سنگ شناسی
مهنوش بهجتی؛ علی احمدی؛ حبیب بیابانگرد
چکیده
سنگ های آذرین خروجی مجموعه آذرین کوله سنگی- ملک سیاه‌کوه شامل بازالت آلکالن، بازالت، آندزیت بازالتی، آندزیت، داسیت و تراکیت هستند. در نمودار K2O در برابر SiO2، نمونه‌های بازالتی در محدوده شوشونیتی و سایر نمونه‌ها در محدوده کالک آلکالن پتاسیم متوسط قرار می‌گیرند. همچنین، متوسط نسبت های La/Yb، Rb/Zr و Cs/Hf در بازالت‌های آلکالن و ساب ...
بیشتر
سنگ های آذرین خروجی مجموعه آذرین کوله سنگی- ملک سیاه‌کوه شامل بازالت آلکالن، بازالت، آندزیت بازالتی، آندزیت، داسیت و تراکیت هستند. در نمودار K2O در برابر SiO2، نمونه‌های بازالتی در محدوده شوشونیتی و سایر نمونه‌ها در محدوده کالک آلکالن پتاسیم متوسط قرار می‌گیرند. همچنین، متوسط نسبت های La/Yb، Rb/Zr و Cs/Hf در بازالت‌های آلکالن و ساب آلکالن به ترتیب 7، 47 و 63 برابر N-MORB است. غنی شدگی قابل توجه از عناصر LIL و LRE و فقیر شدگی نسبی از HREE ها نشان می دهد که گوشته غنی شده تر از منشاء OIB بوده و در محدوده پایداری فلوگوپیت و گارنت قرار دارد. مدل سازی ذوب غیرمدال ترکیب منشاء نمونه های دارای MgO بیش از 6 % وزنی، بیشترین همخوانی را با ذوب بخشی حدود 5% از مخلوط گوشته های فلوگوپیت لرزولیتی و گارنت لرزولیتی به ترتیب به نسبت 80 % و20% دارد. مدلسازی AFC و مقادیر Pb در برابر Pb/Ce، و Rb در برابر K/Rb با وقوع آلایش در سنگ های تفریق یافته تطابق دارد. همچنین، تهی شدگی از Y و افزایش نسبت Sr/Y در سنگ های تفریق یافته به علاوه نسبت Rb/Nb بیش از 8 با وقوع آلایش پوسته ای در این نمونه ها مطابقت دارد.
محمدرضا بخشی محبی؛ علی اصغر مریدی فریمانی؛ رضا معزینسب
چکیده
در منطقه نصرت‌آباد در 105 کیلومتری شمال باختر زاهدان کنگلومرایی با سن الیگو- میوسن قرار دارد که از واحدهای سنگ‌چینهنگاری حوضه فلیشی خاور ایران است. رسوبات این کنگلومرا، رودخانهای از نوع بریده بریده بوده که با یک دگرشیبی با زاویه تقریباً 30 درجه روی نهشته‌های ماسه سنگی- شیلی ائوسن قرارگرفته است. ضخامت اندازه‌گیری شده از این واحد ...
