زمین شناسی نفت
محمد جواد یوسف زاده؛ بیژن ملکی؛ میرحسن موسوی؛ پرویز آرمانی
چکیده
بررسی سنگهای منشا بالقوه در میدان های نفتی اهمیت زیادی دارد. در این تحقیق، علاوه بر ارزیابی پتانسیل هیدروکربن زایی، از مدل های سینتیکی لوپاتین وآرنیوس، برای ارزیابی دقیقتر وضعیت بلوغ سنگ منشأ و همچنین درصد زایش نفت دریکی ازچاه های میدان نفتی سولابدر استفاده شد. این میدان در جنوب خاوری میدان بیبی حکیمه، در فروافتادگی دزفول واقع ...
بیشتر
بررسی سنگهای منشا بالقوه در میدان های نفتی اهمیت زیادی دارد. در این تحقیق، علاوه بر ارزیابی پتانسیل هیدروکربن زایی، از مدل های سینتیکی لوپاتین وآرنیوس، برای ارزیابی دقیقتر وضعیت بلوغ سنگ منشأ و همچنین درصد زایش نفت دریکی ازچاه های میدان نفتی سولابدر استفاده شد. این میدان در جنوب خاوری میدان بیبی حکیمه، در فروافتادگی دزفول واقع شده است. سنگ منشأهای بالقوه موردبررسی، کژدمی، گورپی و پابده میباشند. بااستفاده ازنتایج آزمایش راک-اول، نمونهها از جنبه سینتیکی نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و نسبت تبدیل کروژن به هیدروکربور (TR) در آنها تعیین شد. براساس تاریخچه تدفین، سنگ منشأ کژدمی به بیشترین دما و ژرفا نسبت به دیگر سنگ های منشأ رسیده است. با توجه به نتایج روش لوپاتین، نرخ تبدیل مواد آلی سازندهای کژدمی، گورپی و پابده با روش لوپاتین به ترتیب 41% ، 30% و 30% تعیین گردید. این نرخ تبدیل با روش آرنیوس به ترتیب 47% ،15% ، و 13% شد. این اختلاف ناشی ازمفروضات دومدل می باشد که مقاله آن را مورد بحث وبررسی قرار داده است.
سنگ شناسی
لیلی بسطامی؛ میررضا موسوی؛ محبوبه حسینی برزی؛ بهاء الدین حمدی
چکیده
ماسهسنگهای سازند دورود (پرمین پیشین) بهمنظور بررسی خاستگاه، جایگاه زمینساختی، سنگ مادر و شرایط آب و هوای دیرینه در برش خور، واقع در البرز مرکزی مورد مطالعات پتروگرافی و ژئوشیمیایی قرار گرفتهاند. سازند دورود با ضخامت 360 متر، عمدتا شامل ماسهسنگهای ریز و متوسط دانه به همراه مقادیر کمتری رسوبات کربناته و گلسنگ میباشد. به ...
