت، مگنتیت، اسپکیولاریت و سولفیدها است که بهوسیله رگههای کوارتز- کربنات قطع شدهاند. حضور مگنتیت همزمان با کوارتز و فلدسپار در توده نفوذی، عدم تطابق الگوی رفتاری Fe2O3 با SiO2 و Al2O3 و تطابق آن با دیگر اکسیدهای اصلی و عناصر مس و روی، تشابه الگوی توزیع عناصر خاکی کمیاب در ماده معدنی، توده نفوذی و سنگ میزبان اسکارنی شده و عدم تشابه با نمونههای کمتر دگرسان شده فیلیت و متادولوستون، نشانگر تأمین ماده معدنی از سیالهای مشتق شده از توده نفوذی است که در مرحله متاسوماتیسم پسرونده در اثر اختلاط با سیالهای جوی و افزایش فوگاسیته اکسیژن، منجر به نهشت ماده معدنی شده است.
ابراهیم طالع فاضل؛ بهزاد مهرابی؛ احمد خاکزاد؛ رضا کیانپور
چکیده
کانسار سنگ آهن سنگان در فاصله 308 کیلومتری جنوب خاوری مشهد در زون ساختاری خاور ایران قرار دارد. این کانسار بهدلیل داشتن عیار و ذخیره بالای آهن و پایین بودن مقادیر فسفر و گوگرد از مهمترین ذخایر آهن ایران بهشمار میرود. مهمترین بیهنجاریهای سنگان شامل بیهنجاریهای باختری، مرکزی و خاوری است که کانسار دردوی، نمونهای شاخص ...
بیشتر
کانسار سنگ آهن سنگان در فاصله 308 کیلومتری جنوب خاوری مشهد در زون ساختاری خاور ایران قرار دارد. این کانسار بهدلیل داشتن عیار و ذخیره بالای آهن و پایین بودن مقادیر فسفر و گوگرد از مهمترین ذخایر آهن ایران بهشمار میرود. مهمترین بیهنجاریهای سنگان شامل بیهنجاریهای باختری، مرکزی و خاوری است که کانسار دردوی، نمونهای شاخص از اسکارنهای غنی از مگنتیت بوده و در محل همبری توده نفوذی گرانیت سرنوسر (با ویژگی گرانیتهای تیپ I به سن الیگومیوسن) و سنگهای کربناتی پرمنیزیم (به سن کرتاسه پسین) در بیهنجاری مرکزی تشکیل شده است. زونهای اسکارن در کانسار آهن دردوی متشکل از سه زیرپهنه بروناسکارن، دروناسکارن و کانسنگ آهن است که زیرپهنه دروناسکارن بهصورت محدود و بروناسکارن بیشترین گسترش را دارد. بخش بروناسکارن متشکل از زیرپهنهگارنت اسکارن، گارنت-پیروکسن اسکارن و پیروکسن اسکارن است که در فاصله دورتر به اپیدوت اسکارن تبدیل میشود. شواهد صحرایی، کانیشناسی و میکروترمومتری(دماسنجی میکروسکوپی) میانبارهای سیال، حاکی از دو مرحله اسکارنزایی شامل: 1) نفوذ توده گرانیتی در دمای 320 تا C˚520 و فشار تقریبی 1 کیلوبار و 2) تشکیل زون اسکارنی پیشرونده با دمای 310 تا C˚490 و شوری میانگین (wt.% NaCl) 6/33 به همراه تشکیل کانیهای متاسوماتیک بدون آب و زون اسکارن پسرونده با دمای تقریبی 190 تا C˚310 و میانگیـــــــن شوری (wt.% NaCl) 3/13 به همراه کانه مگنتیت و کانیهای سولفیدی پیریت تودهای، مارکاسیت و کالکوپیریت است. بهدنبال آن فعالیتهای تأخیری، موجب تشکیل رگههای کوارتز-کانهدار و عقیم متشکل از پیریت نیمهشکلدار تا بیشکل، کالکوپیریت و فلوگوپیت در منطقه شده که طی دو مرحله یکی با دمای 360 تا C˚440 و میانگین شوری (wt.% NaCl) 4/33 و دیگری با دمای 235 تا C˚320و شوری میانگین (wt.% NaCl) 6/14 در سنگ میزبان اسکارن و توده نفوذی، تشکیل شدهاند. بر اساس مطالعات، میتوان گفت فرایندهای آمیختگی و رقیقشدگی سیال کانهساز توسط آبهای جوی با شوری و دمای پایین و نیز تغییرات شیمیایی ناشی از واکنش سیال کانهساز با سنگ میزبان، از عوامل مؤثر در نهشت آهن در زونهای اسکارنی بهصورت مگنتیت و تشکیل کانههای سولفیدی در رگه و رگچههای کوارتز گرمابی در مراحل پایانی کانیسازی در منطقه است.
علیرضا غیاثوند؛ مجید قادری؛ نعمتاله رشیدنژاد عمران
چکیده
کانسارهای آهن شمال سمنان در جنوب زون ساختاری البرز مرکزی واقع شدهاند. از نظر چینهشناسی، برونزدهای پالئوزوییک تا کواترنر در این منطقه مشاهده میشوند. گسلهای سمنان، درجزین، عطاری و دیکتاش منطقه را متأثر ساختهاند. در شمال سمنان، تودهای گرانیتوییدی با ترکیب حد واسط تا اسیدی و ماهیت کلسیمی- قلیایی و متاآلومین، که ویژگیهای گرانیتهای ...
بیشتر
کانسارهای آهن شمال سمنان در جنوب زون ساختاری البرز مرکزی واقع شدهاند. از نظر چینهشناسی، برونزدهای پالئوزوییک تا کواترنر در این منطقه مشاهده میشوند. گسلهای سمنان، درجزین، عطاری و دیکتاش منطقه را متأثر ساختهاند. در شمال سمنان، تودهای گرانیتوییدی با ترکیب حد واسط تا اسیدی و ماهیت کلسیمی- قلیایی و متاآلومین، که ویژگیهای گرانیتهای نوع I را نشان میدهد، در سنگهای آتشفشانی- آذرآواری ائوسن نفوذ کرده، به گونهای که در محل تماس توده با این سنگها، اسکارنزایی و کانهزایی آهن رخ داده است. کانیشناسی کانسارها به طور عمده به صورت مگنتیت، همراه با هماتیت، اولیژیست، پیریت، کالکوپیریت، گارنت، پیروکسن و اپیدوت است. مادة معدنی به شکل تودهای، عدسی و رگهای بوده و بافت آن پراکنده، برشی، رگه- رگچهای و تودهای است. دگرسانیهای پروپیلیتی، آرژیلی، سیلیسی، سریسیتی، کلریتی و پیریتی، به ترتیب بیشترین گسترش را در منطقه دارند. ویژگیهای توده نفوذی منطقه، هماهنگی بسیار جالبی را با تودههای نفوذی مولد اسکارن آهن نشان میدهند. بر اساس تغییر پارامترهای محاسبه شده برای عناصر REE، سیالات گرمابی مؤثر در کانهزایی، حائز منشأ ماگمایی بوده و تودة نفوذی در تأمین مواد معدنی تشکیلدهنده اسکارن، سهم عمده را بر عهده داشته است. به موازات تزریق، جایگیری و تبلور توده نفوذی، حجم قابلتوجهی سیال آهندار، از راه نفوذ در سنگهای آتشفشانی- آذرآواری ، باعث متاسوماتیسم قلیایی و نهشته شدن کانسارهای آهن شمال سمنان شده که دارای تشابه زیادی با کانسارهای اسکارن آهن کلسیک است.