بیشتر
در منطقه نصرت‌آباد در 105 کیلومتری شمال باختر زاهدان کنگلومرایی با سن الیگو- میوسن قرار دارد که از واحدهای سنگ‌چینهنگاری حوضه فلیشی خاور ایران است. رسوبات این کنگلومرا، رودخانهای از نوع بریده بریده بوده که با یک دگرشیبی با زاویه تقریباً 30 درجه روی نهشته‌های ماسه سنگی- شیلی ائوسن قرارگرفته است. ضخامت اندازه‌گیری شده از این واحد 2650 متر بده و اندازه قطعات و قلوه‌های این کنگلومرا، درشت، متوسط و ریزدانه و اغلب با میان‌لایههای ماسه‌سنگی، سیلتستونی و مادستونی همراه است. شواهد صحرایی همچون ایمبریکاسیون، لایه‌بندی مورب، مسطح و عدسی‌شکل و ساخت‌های کنده شده و پر شده منشأ رودخانهای این کنگلومرا را اثبات میکنند. با توجه به نوع جنس قلوه‌های این کنگلومرا و عدم تجانس آنها با رخساره‌های فلیشی سوچر زون سیستان، به نظر می‌رسد این واحد کنگلومرایی عمدتاً از سمت باختر (حاشیه لوت) تغذیه شده است. فسیل‌های موجود در قلوه‌های آهکی این کنگلومرا غالباً از خانواده‌های اربیتولین، آلوئولین، نومولیت، ملیولیده و … هستند. با توجه به محتویات فسیلی قلوهها، سن این کنگلومرا از ائوسن جوانتر است. از طرفی چون توسط کنگلومرای پلیوسن- پلیوستوسن پوشیده میشود، می‌توان سن این کنگلومرا را الیگو- میوسن در نظر گرفت.
محمدامیر علیمی
چکیده
لرزه‌خیزی پیاپی، شامل 3 زمین‌لرزه مخرب در یک دوره زمانی نزدیک به 30 ساله، گستره محمدآباد در خاور ایران را یکی از برجسته‌ترین مناطق فعال لرزه‌ای در ایران ساخته است. به منظور رسیدن به یک الگوی ساده زمین‌ساختی، سامانه گسلی محمدآباد با استفاده از اطلاعات زمین‌لرزه‌ها و تصاویر ماهواره‌ای توصیف شده است. برهم‌کنش سامانه گسلی راستالغز ...
بیشتر
لرزه‌خیزی پیاپی، شامل 3 زمین‌لرزه مخرب در یک دوره زمانی نزدیک به 30 ساله، گستره محمدآباد در خاور ایران را یکی از برجسته‌ترین مناطق فعال لرزه‌ای در ایران ساخته است. به منظور رسیدن به یک الگوی ساده زمین‌ساختی، سامانه گسلی محمدآباد با استفاده از اطلاعات زمین‌لرزه‌ها و تصاویر ماهواره‌ای توصیف شده است. برهم‌کنش سامانه گسلی راستالغز محمدآباد و ساختارهای پی‌سنگی و نیز آرایش نردبانی قطعات گسلی سبب شکل‌گیری حوضه واچاکیده محمدآباد و منطقه فشارشی تاجکوه شده است. حوضه دق محمدآباد، فرواُفتی است که در یک فراگام رهایی راست‌گام در سامانه گسلی راستالغز راست‌بر محمدآباد- طالب شکل گرفته است. ارزیابی زمین‌ریخت‌شناسی پهنه دگرریختی محمدآباد در سطح شامل هر دو گسلش عادی و وارون است. گسلش عادی در حاشیه حوضه و گسلش وارون در پهنه فشاری فراگام گرفتاری چپ‌گام طالب- تاجکوه و نیز پایانه گسل‌های اصلی فراگام آشکار است. الگوی ارائه شده برای شکل‌گیری ساختارهای کششی و فشارشی بر پایه اثر سامانه گسلی راستالغز محمدآباد، حوضه و بالاآمدگی‌های جنوب گستره، فراگام دوگانه (رهایی و گرفتاری) است. قطعات گسلی مرتبط با این فراگام‌ها توانایی شکست‌های زمین‌لرزه‌ای را دارند. اتصال پهنه‌های امتدادلغز اصلی (محمدآباد- طالب و طالب- تاجکوه) توسط گسل‌های عرضی حوضه، قابلیت ایجاد زمین‌لرزه‌های بزرگ و نیز فعالیت گسل‌های همدرد را افزایش می‌دهد.
حسام یزدانپناه؛ محمد مهدی خطیب؛ حمید نظری؛ ابراهیم غلامی
چکیده
سازوکار راستالغزی خاور ایران در طی 5 میلیون سال گذشته موجب ایجاد گسل‌های راستالغز فعال در پیرامون و درون بلوک لوت شده است. مقدار نرخ لغزش در طی کواترنر سامانه گسلی نهبندان شامل نه خاوری و باختری در خاور پهنه لوت حدود mm/year5 و روی سامانه گسلی نایبند در باختر پهنه لوت حدود mm/year3/0 ±7/1 اندازه‌گیری شده است. بر این اساس میزان نرخ لغزش از ...