بیشتر
ماسهسنگهای سازند دورود (پرمین پیشین) بهمنظور بررسی خاستگاه، جایگاه زمینساختی، سنگ مادر و شرایط آب و هوای دیرینه در برش خور، واقع در البرز مرکزی مورد مطالعات پتروگرافی و ژئوشیمیایی قرار گرفتهاند. سازند دورود با ضخامت 360 متر، عمدتا شامل ماسهسنگهای ریز و متوسط دانه به همراه مقادیر کمتری رسوبات کربناته و گلسنگ میباشد. به منظور دستیابی به اهداف عنوان شده 125 مقطع نازک مورد مطالعات پتروگرافی قرار گرفتند. آنالیز مدال بر روی 20 عدد از مقاطع نازک انجام شده و 13 نمونه ماسهسنگی نیز جهت تعیین عناصر اصلی و فرعی مورد آنالیز قرار گرفتند. بر اساس مطالعات پتروگرافی ماسهسنگهای سازند دورود عمدتا کوارتزآرنایتی بوده و از بلوغ بافتی و کانیشناسی بالایی برخوردارند. ترسیم نتایج نقطه-شماری بر روی دیاگرامهای ((Qt99.6, F0.2, L0.2 و ((Qm95.9, F0.2, Lt3.9 نشاندهندهی اشتقاق ماسهسنگهای سازند دورود از بخشهای داخل کراتون است. همچنین نمودارهای ژئوشیمیایی مبتنی بر عناصر اصلی و فرعی نشان میدهند که این ماسهسنگها در جایگاه زمینساختی حاشیهی غیرفعال قارهای نهشته شدهاند. بر اساس شواهد پتروگرافی و ژئوشیمیایی ماسهسنگهای سازند دورود حاصل فرسایش سنگهای دگرگونی درجهی متوسط تا بالا، آذرین اسیدی و ماسهسنگهای قدیمی میباشند. بلوغ کانیشناسی بالا، مقدار بالای اندیس شیمیایی هوازدگی (CIW) و اندیس شیمیایی آلتراسیون ((CIA و نیز دیاگرام (%) SiO2 در برابر Al2O3 + K2O + Na2O (%)بیانگر هوازدگی متوسط تا شدید در شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب میباشند. جایگاه زمینساختی حاشیهی غیرفعال قارهای و آب و هوای گرم و مرطوب با موقعیت جغرافیایی دیرینه ایران در پرمین پیشین مطابقت دارد.
ندا سرباز؛ اسداله محبوبی؛ رضا موسوی حرمی؛ محمد خانهباد
چکیده
حوضه رسوبی کپهداغ، پس از بسته شدن اقیانوس پالئوتتیس، در جنوب صفحه توران تشکیل شد.سازند کشفرود در برش ناویا (باختر بجنورد) با ستبرای 749 متر از سنگهای سیلیسی آواری (کنگلومرا، ماسهسنگ و شیل) تشکیل شده است. بهمنظور تفسیر برخاستگاه سازند کشفرود در برش مورد مطالعه، شیلهای این سازند تجزیه ژئوشیمیایی شدند. این شیلها ...
بیشتر
حوضه رسوبی کپهداغ، پس از بسته شدن اقیانوس پالئوتتیس، در جنوب صفحه توران تشکیل شد.سازند کشفرود در برش ناویا (باختر بجنورد) با ستبرای 749 متر از سنگهای سیلیسی آواری (کنگلومرا، ماسهسنگ و شیل) تشکیل شده است. بهمنظور تفسیر برخاستگاه سازند کشفرود در برش مورد مطالعه، شیلهای این سازند تجزیه ژئوشیمیایی شدند. این شیلها غنی از کوارتز و کانی رسی (ایلیت و کلریت) هستند و نسبت به پوسته قارهای بالایی (UCC)، تخلیه در میزان Na2O، CaO، MgO، Cu، Nb، و Srو غنیشدگی در Ni، U، Y، V و Co را نشان میدهند. با رسم نمودارهای Al2O3 در برابر TiO2، TiO2 در برابر Zr و نمودارهای سهتایی (SiO2/20), (K2O+Na2O), (MgO+TiO2+FeO) و Al2O3, (CaO + Na2O + K2O), (FeO + MgO) یک سنگ منشا آذرین حد واسط برای شیلهای این سازند پیشنهاد میشود. CIA و PIA محاسبه شده بیانگر هوازدگی شیمیایی شدید و آبوهوای گرم و نیمهمرطوب در ناحیه منشأ است. نمودارهای تابعی با استفاده از اکسیدهای عناصر اصلی و SiO2 در برابر K2O/Na2O و همچنین نمودار سهتایی ((Na2O+ K2O), (TiO2+ MgO+ Fe2O3 (SiO2/20),شیلهای این سازند بیشتر در جایگاه قارهای غیر فعال قرار میگیرند. بازسازی جغرافیای دیرینه برای این سازند در طی ژوراسیک میانی نشان میدهد که رسوبگذاری این سازند در یک حوضه درون قارهای بزرگ که در حال فرونشینی بوده کنترل شده است و منشأ این رسوبات از سوی جنوب خاور حوضه کپهداغ بوده است.