بیشتر
سازوکار راستالغزی خاور ایران در طی 5 میلیون سال گذشته موجب ایجاد گسل‌های راستالغز فعال در پیرامون و درون بلوک لوت شده است. مقدار نرخ لغزش در طی کواترنر سامانه گسلی نهبندان شامل نه خاوری و باختری در خاور پهنه لوت حدود mm/year5 و روی سامانه گسلی نایبند در باختر پهنه لوت حدود mm/year3/0 ±7/1 اندازه‌گیری شده است. بر این اساس میزان نرخ لغزش از باختر به خاور پهنه لوت نسبت افزایشی قابل توجهی دارد. شرایط جنبشی بالا موجب ایجاد یک سامانه برشی راست‌بر با نرخ لغزش ناهمسان روی پهنه لوت شده است. در این پژوهش با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، مشاهدات صحرایی، تغییرات بی‌هنجاری مغناطیسی و مدلسازی آزمایشگاهی، چگونگی توزیع کرنش سنوزوییک و تغییرات نرخ لغزش در پهنه لوت بررسی شده است. نتایج بیانگر ارتباط مستقیم توزیع دگرریختیها با تغییرات نرخ لغزش در دو سوی پهنه لوت است.
نیره صبور؛ محمدرضا قاسمی؛ معصومه اسکندری؛ علی نظری فهندری؛ منوچهر قرشی؛ فریدون سیناییان
چکیده
گسلههای لرزهزا بسته به رسیدگی ساختاری (structural maturity) خود ممکن است در یک تکه و یا تکههای چندگانه گسیخته شوند، همچنین میتوانند لغزشهای متفاوتی را بر روی آن تکهها از خود نشان دهند. گسلههای رسیده به گونه گسیختگیهای دراز با دامنه لغزش کم و گسلههای نارس به گونه گسیختگیهای کوتاهتر اما پرانرژیتر میشکنند. از سوی دیگر گسلههای ...
بیشتر
گسلههای لرزهزا بسته به رسیدگی ساختاری (structural maturity) خود ممکن است در یک تکه و یا تکههای چندگانه گسیخته شوند، همچنین میتوانند لغزشهای متفاوتی را بر روی آن تکهها از خود نشان دهند. گسلههای رسیده به گونه گسیختگیهای دراز با دامنه لغزش کم و گسلههای نارس به گونه گسیختگیهای کوتاهتر اما پرانرژیتر میشکنند. از سوی دیگر گسلههای رسیده در تکرار فعالیت لرزه‌خیزی خود به صورت خوشه‌ای رفتار میکنند در حالیکه این پدیده را در گسلههای نارس نمی‌توان یافت. همچنین جنبش زمین حاصل از فعالیت گسل‌های نارس، شدیدتر از جنبش مربوط به گسل‌های رسیده است. در این پژوهش ما به ارزیابی رسیدگی برخی گسلههای مهم گستره خاور ایران بر اساس تکه‌بندی، درازای گسیختگی، میزان جابه‌جایی بر روی گسله و الگوی تکرار رویداد زمین‌لرزه بر روی گسله‌ها پرداختیم. طیف پاسخ جنبش زمین‌لرزه‌های بزرگی که بر روی این گسله‌ها روی داده‌اند و در میدان نزدیک ثبت شده‌اند، مورد تحلیل قرار گرفت. زمین‌لرزه‌ها با سازوکار‌های گوناگون و با بزرگایی در محدوده 1/7<Mw<7/5 انتخاب شدند و طیف پاسخ‌های به دست آمده از آنها با طیف‌های استخراج شده از رابطه تجربی بور و همکاران، به عنوان مبنا، مقایسه شد. به باور ما بررسی این فراسنج (factor) میتواند به شناسایی بهتر توان جنبشی این گسله‌ها کمک کند و گنجاندن آن در روابط کاهندگی باعث افزایش سطح دقت در ارزیابی خطر زمین‌لرزه شود. در پایان، با توجه به رسیدگی ساختاری گسلههای خاور ایران، تلاش شد تا الگویی برای فرگشت (evolution) فعالیت لرزه‌خیزی در میان گسلههای آن گستره ارائه شود.