پریسا غلامی زاده؛ محمدحسین آدابی؛ محبوبه حسینی برزی؛ عباس صادقی؛ محمدرضا قاسمی
چکیده
سنگ نگاری و ژئوشیمی رسوبات میوسن در برش روشنکوه و کوه آسکی در گستره نیریز در بخش نزدیک به منشأ حوضه زاگرس برای بررسی خاستگاه این نهشته ها شامل سنگ منشأ، جایگاه زمینساختی و شرایط آبوهوای دیرینه انجام گرفته است. رخنمون رسوبات یادشده در گستره نیریز از سوی شمال خاور به گسل اصلی زاگرس و از جنوب باختر به پهنه افیولیت نیریز محدود ...
بیشتر
سنگ نگاری و ژئوشیمی رسوبات میوسن در برش روشنکوه و کوه آسکی در گستره نیریز در بخش نزدیک به منشأ حوضه زاگرس برای بررسی خاستگاه این نهشته ها شامل سنگ منشأ، جایگاه زمینساختی و شرایط آبوهوای دیرینه انجام گرفته است. رخنمون رسوبات یادشده در گستره نیریز از سوی شمال خاور به گسل اصلی زاگرس و از جنوب باختر به پهنه افیولیت نیریز محدود می شود و از حدود700 متر ماسه سنگ، کنگلومرا و مارن سرخ و سبزرنگ تشکیل شده است که با ناپیوستگی فرسایشی روی سازند جهرم و با ناپیوستگی زاویه دار در زیر کنگلومرای بختیاری قرار می گیرد. نتایج سنگ نگاری سیلیسی آواری های میوسن نشان می دهد که خرده سنگها بیشترین اجزای سازنده هستند و در رتبه بعدی کوارتز و فلدسپارها قرار دارند که این بلوغ کانی شناسی ضعیف در کنار بلوغ بافتی ضعیف (زاویهداربودن دانهها، جورشدگی بد) نشان از نهشت نزدیک به منشأ آنها دارد. مطالعه سنگ نگاری خرده سنگها و ترکیب شیمیایی کلی نمونهها نشان میدهد که منشأ رسوبات چندگانه و از پهنه سنندج- سیرجان (سنگآهکهای کرتاسه- سنگهای دگرگونی- سنگهای آتشفشانی ائوسن) و پهنه زاگرس (توالی افیولیتی، رادیولاریتها و سنگآهکهای ائوسن) تأمین شده است. همچنین رسم نتایج دانه شماری روی نمودارهای QFL و QmFLt نشان می دهد که رسوبات میوسن گستره نیریز حاصل چرخه دوباره رسوبات پس از کوهزایی و کمان ماگمایی هستند. جایگاه زمینساختی این رسوبات بر پایه نمودارهای ژئوشیمیایی، جزایر کمانی قارهای و حاشیه فعال قاره است. میانگین اندیس کولرز، CIW΄ (برای محاسبه هوازدگی شیمیایی) و میانگین اندیس ICV (برای تعیین نوع سنگ منشأهای بالغ و غیربالغ) و رسم SiO2 در برابرAl2O3 + K2O + Na2O برای این رسوبات بیانگر هوازدگی ناچیز و شرایط آبوهوایی خشک در زمان رسوب گذاری است که فراوانی سیمان کربناتی و خرده سنگها نیز آن را تأیید می کند. نتایج این مطالعه گامی است در تعیین چارچوب رسوبشناسی نهشته های نزدیک به منشأ حوضه زاگرس و فرایندهای همزمان با رسوبگذاری در میوسن.
داود رئیسی؛ سارا درگاهی؛ سید حسامالدین معینزاده؛ محسن آروین؛ بهرام بهرامبیگی
چکیده
منطقه گندم بریان به مساحت حدود 480 کیلومتر مربع از دید ریختشناسی نوعی سرتخت پوشیده از روانههای گدازهای بازالتی تیرهرنگ است که در بخش جنوبی کویر لوت قرار دارد. کانیهای اصلی گدازهها شامل درشتبلورهای الیوین و کلینوپیروکسن همراه با میکرولیتهای پلاژیوکلاز هستند و بافت کلی آنها میکرولیتی پورفیری تا گلومروپورفیری همراه ...
بیشتر
منطقه گندم بریان به مساحت حدود 480 کیلومتر مربع از دید ریختشناسی نوعی سرتخت پوشیده از روانههای گدازهای بازالتی تیرهرنگ است که در بخش جنوبی کویر لوت قرار دارد. کانیهای اصلی گدازهها شامل درشتبلورهای الیوین و کلینوپیروکسن همراه با میکرولیتهای پلاژیوکلاز هستند و بافت کلی آنها میکرولیتی پورفیری تا گلومروپورفیری همراه با زمینه اینترسرتال تا اینترگرانولار است. قرارگیری مخروطهای آتشفشانی در راستای خط اثر گسل نایبند نشان از تأثیر حرکات گسل در ایجاد ماگمای بازالتی گندم بریان دارد. ارتباط ژنتیکی جریانهای گدازهای با شکستگیهای ژرف پوستهای ناشی از عملکرد گسل نایبند، حضور بیگانهسنگهای (زنولیتهای) گوشتهای و طبیعت آلکالن بازالتها روی هم رفته نشاندهنده بالاآمدگی ماگما از ژرفای زیاد هستند. با توجه به تجزیههای شیمیایی و وجود نفلین در ترکیب نورم، جریانهای گدازهای بازالت گندم بریان در گروه بازانیت- تفریت قرار میگیرند. بررسیهای انجامشده نشاندهنده آن است که آلکالیبازالتهای گندم بریان در یک محیط کششی درون صفحهای تشکیل شدهاند. نسبت پایین Ce/Nb، Th/Nb، U/Nb و Ba/Nb و مقادیر بالای Zr با میانگین ppm 81/234 نشاندهنده وجود یک خاستگاه گوشتهای تهینشده سستکرهای برای جریانهای گدازهای بازالتی گندم بریان است. غنیشدگی و تهیشدگی آنها بهترتیب در عناصر خاکی کمیاب سبک و سنگین نشانگر حضور گارنت در سنگ منشأ است.
علیرضا رجبی هرسینی؛ محمود معماریانی
چکیده
در این مطالعه به منظور ارزیابی ویژگیهای ژئوشیمیایی سازند کنگان در چاه B واقع در میدان گازی پارس جنوبی تجزیههای ژئوشیمیایی (تجزیههای مقدماتی و تکمیلی شامل پیرولیز راک- اول، استخراج مواد آلی و تفریق بیتومن، کروماتوگرافی گازی و کروماتوگرافی گازی- طیف سنجی جرمی) روی نمونههای تهیه شده از مغزههای حفاری صورت گرفت. نتایج ژئوشیمیایی ...
بیشتر
در این مطالعه به منظور ارزیابی ویژگیهای ژئوشیمیایی سازند کنگان در چاه B واقع در میدان گازی پارس جنوبی تجزیههای ژئوشیمیایی (تجزیههای مقدماتی و تکمیلی شامل پیرولیز راک- اول، استخراج مواد آلی و تفریق بیتومن، کروماتوگرافی گازی و کروماتوگرافی گازی- طیف سنجی جرمی) روی نمونههای تهیه شده از مغزههای حفاری صورت گرفت. نتایج ژئوشیمیایی بر این امر دلالت میکند که نوع کروژن نمونهها مخلوطی از انواع III و II بوده و بیانگر وجود مواد آلی با منشأ دریایی و ورود اندکی مواد آلی با منشأ خشکی به این رسوبات است. ماده آلی این نمونهها، از یک سنگ منشأ احتمالی با نوع سنگشناسی آواری- کربناتی تولید و در محیطی با شرایط کاهیده- نیمه کاهیده نهشته شدهاند. در مجموع این نمونهها پتانسیل هیدروکربنی فقیر تا متوسط و درجه بلوغ شروع پنجره تولید نفت (اواخر دیاژنز- اوایل کاتاژنز) را نشان میدهند. براساس تجزیه کروماتوگرافی ستونی، نمونهها متشکل از هیدروکربنهای پارافینیک- نفتنیک و پارافینیک هستند. به نظر میرسد که مقادیر ناچیز هیدروکربنهای بررسی شده در سازند کنگان، به صورت برجا تولید شدهاند.