محمدامیر علیمی؛ محمدمهدی خطیب؛ خالد حسامی‌آذر؛ محمودرضا هیهات
چکیده
وجود آرایه‌ای از گسل‌های راستالغز نردبانی در خاور ایران سبب شکل‌گیری خم یا فراگام‌های رهایی و گرفتاری میشود که در مواردی، در بخش‌های تراکششی یا ترافشارشی این ساختارها، گسل‌ها پنهان هستند. این موضوع در فراگام گرفتاری چپ‌گام نه خاوری- اسماعیل‌آباد بررسی شده است. در ساختار عرضی مرتبط با این فراگام وجود دگرریختی فشارشی به‌صورت ...
بیشتر
وجود آرایه‌ای از گسل‌های راستالغز نردبانی در خاور ایران سبب شکل‌گیری خم یا فراگام‌های رهایی و گرفتاری میشود که در مواردی، در بخش‌های تراکششی یا ترافشارشی این ساختارها، گسل‌ها پنهان هستند. این موضوع در فراگام گرفتاری چپ‌گام نه خاوری- اسماعیل‌آباد بررسی شده است. در ساختار عرضی مرتبط با این فراگام وجود دگرریختی فشارشی به‌صورت چین‌خوردگی و بالاآمدگی رسوبات نئوژن پسین، کواترنر و عهد حاضر، عملکرد گسل شوسف را به‌صورت راندگی نهان و کور آشکار می‌کند. پردازش نقشه‌های بی‌هنجاری مغناطیسی وجود خطواره مغناطیسی شوسف را نشان می‌دهد که انطباق خوبی با گسل شوسف و قطعات نهان آن دارد. همچنین با رسم مقاطع GPS تفاضلی عمود بر راستای پرتگاه گسل شوسف به بررسی بخش پنهان آن پرداخته شده است. در این پژوهش با استفاده از نقشه‌برداری ریخت‌شناسی‌سطحی، روش میانه مخروط‌افکنه و تصاویر ماهواره‌ای، جاماندگی افقی و قائم تجمعی مرتبط با زمین‌ساخت فعال کواترنری روی گسل‌شوسف محاسبه شده است که میانگین آن به‌ترتیب 92 و 25/4 متر به دست آمد. تحلیل بردارسرعتی ایستگاه ژئودینامیکی نهبندان بر گسل شوسف، فرگشت ساختار عرضی فراگام در عهدحاضر را به‌صورت بالاآمدگی همراه با جابه‌جایی چپ‌بر نشان می‌دهد.
وجود آرایه‌ای از گسل‌های راستالغز نردبانی در خاور ایران سبب شکل‌گیری خم یا فراگام‌های رهایی و گرفتاری میشود که در مواردی، در بخش‌های تراکششی یا ترافشارشی این ساختارها، گسل‌ها پنهان هستند. این موضوع در فراگام‌گرفتاری چپ‌گام نه خاوری- اسماعیل‌آباد بررسی شده است. در ساختار عرضی مرتبط با این فراگام وجود دگرریختی فشارشی به‌صورت چین‌خوردگی و بالاآمدگی رسوبات نئوژن پسین، کواترنر و عهد حاضر، عملکرد گسل شوسف را به‌صورت راندگی نهان و کور آشکار می‌کند. پردازش نقشه‌های بی‌هنجاری مغناطیسی وجود خطواره مغناطیسی شوسف را نشان می‌دهد که انطباق خوبی با گسل شوسف و قطعات نهان آن دارد. همچنین با رسم مقاطع GPS تفاضلی عمود بر راستای پرتگاه گسل شوسف به بررسی بخش پنهان آن پرداخته شده است. در این پژوهش با استفاده از نقشه‌برداری ریخت‌شناسی‌سطحی، روش میانه مخروط‌افکنه و تصاویر ماهواره‌ای، جاماندگی افقی و قائم تجمعی مرتبط با زمین‌ساخت فعال کواترنری روی گسل‌شوسف محاسبه شده است که میانگین آن به‌ترتیب 92 و 25/4 متر به دست آمد. تحلیل بردارسرعتی ایستگاه ژئودینامیکی نهبندان بر گسل شوسف، فرگشت ساختار عرضی فراگام در عهدحاضر را به‌صورت بالاآمدگی همراه با جابه‌جایی چپ‌بر نشان می‌دهد.