محمد حسن کریم پور؛ آزاده ملک زاده شفارودی
چکیده
کانسار آهن سنگان خواف در حدود 300 کیلومتری جنوب خاوری مشهد واقع است. این معدن به دلیل عیار بالای آهن، پایین بودن میزان فسفر و ذخیره زیاد، از مهمترین ذخایر آهن ایران است. کانیسازی از نوع اسکارن مگنتیتی است. این ذخیره در تقسیمبندی جدید نیز جزو ذخایر مگنتیت (اکسید آهن) قرار گرفته است. براساس رخنمون سطحی، اسکارن در بخش باختری ...
بیشتر
کانسار آهن سنگان خواف در حدود 300 کیلومتری جنوب خاوری مشهد واقع است. این معدن به دلیل عیار بالای آهن، پایین بودن میزان فسفر و ذخیره زیاد، از مهمترین ذخایر آهن ایران است. کانیسازی از نوع اسکارن مگنتیتی است. این ذخیره در تقسیمبندی جدید نیز جزو ذخایر مگنتیت (اکسید آهن) قرار گرفته است. براساس رخنمون سطحی، اسکارن در بخش باختری از نوع همبری با ترکیب کلسیمی و به سمت خاور بهتدریج به نوع حاشیهای و با ترکیب منیزیمی تبدیل میشود. کانیشناختی زونهای اسکارنی بخش باختری (توده مگنتیت A') شامل آندرادیت، آمفیبول دما بالا، مگنتیت و کلسیت است. تودههای مگنتیت بخش C, B, A-جنوبی حاوی ریپدولیت، فرواکتینولیت، سیدریت و مقدار اندکی پیریت است. تودههای مگنتیت محدودههای -C شمالی و باغک حاوی مگنتیت غنی از منیزیم، فلوگوپیت، کلینوکلر، فورستریت، دولومیت، تالک، پیریت ± پیروتیت ± کلکوپیریت ± آرسنوپیریت است. بیشترین مقدار سولفید در این دو منطقه یافت میشود. سنگ منشأ شناسایی شده در این تحقیق (در منطقه A') از نوع اولتراپتاسیک با K2O بیش از 9 درصد است. گرانیت سرنوسر که تاکنون به عنوان سنگ منشأ مطرح بوده، K2O کمتر از 5 درصد دارد، لذا با شناسایی سنگ منشأ نوع اولتراپتاسیک، گرانیت سرنوسر نمیتواند سنگ منشأ باشد. میزان K2O در گرانیت سرنوسر نزدیک به زونهای اسکارنی افزایش مییابد که حاصل دگرسانی است. محلول کانهدار که از مرز گرانیت سرنوسر و سنگ آهک جابه جا میشده است، ضمن تشکیل اسکارن باعث دگرسانی گرانیت سرنوسر نیز شده است. براساس مطالعات میکروسکوپی و محاسبه نورم، سنگ منشأ آهن در حد کوارتز هورنبلند سینیت پورفیری و کوارتز بیوتیت هورنبلند سینیت قلیایی پورفیری و سنگهای جوانتر در حد بیوتیت گرانیت، بیوتیت هورنبلند کوارتزمونزونیت پورفیری و کوارتز سینیت پورفیری هستند. پتاسیم در منطقه سنگان، نوع کانیسازی اسکارن را کنترل کرده است. در اسکارن همبری (توده A') آمفیبول غنی از پتاسیم، کلر و فلوئور و در اسکارن حاشیهای (توده C و باغک) فلوگوپیت (حاوی پتاسیم و فلوئور) تشکیل شده است.مقایسه برخی عناصر جزئی سنگ منشأ سنگان و گرانیت سرنوسر نشان میدهد که مقدار Rb، Zn، Zr و Nb در سنگ منشأ بالاتر و عناصر Sr و Cu در سنگهای منشأ پایینتر از سرنوسر است.مقایسه عناصر فرعی سنگهای جوانتر با سنگ منشأ آهن نشان میدهد که: 1) مقدار Cr، Ni، Zr، Ce، Cu، Sr و La در تودههای جوانتر بیشتر است و 2) مقدار روبیدیم در تودههای جوانتر کمتر از سنگ منشأ آهن است.
مهدی پاریاب
چکیده
سنگهای منشأ هیدروکربن به عنوان منبع تولید و استخراج هیدروکربن، همواره مورد توجه بوده و با آزمایشهای گوناگون، بررسی میشوند. در این مقاله نیز سعی شده از روشی با هزینه و زمان کمتر یکی از ویژگیهای آنها مطالعه گردد. به منظور تعیین توان هیدروکربنزایی سنگ منشأ هیدروکربن، در آزمایشگاه ژئوشیمی با استفاده از دستگاه ...
بیشتر
سنگهای منشأ هیدروکربن به عنوان منبع تولید و استخراج هیدروکربن، همواره مورد توجه بوده و با آزمایشهای گوناگون، بررسی میشوند. در این مقاله نیز سعی شده از روشی با هزینه و زمان کمتر یکی از ویژگیهای آنها مطالعه گردد. به منظور تعیین توان هیدروکربنزایی سنگ منشأ هیدروکربن، در آزمایشگاه ژئوشیمی با استفاده از دستگاه Rock-Eval تعداد محدودی نمونه آزمایش شد و گازهای هیدروکربن متساعد شده از نمونهها در دمایC° 350 به عنوان توان حال حاضر تولید هیدروکربن از سنگ منشأ هیدروکربن تحت واحدmgHy/gr rock و یاKgHy/Ton rock در نظر گرفته شد. از آنجا که این نوع برآورد توان هیدروکربنزایی، زمان و هزینة نسبتاً بالایی دارد و در کل میدان یا بازة سازند اعمال نمیشود، در روشی که در این مطالعه استفاده گردیده، با کالیبره کردن اطلاعات حاصل از نمونهها که محدود به نقاط خاصی از چاهها بوده، میتوان در نقاط دیگر فاقد اطلاعات نمونه، نیز این ویژگی را تعیین کرد. پس از مشخص نمودن اطلاعاتی همانند S2،Tmax وTOC در آزمایشگاه به منظور برآورد توان هیدروکربنزایی(S2) در دو سازند پابده و گورپی، از روش LogR ∆ و برهمنهی نگارهای چاهنگاری مقاومت- صوتی، مقاومت- چگالی و مقاومت- نوترون، مقادیر TOC در دو سازند مذکور در چاههای A و B یکی از میدانهای نفتی در جنوب باختر ایران محاسبه گردید. سپس با تعمیم رابطهای که از مقایسه اطلاعات حاصل از مغزهها بین S2 و TOC در این دو چاه به دست آمد، در کل بازه سازندها مقدار S2 از این رابطه و مقادیر TOC حاصل از روش LogR ∆ محاسبه شد و توان این دو سازند در تولید هیدروکربن ارزیابی گردید. در نهایت نیز مقادیر به دست آمده در هر چاه توسط شبکه عصبی پیشخور با قابلیت آموزش برگشتپذیر طراحی شده توسط روش آزمون و خطا در نرمافزار Matlab، مورد بررسی قرار گرفته و نتایج مناسبی از شبکه به دست آمد.