فرزانه پورغیاثیان؛ ابراهیم غلامی؛ محمدمهدی خطیب
چکیده
در این پژوهش برپایه زاویه میان برگوارگی‌ها با لبه پهنه گسلی، مقدار کرنش برشی shear strain)) برای پهنه گسلی کوچ تعیین شد. پهنه گسلی کوچ با راستای شمالی- جنوبی در شمال خاوری بیرجند و در بخش شمال باختری پهنه ساختاری سیستان قرار دارد. در درون پهنه گسلی کوچ برپایه برگوار‌گی‌های موجود که بیشتر از نوع رخ شکستگی هستند مقدار کرنش برشی ...
بیشتر
در این پژوهش برپایه زاویه میان برگوارگی‌ها با لبه پهنه گسلی، مقدار کرنش برشی shear strain)) برای پهنه گسلی کوچ تعیین شد. پهنه گسلی کوچ با راستای شمالی- جنوبی در شمال خاوری بیرجند و در بخش شمال باختری پهنه ساختاری سیستان قرار دارد. در درون پهنه گسلی کوچ برپایه برگوار‌گی‌های موجود که بیشتر از نوع رخ شکستگی هستند مقدار کرنش برشی (γ) محاسبه شد. کرنش برشی در بخش مرکزی پهنه گسل کوچ به بیشترین مقدار خود یعنی4 درجه می‌رسد. در بخش جنوبی و شمالی گسل کوچ مقدار کرنش برشی به 2 درجه می‌رسد. مقدار کرنش برشی از بخش مرکزی گسل کوچ بهسوی بخش‌های شمالی و جنوبی، کاهش می‌یابد که این موضوع گویای رشد این گسل از مرکز بهسوی شمال و جنوب است.
ابراهیم غلامی؛ میرعلی اکبر نوگل سادات؛ محمدمهدی خطیب؛ علی یساقی
چکیده
حرکت راستگرد شمالی- جنوبی بین ایران مرکزی و افغانستان باعث فعالیت پهنه‌های گسلی شمالی- جنوبی و شمال باختری- جنوب خاوری در بخش خاوری ایران شده است. تأثیر متقابل گسل‌ها (fault interaction)باعث ایجاد مناطق فشاری (restraining zones) در راستای پهنه‌های گسلی و ظهور رخنمون‌های افیولیتی در بین واحدهای ترشیر شده است. مطالعه هندسی و جنبشی ساختارها راهکار ...
بیشتر
حرکت راستگرد شمالی- جنوبی بین ایران مرکزی و افغانستان باعث فعالیت پهنه‌های گسلی شمالی- جنوبی و شمال باختری- جنوب خاوری در بخش خاوری ایران شده است. تأثیر متقابل گسل‌ها (fault interaction)باعث ایجاد مناطق فشاری (restraining zones) در راستای پهنه‌های گسلی و ظهور رخنمون‌های افیولیتی در بین واحدهای ترشیر شده است. مطالعه هندسی و جنبشی ساختارها راهکار مناسبی برای شناخت نحوه شکل‌گیری و تکوین ساختاری مناطق فشاری در پهنه‌های گسلی در شمال شمال خاور دشت لوت (بخش شمالی پهنه ساختاری سیستان) فراهم آورده است. فعالیت گسل‌هایی با روندهای مختلف در منطقه خاور ایران سبب ایجاد دگرشکلیهای محلی متفاوت با مناطق ساختاری مجاورآنها شده است. چنین دگرشکلی‌هایی، به تأثیرمتقابل گسل‌های با سازوکار چیره امتدادی و روندهای متفاوت شمالی- جنوبی و شمال باختری- جنوب خاوری نسبت داده شده است . تأثیر متقابل روندهای ساختاری مذکور و نقش مؤثرترگسل‌های شمالی- جنوبی سبب ایجاد مناطق فشاری با دگر شکلی بالا و ظهور خمیدگی‌های ساختاری شده است. ایجاد مناطق فشاری در محل همپوشانی (over lap) پهنه‌های گسلی شمالی- جنوبی و خمیدگی اثر محوری چین‌ها، ناشی از تأثیرمتقابل روندهای ساختاری شمالی- جنوبی و شمال باختری- جنوب خاوری می‌باشند.
مطالعات ساختاری منطقه مورد مطالعه در دو بخش انجام گردید :
الف) فعالیت پهنه‌های گسلی شمالی- جنوبی با سازوکار امتدادلغز راستگرد، باعث ایجاد مناطق عدسی شکل فشاری در راستای پهنه‌های گسلی شده‌اند. هندسه نردبانی (en echelon) این گسل‌ها، مناطق فشاری از نوع link damage zoneرا در محل همپوشانی آنها ایجاد شده است (مانند کسراب، ترشاب و آساکوهک) که واحدهای افیولیتی در محل همین مناطق، رخنمون یافته‌اند.
ب) سازوکار پهنه‌های گسلی شمال باختری- جنوب خاوری به‌صورت فشاری- برشی راستگرد است و رخنمون واحدهای افیولیتی در راستای آنها پیوسته و گسترده است.
میزان کوتاه شدگی واحدهای رسوبی چین خورده ترشیر (چین‌های حسین‌آباد، پرنگ، چاخو، شورک، مرغزار، زهاب) از شمال به جنوب افزایش یافته است. از آنجا که میزان جابه‌جایی در بخش مرکزی گسل‌ها افزایش می‌یابد (مانندگسل شوشک- چشمه زنگی)، کوتاه شدگی در چین‌ها در این منطقه وابسته به حرکت گسل‌هاست. وجود دگرشیبی بین واحدهای ترشیر و کرتاسه، رخنمون افیولیت‌ها در مکان‌های تحت تأثیر فشردگی، موقعیت شمال خاوری- جنوب باختری محور اصلی فشردگی در راستای هر دو روند اصلی شمال شمال خاور دشت لوت و رشد مناطق فشاری در محل تلاقی دو روند اصلی، نشانگر این است که فعالیت دو روند مذکور به‌طور همزمان انجام شده است. در مناطق فشاری در محل همپوشانی گسل‌های شمالی- جنوبی گسل‌های راندگی، رخنمون واحدهای قدیمی و قطعات لوزی شکل دیده می‌شوند. ظهور راندگی‌ها و رخنمون افیولیت در مناطق فشاری در بخش‌های شمالی منطقه مطالعه، جایی که روندهای شمال باختری - جنوب خاوری نیز بر دگرشکلیهای منطقه اثر دارند، نشانگر اثر غالب روندهای شمالی- جنوبی است. از آنجا که راستای مؤلفه اصلی فشردگی در سرتاسر منطقه مطالعه تقریباً یکسان است، تغییرات دگرشکلی از شمال به جنوب به همراه افزایش میزان کوتاه‌شدگی اندازه‌گیری شده در چین‌ها، ناشی از تأثیر غالب گسل‌های اصلی شمالی- جنوبی بر دگرشکلیهای منطقه مطالعه و پهنه سیستان است.
